Ziman: Cudahiya di navbera guhartoyan de

{{Ev gotar| ser axaftina mirovan e. Ji bo organa zimanê li [[ziman (anatomî)]] binihêre}}

{{çavlêgerandin}}

 

 

Ku ne zimanê mirovanba wê gelek cudatî di navber mirovan û lawiran de nebûya, ne tenê di alî mejî de, lê belê di alî fîzîkîda jî. Ji ber ku karanîna mirovan ji ziman re hîşt ku dev û rûyê wî bet guhartin, wek valatiya di ezmanê devê mirovande, çenga mirovan kurte, ne wekî çenga lawirane.

Em dixwazin di despêkê de beş û şaxên zimanên Cîhanê bidin xuyakirin. Li gorî zimanzanên cîhanê ku zimanên zindî dabeşkirine û bingehê wan vekolandine, û li ser vî bingehî ku rêziman, koka ziman, devoka ziman û şêwayê pêşketina zimanan, hemu ziman hatine dabeşkirin.

 

Heta niha ji bo şarezayan nediyar e ku cara yekem mirov li ku dera cîhanê peyda bûne yan ji wir çûne ku û li ku niştecih bûne?

Ya ronî û eşkere ew e ku mirov di li cihekî jiyane û bi zimanekî axivîne. bi derbasbûna demê hêdî hêdî zêde bûne, bi neçarî ber bi vî alî û wî aliyê cîhanê ve çûne û berbelav bûne. Bi vî awayî wekî civak, kom û deste hatine dabeşkirin. Her komekê jî ji xwe re şêwe û zimanekî taybet peyda kiriye. Hemû zimanzan li ser vê li hev dikin ku ziman di destpêkê de sade bûye û dibêjin ku ziman ji dengê ba, baran, giyandar (jîndar) û kar û tevgera mirovan derketiye holê; paşê ku mirov bi pêş ketine û şaristanî bi dest xwe ve anîne, zimanê wan jî bi pêş ketiye.

Diyakonof di perawa "Dîroka med" de dibêje: Pêkanîn û şêwenivîsîna kevirên nivîsandî yên parsiya kevin bi taybetî dema ku mirov wan li çend beşan par dike derdikeve holê ku wan alfabeya xwe ji babîl û îlamiyan wernegirtiye, dibe ku wan ji ûrartûyan xwestibe. Ev yek jî nîşanî me dide ku parsiyan tîpên bizmarî ji medan wergirtine. Diyar e ku zimanê medan bandoreke mezin li ser zimanê parsî kiriye û bi vê yekê re mirov dikare bibêje ku û bi v3e yekê re mirov dikare bibêje ku wan alfabeya xwe jî ji medan wergirtiye. Lê heta niha kevirekî ku bi tîpên medî hatibe nivîsîn peyda nebûye ku vê rastiyê derxîne holê.

 

 

Zimanên Hind-Ewrupî ku ki Asiya navîn heya beravên Rojavayê urupa,ev beşa di hindirê xweda dibê dû perçe,

 

 

Malbata rojhilatî ku bi navê Zimanên hind û arî tên nasîn, ev perçeya di hindirê xwedajî dibe gelek zimanên bingehên, wek Mîtanî, Sinsikirêtî, Exmînî (Farisiya despêkê), Medî ([[Zimanê kurdî|Kurdî]]) ji zimanên herî kevin di Cîhanê da ye. Zimanê Kurdî beşeke ji malbata zimanên Ariye.

 

 

Malbata Rojavayî ku gelek caran bi navê ''kentum'' tê naskirin, ev perçeya di nav gelê Asiya, ên ji nejada hind û ewropî ne, li rex gelên Upupî ji bilî zimanê finlendî, macarî û zimanê baskî. Her wiha zimanê rojavayî di hindir xweda dibe gelek beş:

* zimanên kilêtî: di nav de zimanê herî girînig zimanê Îrlendî ye.kürtçenin a.q

 

 

Beşê zimanê gelên ku di nav herdû çemande û Çola Erebistanê û Bakurê Afrikiya cîh digrin, dibêjin peyva “Samî” ji navê [[Sam]] kurê hesretî [[Nûh]] tê.

* Perçeyê rojhilatî: Ekadî, Babîlî û Asûrî.

 

 

Ev beşa di hindirê xweda dibe dû beş:

* Altayî: di Asiya naverastde belav dibe, wek Tirkî, Mengolî, Tinokosî û Minanşwî.

 

 

Tipîtî- zimanên Asiya dûrîn -“rojhilata dûr”( zimanên Tipîtî, Çînî, Taylandî û Bormayî....hwd.).

** [[Lorî]]

 

 

== Çavkanî ==

{{Commons|Language}}