'''AjalênZîndewerên kedî''' an '''ajalên malovî''' ajalên ku li mal tên xwedî kirin exwedîkirin. Ji hezar salan vir de ajal li ji aliyê mîrovanda kedî bûne. Bi texmînekê [[kûçik]] ajalê herî pêşîn yê ku kedî bûye. Ew 15000 sal BZ. li Asyaya Rojhilat hatîyehatiye kedî bûnekedîkirin. Ku çiqas di serdema nûjen da rola hin ajalên kedî daket jî heta roja evrojîro meriv nikane jîyanêjiyanê bê ajalên kedî bifkire. Bi taybetî di
Di çandên wek Kurdistanê, yên ku li ser gudnibûnêgundibûnê çêbûnî, ajalên kedî di ji bo feydê mîrovan cihekî giring digire. Mînakî, [[kûçik]] û [[pisîk]] ji bo nêçîrê û paraztinêparastinê; [[ker]], [[hesp]], [[hêştir]] hwd. ji bo gîhaniyê û karên ku ji hêzên mîrov zêdetir dixwazin; [[ga]] û [[hesp]] ji bo cot ajotinê û bar kişandinê; [[Mih|mihî]], [[mange]], [[bizin]] ji bo xwarin û vexarine cihekî giring digirin.
Hîn ew lîsta dikane be drêjdirêj kirin. Tabî tik ji bo faydeyê ajal nihatinnehatin kedî kirinkedîkirin. Hin ajal jî ji bo kêf û xweşiyê hatine kedîkirin. Cureyên çûkan û masiyan pirek ji bo kêfî hatine kedî kirine. Bi taybetî [[kewê sor|kewên sor]] di çanda Kurdan da cihekî girîng digire. Piştî kedîkirinê hin ajal hatine guhartin û hin cinsên nû peyde bûne. Wek nimûne, ger meriv kûçik û tajiyan bigêhîne hev, cewrikê ku ji wan çê dibe cinsekî nû ye, em jê re dibêjin [[toltajî]]. An jî ger ker biçe ser hespê, hêstir ji wan çê dibe ku ew jî dibe cinsekî nû. EvrojÎroj mîrov ji bo kêfî [[mar]]an, [[pîrevonk]]an, [[qirtîş]]an hwd. kedî dikinedikin{{Çavk}}.
