Steiermark

Parêzgeha Steiermark an jî Stîrya (wekî Stayermark bixwîne), (Almanî; Bundesland Steiermark, Zaraveyî awistirî bundeslaund Steiamoak) navçe û welatê federal ê Awistriyayê ye. Paytexta wê Graz e. Avusturya bi Slovenya û dewletên federal ên Carinthia, Salzburg, Avusturya Jorîn, Avusturya Jêrîn û Burgenland re sînordar e. Paytext Graz e. Styrîa bi qasî 1.2 mîlyon niştecî ye

Steiermark Štajerska
Welatên federal ên Awistiryayê û herêm
Ala Coat of arms
Steiermark li ser nexşeyê
Koordînat: 47°15′Bk 15°10′Rh
Parzemîn	Ewropa, Ewrasya
Dewlet	Awistirya
Merkeza îdarî	Graz
Îdarî
• Şaredar	Christopher Drexler (2022–)
Qada rûerdê
• Giştî	16400.75 km2 (633.236 sq mi)
Bilindahî	200 m (700 ft)
Nifûs	1.246.395 (2020)
Dem	UTC+1 UTC+2
Malper	www.verwaltung.steiermark.at/
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Erdnîgarî

Golêkî li Steiermark

Dewleta çiyayî ya Styria li dora çiyayê Niedere Tauern, ku xetek dabeşkirina avê ya girîng pêk tîne. Styria Jorîn ji Alpên Limestone li bakur heya rêza rojhilatê Alpên Navîn dirêj dibe û geliyên çemên Mur, Mürz, Salza û Enns Jorîn dihewîne. Styria Jêrîn beşa navendî ya Geliyê Mur û Cor Alpên ku ji 2,000 m li rojava zêdetir in, Alps Pack û li rojhilat jî herêma gir vedihewîne.

Dîrok

 Gotara bingehîn: Dukatê Steiermarkê

Navçeya ku ji Paleolîtîk ve mirov lê dijîn û ji Serdema Bronz ve hatiye kankirin, yekem beşek ji padîşahiya Keltî bi navê Noricum bû. c. BZ Di sala 15 berî zayînê de ew bi Imparatoriya Romayî ve hate girêdan, di navbera parêzgehên Romayî yên Noricum û Pannonia de hat dabeşkirin. Li pey wê Avar û Slav (Sloven) eşîrên Alman ku di sedsala 5. de êrîşî herêmê kirin. Di bin serweriya Baverya de di sedsala 8. de, herêm bû yek ji herêmên sînor ên Împaratoriya Frank. Di 1180 de, di bin navê Duchy of Styria, Duke IV. Di dema Ottokar de, piştî ku bi tevahî serbixwe bû, ji hêla Babenbergan ve hate bidest xistin (1192). Dema ku ev xanedan di sala 1246an de mir, dûkok bû Bohemian II. Otakar ji hêla Premysl ve hate girtin û piştî ku Rudolf I Premyslids têk bir (1278) beşdarî axa Habsburgan bû. Ew di 1282 de bû axa padîşah. Dukatê Styria gelek caran ji çekên piçûk ên malbatê re hate xelat kirin. Kolonîzasyona Almanan Slovenî kir hindikahiyek ne girîng. Di sedsala 12-an de bi saya kanên hesin welat bi pêş ket. Piştî sala 1480î ji aliyê Osmaniyan ve hat hilweşandin, Styria jî ket bin bandora krîza reform; piraniya Protestan azadiya olî bi dest xistin (Aşitiya Graz, 1572), lê duk Karl (1564-1590) gazî Jezuit û kurê wî Ferdinand (paşê Ferdinand II) Katolîk Wî zor kir. vegerek li hebûnê. Piştî ku Duke Ferdinand ket şûna Mathias (1619), Styria, ku çarenûsa Avusturya parve kir. Bi Peymana Saint-Germain piştî Şerê Cîhanî yê Duyem, beşên Slovenî (Styria Jêrîn; 6,010 km² di nav de Marburg (Maribor), Cilli (Celje) û Pettau (Ptuj) li başûr) beşek.) ji wê birin Yûgoslavya (paşê Slovenya). Piştî ragihandina komarê di sala 1918an de bû dewlet.

Di dema yekbûna bi Almanyayê re (Anschluss) (1938-45) bû yek ji yekîneyên îdarî yên bi navê Reichsgau. Di sala 1945 de statuya dewletê ji nû ve bi dest xist.

Çand

Alman piraniya nifûsa eyaletê pêk tînin. Piraniya mirovan Katolîk ne. Li herêmên çiyayî çand, stran û dîlanên kevnar ên gelêrî hê jî hene; Cilê kevneşopî yê gewr-kesk Styrian bûye cilê neteweyî yê Avusturya. Bajarên mezin bi navenda parêzgehê Graz heta Leoben, Kapfenberg, Bruck, Eisenerz, Knittelfeld, Köflach, Mürzzuschlag û Fohnsdorf.

Aborî

Aboriya dewletê ji mêj ve li ser Madenê bû. Erzberg (Çiyayê Ore) li nêzî Eisenerzê, ku pirraniya hesin Avusturya dabîn dike, ji dema Keltî ve li herêmê tê derxistin. Linît li Fohnsdorf û Köflach, magnezît li Shale Alps, grafît, talc, gypsum û xwê li deverên din ên eyaletê tê derxistin.

Enerjiya ku ji bo saziyên pîşesaziyê hewce dike ji hêla santralên termîk û santralên hîdroelektrîkê yên li ser Mur û çemên din ve tê peyda kirin. Pîşesaziyên giran li Geliyê Mur li jêr Fohnsdorf û li Geliyê Murz kom dibin. Pîşesaziya Metalurjî, makîne, dar, kaxiz û kaxiz di aboriya dewletê de cihekî girîng digire. Dewlet her wiha madeyên kîmyewî, tekstîl, çerm û madeyên xwarinê jî çêdike.

Li çiyan navendên betlaneyê hene ku di warê turîzmê de xwedî girîngiyeke mezin in.

Siyaset

Her çend Styria ji sala 1945an vir ve ji mêj ve keleha meyla Demokratên Xiristiyan Partiya Gel a Awûstûryayê (ÖVP) ye, lê paytexta parêzgehê Graz di heman demê de keleha Partiya Komunîst a Avusturyayê (KPÖ) ye. Partiya Sosyal-Demokrat a Awûstûryayê (SPÖ), ku di hilbijartinên meclîsa parêzgehan de di sala 2005 de bi ser ketibû, dawî li desthilatdariya ÖVP ya 60 salî li parêzgehê anî.

Kurdên Steiermarkê

Kurdên li Stewrê ji salên 1970yî vir ve hindikahiyeke etnîkî li wî welatî ava kirine, ku li gor texmînan ji 6.000 heta 25.000 diguhere. Kurdên li wir bi piranî ji Tirkiye û Sûriye, di nav civakên piçûk de jî ji Iraq, Îran û Lubnan û Rûsya tên.

Bajarên wê û kodên têperînê (trafîkê)

Dabeşkirina îdarî ya navçeya Steiermarkê

• Bruck-Mürzzuschlag BM (MZ)
• Deutschlandsberg - DL
• Graz-Umgebung - GU
• Hartberg-Fürstenfeld - HF (HB, FF)
• Leibnitz (bi slovenî: Lipnica) - LB
• Leoben - LE, LN
• Liezen - LI, GB (BA)
• Murau - MU
• Murtal - MT (JU, KF)
• Südoststeiermark - SO (FB, RA)
• Voitsberg - VO
• Weiz - WZ

Mijarên têkildar

• Welatên federal ên Awistiryayê
• Awistirya