Refîq Hilmî

Jidayikbûn	1898
Mirin	1960
Pîşe	Helbestvan
Zarok	Nahide Refîq Hilmî (d)

Refîq Hilmî (jdb. 1898 li Kerkûkê - m. 3ê tebaxa 1960an), dîroknas, nivîskar û siyasetmedarekî kurd bû^[1]. Ew di 1938an de damezrênerê partiya kurdî Hîwa bû û nivîskarê gelek pirtûkan jî bû li ser dîroka Kurdistanê û zimanê kurdî. Piştî ku li Silêmanî û Bexdayê dibistan xwendî, Ew li Akademiya Leşkerî û Dibistana Teknîkî ya Stembolê xwendina xwe domand.

Jiyana wêjeyî

Di destpêka kariyera xwe yê nivîskariyê de, wî li du rojnameyên kurdî xebitî: Rojî Kurdistan, rojnameya fermî ya Keyaniya Kurdistanê û Bangî Kurdistan. Ew piştî weşandina bergê duyem ê Helbest û Edebiyata Kurdî ya Kurdî di sala 1956an de wekî rexnegirekî wêjeyî yê jêhatî hate naskirin. Di vê berhemê de, helbest û taybetmendiyên Goran ên tevgera wêjeyî ya nûjenkar a ku wî temsîl dikir, yekem car bi kûrayî hatin vekolîn û analîzkirin.^[2] Her weha wî çend pirtûkên din jî li ser dîrok û ramyariya Kurd nivîsandine.

Jiyana ramyarî

Refîq Hilmî di ramyariya kurd de wekî damezirînerê partiya bi navê Hîwa (Hêvî, 1938) tê naskirin. Ev partî pêşî li Kerkûkê hate rêxistin û piştre li bakur û naverasta Iraqê berfireh bû. Ew di destpêkê de rêxistinek veşartî bû û rewşenbîr û karmendên kurd ên di rêza wan de hebûn. Gava ku bernameya ramyarî ya Hîwa bi giranî neteweyî bû û li ser ewlehiya xweseriya Kurdistana Iraqê bû, gelek endam jî çepgir bûn.^[3]

Refîq Hilmî, bi xwe bêtir piştgirî dida xetek alîgirê Brîtanya ya nav partiyê. Hîwa pêwendî bi çalakvanên Komala JK re ^[4] li Mehabadê çêkiribû û wê du efserên artêşê Mistefa Xuşnaw û Mîr Hac Ehmed şandibû merasîma damezirandina Komala JK di îlona 1942 de. Hîwa têkiliyên xwe bi tevgera Mehabadê re domand heya hilweşîna Komara Kurdistanê (1947).^[5]

Refîq Hilmî di heman demê de di bin rêveberiyên cihêreng ên Iraqê de gelek peywir girt, di 1943an de wekî gerînendeyê perwerdehiyê li Silêmaniyê, di 1954an de wekî cîgirê waliyê Bexdayê û di 1959an de wekî ataşeyê çandî yê Iraqê li Tirkiyê.

Mirina wî

Refîq Hilmî di 3ê tebaxa 1960an de li Bexdayê koça xwe ya dawî kir.

Berhemên wî

(erebî) Kurd le berebeyanî mêjuwewe ta 1920, Mosul, 1934.
(soranî) Şî'r u edebiyatî kurdî, bergî yekem, 1941.
(soranî) Şî'r u edebiyatî kurdî, bergî duwem, 1956.
(soranî) Yaddaşt, Kurdistanî Êraq u şorişekanî Şêx Mehmûd, 6 berge, Bexda, 1958.
(soranî) Paş temûz, dîwanî şî'r, Bexda, 1958.

Werger

(inglîzî) Kurdistan at the Dawn of the Century, 168 pp., New Hope Publishers, 1998. ISBN 91-973354-3-6

Çavkanî

^ Hawar, 34:1941, r. 839.
^ F. Shakely, The Kurdish Qasida, pp.327-338, in Qasida Poetry in Islamic Asia and Africa, By C. Shackle, S. Sperl, BRILL Publishers, 1996, ISBN 90-04-03587-7
^ G.R.V. Stansfield, Iraqi Kurdistan: Political Development and Emergent Democracy, 224 pp., Routledge Publishers, 2003. ISBN 0-415-30278-1 (see p.64)
^ The Committee for the Revival of Kurdistan, D. McDowall, A Modern History of the Kurds, I.B. Tauris, 504 pp., 2004, ISBN 1-85043-416-6 (see p.237)
^ D. McDowall, A Modern History of the Kurds, pp.290,294

Girêdanên derve

Malpera fermî ya Refîq Hîlmî

[1] Hawar, 34:1941, r. 839.

[2] F. Shakely, The Kurdish Qasida, pp.327-338, in Qasida Poetry in Islamic Asia and Africa, By C. Shackle, S. Sperl, BRILL Publishers, 1996, ISBN 90-04-03587-7

[3] G.R.V. Stansfield, Iraqi Kurdistan: Political Development and Emergent Democracy, 224 pp., Routledge Publishers, 2003. ISBN 0-415-30278-1 (see p.64)

[4] The Committee for the Revival of Kurdistan, D. McDowall, A Modern History of the Kurds, I.B. Tauris, 504 pp., 2004, ISBN 1-85043-416-6 (see p.237)

[5] D. McDowall, A Modern History of the Kurds, pp.290,294

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]