Lêkerên kurmancî

Lêkerên kurmancî peyvên liv, livîn û livandinê yên kurmancî ne. Bo nimûne, hatin, çûn, kirin, kuştin û mirin lêker in lê sêv, sor, baş, mal yan di, li, jê ne lêker in.

Ev rûpel li ser tewîn (çemîn) û xebitîna lêkerên kurmancî ye.

Tewîna lêkerên kurmancî

Komên lêkeran li gor tewînê

Koma I

Rader	Rayê lêkerê	Dema niha
barîn	-bar-	dibare
bezîn	-bez-	dibeze
bûn (3)	-b-	dibe
çûn	-ç-	diçe
dizîn	-diz-	didize
gihan	-gih-	digihe
kolan	-kol-	dikole
renîn	-ren-	direne

Ravek bo koma I

Ji bilî lêkerên anîn, dirûn, gan, girîn, jîn, man, şiyan û zan hemû lêkerên bi tîpên în, ûn û an bi dawî tên, dikevin vê komê. Di dema niho (presens) û ya bêt (future) de, în' an ûn yan ana xwe wenda dikin û paşgirên kesîn û pêşgirên demkî yan ên negasyonî digirin.

Koma II

Rader	Rayê lêkerê	Dema niha
axiftin	-axiv-	diaxive
girtin	-gir-	digire
guhertin	-guher-	diguhere
lîstin	-lîz-	dilîze
kuştin	-kuj-	dikuje
jendin	-jen-	dijene

Ravek bo koma II:

Ji bilî lêkerên bi tîpa a+dengdarek+tin bi dawî tên, hemû lêkerên bi dengdarekê (konsonant, îng. consonant) û her sê tîpên tin/din bi dawî tên, ciyê xwe di vê komê de digirin. Di demên niho û ya bêt de tin/din dikeve û eger ji berî wê tîpa f hebe, dibe v (axiftin > diaxivim), s dibe z (lîstin > dilîzî) û ş dibe j (kuştin > dikujin).

Koma III

Rader	Rayê lêkerê	Dema niha
axaftin	-axêv-	diaxêve
bijartin	-bijêr-	dibijêre
biraştin	-birêj-	dibirêje
guhastin	-guhêz-	diguhêze
hejmartin	-hejmêr-	dihejmêre
parastin	-parêz-	diparêze
qewartin	-qewêr-	diqewêre
ve/şartin	ve-şêr-	ve/dişêre

Ravek bo koma III

Hemû lêkerên bi tîpa a + dengdarek +tîn bi dawî tên, dikevin vê komê. Di dema niha û ya bêt de a dibe ê û tin dikeve. Eger li berî tinê f hebe, dibe v (axaftin > diaxêvim), s dibe z (parastin > diparêze) û ş dibe j (biraştin > diparêjin).

Koma IV

Rader	Rayê lêkerê	Dema niha
birin	-b-	dibe
kirin	-k-	dike
xwarin	-xw-	dixwe
çê/kirin	çê-k-	çêdike
ra/kirin	ra-k-	radike
ve/xwarin	ve-xw-	vedixwe

Ravek bo koma IV:

Ji bilî lêkera mirin, hemû lêkerên li dawiya wan dengdêrek (vokal, îng. vowel) û rin (di soranî de rdin) heye, dikevin vê komê. Di demên niha û bêt de rin (rdina soranî) û dengdêra li pêş wê dikevin.

Koma V

Rader	Rayê lêkerê	Dema niha
afirandin	-afirîn-	diafirîne
ceribandin	-ceribîn-	diceribîne
çandin	-çîn-	diçîne
stendin	-stîn-	distîne
xwendin	-xwîn-	dixwîne

Ravek bo koma V:

Hemû lêkerên bi andin an endin bi dawî tên, dikevin nav vê komê. Di dema niha û ya bêt de andin an endin dikeve û în (di soranî û hin devokên kurmancî de ên) têt şûna wan.

Koma VI

Rader	Rayê lêkerê	Dema niha
nivistin	-niv-	dinive
xistin	-x-	dixe
maliştin	-mal-	dimale
rû/niştin	rû-n-	rûdine

Ravek bo koma VI:

Ji bilî lêkerên ristin û hiştin, hemû lêkerên bi -istin an jî -iştin bi dawî tên endamên vê komê ne. Di dema niha û ya bêt de -istin/-iştin dikeve.

Koma VII

Rader	Rader 2	Rayê lêkerê	Dema niha
anîn	înan/hênan	-în-	tîne
avêtin	avêştin	-avêj-	diavêje
cûn	cûtin	-cû-	dicû
dirûn	dirûtin	-dirû-	didirû
dîtin	bînan	-bîn-	dibîne
dotin	doşan	-doş-	didoşe
firotin	firoştin	-firoş-	difiroşe
gan	-	-gê-	digê
gotin	-	-bêj-	dibêje
hatin	-	-ê-	tê
hiştin	hêlan	-hêl-	dihêle
jîn	jiyan	-jî-	dijî
kan	kiyan	-kê-	dikê
ketin	keftin	-kev-	Dikeve
man	-	-mîn-	dimîne
mêtin, mêhtin	mêjan	-mêj-	dimêje
mirin	-	-mir-	dimire
pan, payîn	-	-pê-	d ipê
patin, pehtin	pêjan	-pêj-	dipêje
rêtin	rêjan	-rêj-	dirêje
ristin	rêsan	-rês-	dirêse
sotin	sojan/sojîn	-soj-	disoje
şiyan	-	-şê-	d işê
şkestin	şkiyan	-şkê-	dişkê
şûştin	-	-şo-	d işo
xwestin	xwastin	-xwaz-	dixwaze
zan	-	-zê-	dizê

Ravek bo koma VII

Lêkerên vê komê heftem bêrêz in û qaydek ji bo çawantewîna wan tine ye. Di pirraniya zimanên hindo-ewropî (înglîzî, almanî, spanî û hwd.) de lêker di demên raborî (îng. past tense) de bi bêrêzî ditewin lê ev bêrêzî di zimanê kurdî de tine ye. Bêrêziya van peyvên jorîn di zimanê kurdî de di demên niha û yên bêt de ye.

Çavkanî

• Husein Muhammed: Kurtenerînek li hin beşên rêzimana kurdî[1]
• Rêzimana Kurdî ya Kurmancî- Abdullah Karabax [2]