Jean Baptiste le Rond d'Alembert

Jean Baptiste le Rond d'Alembert (16ê çiriya paşîn a 1717an li Paris - 29ê cotmiha 1783an li Paris) Matematiknas û fîlozofek fransî bû. Ew bi xebata xwe ya Ensîklopedik ku bi Denis Diderot re kirî û wek fîlozofekî roniyan jî tê bîra mirovan. Alembert bêhtir wek fîlozofekî zanist tê naskirin.

Jean Baptiste le Rond d'Alembert

Perpetual secretary of the French Academy (d)
9 nîsan 1772 - 29 çiriya pêşîn 1783
Charles Pinot Duclos (en) Jean-François Marmontel (en)
Seat 25 of the Académie française (d)
28 çiriya paşîn 1754 - 29 çiriya pêşîn 1783
Jean-Baptiste Surian (en) Marie-Gabriel-Florent-Auguste de Choiseul-Gouffier (en)

Jidayikbûn	16ê çiriya paşîn a 1717an Parîs
Mirin	29ê çiriya pêşîn a 1783an (65 salî) Parîs
Cihê goristanê	Catacombs of Paris (en)
Navê rastî	Jean le Rond D'Alembert
Hevwelatî	Fransa, Keyaniya Fransayê
Perwerde	Zanîngeha Parîsê (en) Collège des Quatre-Nations (en) (heta 1735an)
Pîşe	Fîlozof, matematîknas, fizîknas, muzîknas, wergêr, nivîskar, teorîsyenê muzîkê, encyclopédistes, endezyar, stêrnas, ferhengnivîs, Rewşenbîr
Bav	Léopold Philippe d'Arenberg (en)
Dê	Claudine Guérin de Tencin (en)
Qadên xebatê	Matematîk, mekanîk
Endamê	Academy of Sciences of Turin (d) Royal Norwegian Society of Sciences and Letters (en) Royal Swedish Academy of Letters, History and Antiquities (en) Akademiya Zanistî ya Prûsyayê (en) (1746) Royal Society (1748) French Academy of Sciences (en) (1754) Académie Française (en) (1754-1783) Saint Petersburg Academy of Sciences (en) (1773) Akademiya Amerîkî ya Huner û Zanistî (en) (1781)
Şêwirmendên doktorayê	Léonor Caron (d)
Partenaire commercial	Denis Diderot
Xelat	Fellow of the American Academy of Arts and Sciences (d) (1781)

Xebatên navdar

D'Alembert's paradox (d) (1752), d'Alembert operator (d), Encyclopédie (d)

Şanenav

 

Zaroktiya wî

Kurê bîjî yê nivîskar Klodîn Gerîn Tensîn (Claudine Guérin de Tencin), û swarî Liwû Kamu Detûs (Louis-Camus Destouches) commissairê Topavêj, Alembert 16 ê çiriya paşîn a 1717an li Parîsê çêbû. çendroj piştî bûna wî, diya wî ew li ser derenceyên dêra Saint-Jean-le-Rond ya Parîsê danî û ew terk kir. Bêgoman navê wî ji vê derê tê. Pêşî wî li cihê zarokên windabûyî bicî dikin lê li wir zêde namêne û di demeke kin de jina camvanekî wî digire cem xwe. Her çiqas siwarî Detûş xwe bi fermî wek bav nîşan nede jî, hey ji xwendi perwerda wî dimêne û xerciyên wî bi cî tîne.

Jiyana wî

Donzdeh salî ew dikeve "Koleja (collège) çar gelan" bi navekî din (collége Mazarin). Li wir Felsefê, Dad û hûner dixwîne û di sala 1739 de dibe parêzer). Piştre serê xwe bi Bijîjkî û matematîkê dêşîne. Cara yekem xwe bi paşnavê Daremberg dinivîse û pişt re bi Alembert diguhare. Sala 1739 xebatek li ser çewtryên matematikê yên di pirtuka dersê ya Cherles René Raynaud ku di sala 1708an (û wî bixwe jî bingiha ya matemetîkê ji vê pitukê girtibû) derketî çêkir. Di 24 saliya xwe de (sala 1741) bi saya vê xebatê ew baş hatiye naskirin û kete "Koleja zanistiyê" (collège des sciences) de. Du sal şûnde ew "Traité de dynamique" (peymana dînamîkê) çap dike. Bi vê peymanê ew encamên lêkolînên xwe yên li ser hijmara leptê pêşkêş dike. Di sala 1746 Diderot li rasta Amelbert tê û wî beştarî kerê Ansîklopediyê dike. Salek şûnde sekêşiya projeya Ansîklopediyê dikin. Piştî 5 salên xebatê bi hev re sala 1751 bi beşdariya 200 cîld ê yekemîn yê ansîklopediyê derdikeve. di sala 1759 de Diderot û Alembert ji hav dixeyîdin û Alembert dev ji projeyê ber dide.

Di 23 saliya xwe de dikeve Akademiya zanistiyê, û di 28 saliya xwe de jî dikeve akademiya Berlînê de. Di sala 1754 li akademiya Fransî wek endam tê hilbijartin û li 9 gulana 1772an li wir dibe sekreterê dayîmî tê hilbijartin.

Ji bona ku herê bi avîna xwe ya yek alî, nivîskar Lespinasse re bijî, di sala 1765 de ew ji mala xwe vediqete.

Girêdanên derve

Wikisource: Jean le Rond d'Alembert – Gotar, çavkanî