Şerê fîlîpînî–amerîkî

Guhartoya 19:16, 19 tîrmeh 2017 ya ji aliyê Sayit25 (gotûbêj | beşdarî) (Rûpela nû: "'''Şerê Filîpîno–Amerîkî''' ({{bi-en|''Philippine–American War''}}, {{bi-fil|''Digmaang Pilipino-Amerikano''}}, {{bi-es|''Guerra Filipino-Estadounidense''}}) pevçûnên...") ve
(cudahî) ← Guhartoya kevintir | Guhartoya niha (cudahî) | Guhartoya nûtir → (cudahî)

Şerê Filîpîno–Amerîkî (bi inglîzî: Philippine–American War, bi filîpîno: Digmaang Pilipino-Amerikano, bi spanî: Guerra Filipino-Estadounidense) pevçûnên çekdariya di navbera Komara Filîpînê û Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê di 4'ê Reşemî 1899'an heta 2'ê Tîrmeha 1902'an ve pêkhat.[1] Şerê têkoşînê ji bo serxwebûnê bû, ku di sala 1896'an de bi Şoreşa Filîpînê dest pê kir. Pevçûn gava ku Komara Filîpînê yekem li hemberî şertên Peymana Parîsê, ku binavê Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê ji Spanyayê ve hatibû derxistin, Şerê Spanî-Amerîkayê derket.[2]

Pevçûnên di navbera hêzên Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê û Komara Filîpînê bi xeter li ser 4'ê Reşemî 1899'an de, li ku tê zanîn ji ber ku Şerê Duyem yê Manila bû. Di 2'ê Pûşper 1899'an de, Komara Filîpînê yekem fermî li dijî Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê ragihand.[3] Şerê bi fermî di 2'ê Tîrmehê 1902'an de bi serkeftina ji bo Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê ve hate qedexekirin. Lêbelê, komên hin filîpînan-rêberên ku ji aliyê Katipûnan ve têne rêberkirin, gelek salan ji bo hêzên artêşa Amerîkî şer kirin. Di nav wan de rêberên Giştî Macario Sakay, endamê Katipunan yê ku serokkomariya "Komara Tagalogê" ve hat avakirin, di sala 1902'an de piştî girtina serokwezîrê Emilio Aguinaldo pêk hat. Gelek komên li herêmên dûr û giravên dijwar berdewam kirin, ku tevlî Gelê Moro û Pulahanan heta di dawiya 15'ê Pûşper 1913'an de Şerê Bûd Bagsak têkçûn.[4]

Çavkanî

  1. ^ Worcester 1914, r. 293.
  2. ^ Randolph 2009.
  3. ^ Kalaw 1927, rr. 199-200.
  4. ^ Agoncillo 1990, rr. 247-297.