Bîrdoziya xilîska deziyan: Cudahiya di navbera guhartoyan de

[[Peykeremasûlke]] di bin bandora [[Koendama demarê|koendama demare]] de kar dikin. [[Erkê kar|Demareragihandinên]] ji [[Demaxê mirov|demax]] an jî ji [[Dirkepetik|dirkepetikê]] dibin sedema girjbûna peykeremasûlkeyê<ref name="OpenStax, Biology"> Rye, C., Wise, R., Jurukovski, V., Desaix, J., Choi, J., & Avissar, Y. (2017).Biology. Houston, Texas : OpenStax College, Rice University,</ref>. Rîşalên demar bi masûlkerîşalan ve [[gehînke]] ava dikin. Gehînkeya di navbera demarê livînê (bi înglîzî: ''motor nerve'') û peykeremasûlkeyê, wekî [[gehînkeya demarûmasûlke]] (bi înglîzî: ''neuromuscular junction / myoneural junction''.) tê navkirin. Demar bi kotahiya [[Tewere|tewereyê]] bi sarkolemaya masûlkerîşalan ve [[gehînkeya kîmyayî]] ava dikin. Ji kotahiya tewereyê [[Gehînkeya kîmyayî|demareguhêzera]] (bi înglîzî: ''neurotransmitter'') bi navê asetîlkolîn (ACh) tê derdan<ref name="Concepts and Applications">Starr, C. (2007). Biology:concepts and applications (7th ed.). Boston, MA: Cengage Learning.</ref>. Gava demareguhêzer xwe li ser sarkolemaya masûlkerîşalê girê didin, sînyalên elektrikî, bi şeweyê sînyalên kîmyayî diguhêzînin ser rûyê sarkolemaya masûlkerîşalê. Ev rewş li ser rûyê sarkolemayê de [[erkê kar]] dide destpêkirin. Di nav sarkoplazmaya masûlkerîşalalan de tora lûlekên berwarkî heye, ev tor wekî lûlekên T (bi îngilîzî: ''T tubule / transverse tubules'') tên navkirin. Dema demarereguhêzerdemareguhêzer digihîje ser rûyê sarkolemayê, sînyal bi navbeynkariya lûlekên T belavê nav sarkoplazmayê dibe. Ev rewş dibe sedema vebûna cogên kalsiyumê yên li ser rûyê [[Masûlkerîşal|retîkûlûma sarkoplazmiyê]]. Bi vebûna cogan, kalsiyuma embarkirî, ji retîkûlûma sarkoplazmî belavê nav [[Masûlkerîşal|sarkoplazmayê]] dibe. Îyonên kalsiyumê deziyên miyozînê hander dikin ko bi deziyên aktînê ve girêdan ava bikin. Girêdana navbera herdu deziyan wekî panîpire (bi înglîzî: cross-bridge) tê navkirin. Miyozîn deziyê aktînê li ser xwe de kaş dike. Ango deziyê aktîn li ser deziyê miyozînê de dixilîske (kaş dibe). Enerjiya ji bo xilîska deziyan ji molekûlên ATPyê tê dabînkindabînkirin. Gava dezî li ser hev dixilîskin, hêlen-Z yên li ser herdu aliyên sarkomerê kaş dikin, sarkomerê kin dikin. Hêjmara masûlkerîşalên ko kin dibin ji aliyê sînyalên demareragihandinê ve tê diyarkirin. Ne pewist e ko her car hemû masûlkerîşalên masûlkeyê were çalakkirin. Li gor rewşê dibe ko hinek ji masûlkerîşalan an jî hemû masûlkerîşal ji aliyê demareragihandin ve hatibe handerkirin<ref name="Campbell">Campbell, N. A., & Reece, J. B. (2008). Biology (8th ed.). San Francisco, CA: Benjamin-Cummings Publishing Company.</ref>. Wekî mînak; bila li erdê gogek futbolê û kevirek gilover hebe û qebareya herduyan jî wekhev be. Bila mirovek pêşî kevirê, paşê jî gogê ji erdê rakê û deyne ser maseyê. Ji bo rakirina gogê û kevirê, mirov heman cor masûlkeyan bi kar tîne lê hêjmara masûlkerîşalên çalakbûyî ne yek e. Ji ber ko giraniya gogê û kevir ne yek e û kevir girantir e, ji bo rakirina kevirê hê pirtir masûlkerîşalên masûlkeyan tê çalakkirin.

1. Di demarexaneya livinê (bi înglîzî: ''motor neuron'') de erkê kar digihîje kotahiya tewereyê<ref name="medical physiology">Guyton, A. and Hall, J., 2011.Guyton And Hall Textbook Of Medical Physiology. Philadelphia: Saunders Elsevier.</ref>. Ji tewerekotahiya demarexaneya livînê demareguhêzer tê derdan. Asetîlkolîn demareguhêzera taybet e ji bo xaneyên masûlkeyan. Demareguhêzer ji gehînkeyê derbas dibin û xwe li ser wergirên masûlkerîşalê ve girê didin. Wergirên masûlkerîşalê li ser rûyê derveyî sarkoplazmayê de cih digirin. Bi girêdana asetîlkolînê, di xaneya masûlke de cogên ser [[Parzûna xaneyê|parzûna]] masûlkerîşalê ve dibin û sodyumên derveyê [[Xane|xaneyê]] bi navbeynkariya cogan ber bi nav masûlkerîşalê diherikin. Ev rewş li wê bêşê xaneyê de dibe sedema çêbûna [[Erkê kar|berevajîbûna cemsergiriyê]] (bi înglîzî: ''depolarization''). Bi berevajîbûna cemsergiriyê, di masûlkerîşalê de [[erkê kar]] (bi înglîzî: ''action potential'') dest pê dike<ref name="medical physiology" />.

3. Kalsiyum (Ca ²⁺) bi troponînê ve girê dibe û şêweyê tropnînêtroponînê diguherîne. Troponîn, tropomiyozînê ji ciyê girêdana serikên miyozînê dûr dixe. Bi vî awayê li ser deziyê aktînê ji bo girêdana serikên miyozîne rûyê ciyên çalak vala dimîne.

7. Serikê miyozînê bi ATPyek nû ve tê girêdan û serik ji aktînê cihê dibe. Heke li hawirê bi têra xwe kalsiyum hebe, ango xestiya kalsiyumê zêde be, çerxa girjbûnê ji gava 3yê pêve dûbare dibe<ref name="VILLEE"> Solomon, E., Martin, C., Martin, D., & Berg, L. (2015).Biology. Stamford: Cengage Learning.</ref>.

8. Heke dawî li demareragîhandinan were, iyonên kalsiyumê ber bi nav retîkûlûma serkoplazmî ve tên pompekirin û li wir têtên embarkirin, heta demareragihandinek nû bigihîje masûlkerîşalê<ref name="medical physiology" />.Masûlkeya girjbûyî bi rawestina demareragihandinê sist dibe. Ji bo xavbûna (sistbûn) masûlkeyê, kalsiyuma nav sarkoplazmayê ji bo embarkirinê, ber bi retîkûlûma sarkoplazmî ve tê pompekirin. Kêmbûna kalsiyumê panîpireyên navbera deziyên aktîn û miyozînê hildiweşîne. Aktîn li ser miyozînê ber bi paş ve dixilîske û vedigere xala destpêkê ya berê girjbûnê. Ango hêlên Z ji hev dûr dikevin, sarkomerên kinbûyî dirêj dibin. Bi vi awayî masûlke digihîje dirêjiya xwe ya asayî.