Nesredîn Tûsî: Cudahiya di navbera guhartoyan de
Content deleted Content added
Rêz 1:
{{Agahîdank
| nav = Nesredîn Tûsî
|
|
| roja_jidayikbûnê = 1201
|
▲ | cihê jidayikbûnê = Xorasan
▲ | cihê mirinê = [[Bexda]], [[Îraq]] (73 Salî)
▲ | hemwelatî = {{al2|Îran}}
| serdem = [[Serdema Zêrîn a Îslamê]]
| bandorbar = [[Îbn Sîna]], [[Fexredîn Razî]]
Line 17 ⟶ 14:
| pîşe = [[Felsefe]], [[Matematîk]], [[Teolojî]] û [[Astronomî]]
| xebat = Cota Tûsî
}}
'''Nesredîn Tûsî''' ({{bi-fa|نصیرالدین طوسی}}, Ebû Cefar Mihemed bin Muhemmed bin el-Hesen Nesredîn et-Tûsî, zayîn [[1201]] li [[Tûs]], [[Xorasan]]a [[Îran]]ê, mirin [[1274]] li [[Bexda]]yê) [[teolojî|teolog]], [[matematîkzan]], [[stêrnasî|stêrnas]] û [[fîlozof]]ekî [[misilman]]ê [[farsî]] yê di [[sedsala 13'an]] de jiya bû.
Ew tê fikirîn ko ew matematîkvanê herî pêşin bû ko li [[trîgonometrî]]yê wek beşeka ji matematîkê cuda nêzbûbû. Ew bi xebatê xweyê li ser [[aksiyom]]a xêzên paralêl jî dihat nas kirin.
Di sala 1259an de ew di rasatxaneyê li bajarê [[Meraxe]]yê li [[Azerbaycan]]ê yê ji hêla hikûmdarê mongolî [[Hûlagû]] hatibû saz kirin de dest bi xebitîna xweyê ser stêrnasiyê dike. Ew li wir li ser [[ekînoks]]ê dinê dixebite û nêzî rastiyê hesab dike.
Ew pirtûkakê bi navê ''[[Zîcî Îlxanî]]'' (Stêrkên Îlxan) bi [[zimanê farsî]] dinivîse. Ew di wê pirtûkê de şûnê stêrkan gorî xebatên xwe diyar dike. Stêrnasê navdar [[Nîkolaws Kopernîkus|Nikolaus Kopernikus]] jî va pirtûkê wî wek çavkanî bikar tîne.
Ew bi berhema xweya bi navê ''Axlaqî Nasrî'' jî li ser beşa felsefeyê exlaqê, ango rewişt, yan jî etîkê dixebite. Ew bi pirtûka xweya bi navê ''Îlm el-Qelam''ê jî li ser teologiya [[şî]]îtiyê dişuxule.
Di dema dagira [[mongol]]anê ji hêla Hûlagû de ew li kelayê [[Elemût]]ê li ba [[heşhaşî|heşhaşiyan]] xwe vedişêre. Pê ko Hûlagû serweriyê heşhaşiyan li wir xelas dike û Tûsî jî dere [[Bexda]]yê û dewama xebatên xwe dike. Tûsî di sala 1274an de li nêzî Bexdayê jiyanê xwe ji dest dide.
| |||