|
Ziman erka heriskirina kîmyayî û makanîkî pêk tîne. [[Enzîm|Enzîma]] lîpaz ji boy heriskirina [[Lîpîd|çewrî]], di pankreasê de tê berhemkirin û derdan, lê zimanê mirov jî hinek lîpaz der dide, ev lîpaz wekî lîpaza zimanî(lingual lipase) bi nav dibe. Ev lîpaza zimanî ne di devê mirov de, lê di [[gede]]yê de çalak dibe û hinek çewrî heris dike<ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology"/>. Li ser rûyê ziman de hin rijênên lîkê hene, bi derdana lîkê xurek nerm dibe, hê zûtir perçe dibe. Lîk enzîma amîlazê lixwe digire, amîlaz xurekên [[Karbohîdrat|karbohîdradî]] diherisîne. Ango ziman ji boy [[herisa kîmyayî]] enzîm der dide. Her wisa ziman erka [[herisa mekanîk]] jî pêk tîne. Xurek bi alîkariya ziman di nav dev de serûbin dibe, bi vî awayê lîk tevahiya xurekê şil dike û nerm dike. Dema cûtinê, ziman bi navbeynkariya masûlkeyên xwe, loqên xurekê aresteya nav diranan dike, bi vî awayê diran bi hêsanî xurek dicûn. Piştê cûtinê, ziman loqa xurekê ber bi gewriyê pal dide.
== Ziman û tahmgirtinçêjtin ==
[[Wêne:1402_The_Tongue_ku.png|thumb|300px |GopikênGoçkeyên li ser ziman, tama (çêja) xurekan wekî şor,şîrîn, tuj,tirş, tal dinase]]
Li ser rûyê ziman de gopikgoçke (bi înglîzî, yekjimar papilla, pirrjimar papillae) hene<ref name="OpenStax, Biology"> OpenStax Biology. 2013. [http://cnx.org/content/col11448/latest] </ref> , di nav van gopikangoçkeyan de komên gopikagopkeya tamê ([[çêjegopik|çêjegopke]]) heye<ref name="ANCYCLOPÆDIA BRITANNICA"/>. ÇêjegopikekÇêjegopkeyek ji koma xaneyên çêjewergir, [[Xane|xaneyên]] piştgiriyêpialpişt, xaneyên binçîne û demarên hestê pêk tê. Xaneyên çêjegopikêçêjegopkê 10-14 rojê carek tên nûkirin<ref name="OpenStax, Biology"/>. Li ser [[Parzûna xaneyê|parzûna xaneya]] xaneyên çêjewergir de wergirên kîmyayî( ([[kîmîwergirHestewergir|kîmîkewergir )]] )heye<ref name="Campbell"/>. Ji xaneyên wergir pêkhateyên mûyî ji [[kunik]]<nowiki/>a çêjegopikê dirêjê derve dibe, ev pêkhateyan wekî [[Kûlk|kûlkên]] çêjê bi nav dibin<ref name="OpenStax, Biology"/>. Ji boy mirov tama xwarin û vexwarinê bigire, divê xurek di nav lîkê de şil bibe û bihele. Ji xurekên helandî molekulên kîmyayî derdikeve, molekulên kîmyayî bi navbeynkariya kûlkên çêjê tên girtin<ref> Cullen, Katherine E.( 2009) Encyclopedia of Life Science. Facts On File. p434 ISBN: 0-8160-7008-3 </ref>. Molekulên kîmyayî kîmîwergirênkîmîkewergirên xaneyên çêjewergirê çalak dikin. Bi vî awayê sînyal ji xaneyên çêjewergir derbasî demarên hestê dibin. [[Demar|Demarên]] hestê sînyalan radigihînin [[Mejiyê mirov|mejî]], di mejî de cureya çêjê an jî hestên din tê şîrovekirin<ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology"/>. Li ser rûyê ziman de ne yek , lê çar cure gopikgoçke heye<ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology">OpenStax, Anatomy & Physiology, OpenStax ,2013
[https://openstax.org/details/books/anatomy-and-physiology]</ref> . Şewe û erka her gopikekgoçkeyek ne yek e. Li gor cureyên xaneyên çêjewergirên nav gopikangoçkeyan, mirov tamên xurekan wekî tirş, şîrîn, şor, tal, tûj hest dike. Her beşê rûyê ziman heman taman dinase, lê hin tam li hin beşê rûyê ziman de hê pirtir tê hestkirin<ref name="Campbell">Campbell, Neil A., and Jane B. Reece. Biology. 8th ed., Pearson Education, Inc., 2008. ISBN 978-0-8053-6844-4</ref>. Li ser rûyê ziman hin hestewergirên din jî hene. Wekî mînak hestên wekî hişkbûn an jî nermbûna xurekan, germî an jî sariya xurekan ji aliyê wergirên li ser ziman ve tên girtin.
== Çavkanî ==
|
