Şablon:GH/2022/51: Cudahiya di navbera guhartoyan de

'''Dîroka mirovahiyê''', vegotina rabirdûya mirovahiyê ye ku bi nîşaneyên [[arkeolojî]], [[Mirovnasî|antropolojî]], [[genetîk]], [[Zimannasî|zimannasiyê]] û ji dema hatina nivîsandinê ve bi çavkaniyên bingehîn û navîn tê fêm kirin. Dîroka nivîskî ya mirovahiyê bi pêşdîroka wî re, ji [[Serdema Paleolîtîk]] (serdema kevirî ya kevin) dest pê kiriye û piştre jî [[Serdema Neolîtîk]] (serdema kevirî ya nû) de hatiye nivîsandin. [[Serdema kevirî|Neolîtîk]] dibîne ku [[Şoreşa Çandiniyê]], di navbera 10.000 û 5000 BZ de, li [[Hîvika Biadan|Heyva Biadan]] a [[Rojhilata Nêzîk]] dest pê dike. Di vê serdemê de mirovan bi awayekî sîstematîk dest bi çandiniya a nebatan û xwedîkirina ajalan kirin. Her çiqas ku çandinî pêş dikeve, piraniya mirovan ji jiyana koçeriyê derbasî jiyanek niştecîhî dibin û dest bi cotkariyê dikin. Ewlehîya ku bi têkildariya berhemdarîya zêde ya ku bi cotkarîyê hate peyda kirin, bû sedema ku civatê ber bi yekeyên mezintir ve zêde bibin û bi pêşveçûnên di veguhastinê de zêde bûn. Di di demên pêşdîrokî û di yên dîrokî de, mirov her gav hewce bûn ku nêzî çavkaniyên pêbawer ên ava vexwarinê bin. Mirov di salên 4000 BZ de li [[Îran|Îranê]], li [[Mezopotamya|Mezopotamyayê]], li geliyê [[Îndûs|Çemê Indusê]] li parzemîna [[Hindistan|Hindistanê]], li peravên [[Nîl|Nîlê yên Misrê]] û li paravên [[Çemên Çînê]] , bi cih bûne. Pîvandinên genetîkî destnîşan dikin ku rêza ajalên dinê ku dibe sedema Homo sapiens, ji rêza ku dê bibe sedema şempanze û bonoboyan, xizmên zindî yên herî nêzîk ên mirovên nûjen, li dora 4.6 û 6.2 mîlyon sal berê vediqete. Mirovên anatomîkî yên nûjen nêzî 300.000 sal berê li Afrîkayê rabûn û nêzîkê 50.000 sal berê gihîştin modernîteya behreyî.