Estonya: Cudahiya di navbera guhartoyan de
Content deleted Content added
Balyozxane (gotûbêj | beşdarî) B Reverted 1 edit by 2001:871:210:E1C9:155F:1CE:B4AB:4983 (talk) to last revision by Penaber49 (TwinkleGlobal) Etîket: Betal bike Betalkirî |
Kurteya guhartinê tine Etîket: Betalkirina destî Betalkirî Guhartina dîtbarî Guhartina mobîl Guhartina malpera mobîl |
||
Rêz 1:
{{Agahîdank welat2/wîkîdane}}
'''Estonya''' (bi [[Zimanê estonî|estonî]]: ''Eesti'' [ˈeːsʲti]), bi '''fermî Komara Estonyayê''' (bi estonî: ''Eesti Vabariik''), welatekî li cem [[Deryaya Baltîk]] li Bakur-rojhilatê [[Ewropa|Ewropayê]]. Welat li bakur bi [[Fînlenda]], li rojava bi deryayê re li seranserê [[Swêd|Swêdê]], li başûr ji hêla [[Letonya|Letonyayê]], û li rojhilat ji hêla [[Gola Peypsî]] û [[Rûsya|Rûsyayê]] ve. Herêmê Estonya ji bejahiyê, giravên mezin ên [[Saaremaa]] û [[Hiiumaa]], wekî jî bi zêdetirî 2,300 giravên din ên li perava rojhilatê Deryaya Baltîkê pêk tê,<ref>{{Jêder-malper |url=https://news.err.ee/1609260713/estonia-gains-95-islands-but-loses-4-square-kilometers-with-updated-map |sernav=Estonia gains 95 islands, but loses 4 square kilometers with updated map |malper=ERR |tarîx=2024-02-22 |tarîxa-gihiştinê=2024-02-24 |ziman=en |paşnav=ERR |pêşnav=ERR {{!}}}}</ref> ku bi tevahî 45,335 kîlometre çargoşe pêk tê. Paytextê [[Tallinn]] û bajarê [[Tartu]] bajarên herî mezin ên welêt in. [[Zimanê estonî]] zimanê xwecîh û fermî yê Estonyayê e; ew zimanê yekem ê piraniya nifûsa xwe ye û herwiha zimanê duyemîn a mezin ji [[zimanên fînîk]] ye.
Ware Estonyayê herî kêm ji 9000 berî zayîne ve mirov lê dijîn. Nifûsa xwecîhan ya [[Serdema Navîn|serdema navîn]] yek ji şaristaniyên pagan ên dawîn ên li Ewropayê bû ku [[Xiristiyanî]] qebûl kir piştî [[Xaçperestan|xaçperestiya]] [[Lîvonya|Lîvoniyan]] a [[papa]] di sedsala 13an de.<ref>{{Jêder-malper |url=https://legacarta.intracen.org/country/ |sernav=Country Profile - LegaCarta |tarîxa-gihiştinê=2024-02-24 |ziman=en-US}}</ref> Piştî sedsalan serweriya li pey hev ji hêla [[Dewleta Emîrê Teûtonîk]], [[Danîmarka]], [[Swêd]] û [[Împeratoriya Rûsî|împeratoriya rûsyayê]] ve, di nîvê sedsala 19an de nasnameya neteweyî a Estonî dest pê kir. Ev di 24ê Sibata 1918an de [[Danezana Serxwebûnê ya Estonyay]] ji împeratoriyên rûs û [[Împeratoriya Almanî|alman]] ji ve demê şerker derketa holê. Di piraniya serdema navbera şer de, Estonya di destpêka [[Şerê Cîhanî yê Duyem]] de bêalîbûnî îlan kir, lêbelê welat gelek caran hate nîqaşkirin, dagirkirin û dagirkirin; pêşî di sala 1940an de ji hêla erîşên [[Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst|Yekîtiya Sovyetê]] ve, piştre di sala 1941an de ji hêla [[Almanyaya Nazî]] ve, û di dawiyê de di sala 1944an de dîsa ji hêla Yekîtiya Sovyetê ve wekî siyasetekî yekîneyek îdarî ([[Komara Sovyet a Sosyalîst a Estonyayê]]) ji nû ve hate dagirkirin û pê ve hate girêdan. Di tevahiya dagirkirina Sovyetê ya salên 1944-1991an de, berdewamiya dewleta [[De facto|de jure]] ya Estonyayê ji hêla nûnerên dîplomatîk û hikûmeta li sirgûnê ve hate parastin. Piştî "[[Şoreşa Bêxwîn]]" a Estonî ya sala 1988-1990an, serxwebûna de facto ya netewe ji Yekîtiya Sovyetê di 20ê tebax 1991an de hate vegerandin.
Estonya [[welatekî pêşketî]] ye, xwedî aborîya pêşketî ya bi dahata bilind, di rêza 31emîn de (ji 191an) di [[Pêrista Pêşveçûna Mirovî]] de cih digire. [[Dewletekî Serwer|Dewleta serwer]] a Estonyayê komareke meclîsî ya yekîtî a demokratîk e, ku ji hêla îdarî ve di 15 navçe hatiye dabeşkirin. Bi nifûsa xwe tenê li dora 1.4 mîlyonî, ew yek ji endamên herî kêm nifûsa [[Yekîtiya Ewropayê]], [[Herêma Ewro]], [[OECD]], [[Herêma Schengen]] û [[NATO]] ye. Estonya bi domdarî ji bo qalîteya jiyanê,<ref>{{Jêder-malper |url=https://www.prosperity.com/globe/estonia |sernav=Estonia (Ranked 17th) : |malper=Legatum Prosperity Index 2023 |tarîxa-gihiştinê=2024-02-24 |ziman=en}}</ref> [[perwerde]],<ref>{{Jêder-nûçe|url=https://www.bbc.com/news/education-50590581|title=Pisa rankings: Why Estonian pupils shine in global tests|date=2019-12-02|language=en-GB|access-date=2024-02-24}}</ref> azadiya çapemeniyê, dîjîtalkirina karûbarên giştî<ref>{{Jêder-malper |url=https://e-estonia.com/estonia-top-3-in-un-e-government-survey-2020/ |sernav=Estonia among top 3 in the UN e-Government Survey 2020 - e-Estonia |malper=e-estonia.com |tarîx=2020-07-24 |tarîxa-gihiştinê=2024-02-24 |ziman=en}}</ref><ref>{{Jêder-malper |url=https://www.alphr.com/technology/1007520/how-a-former-soviet-state-became-one-of-the-worlds-most-advanced-digital-nations/ |sernav=How a former Soviet state became one of the world's most advanced digital nations |malper=Alphr |tarîx=2017-10-30 |tarîxa-gihiştinê=2024-02-24 |ziman=en-US |paşnav=Harold |pêşnav=Theresa}}</ref> û berbelavbûna pargîdaniyên teknolojiyê bi domdarî di nav rêzên navneteweyî de cîh girtiye.<ref>{{Jêder-malper |url=https://2020.stateofeuropeantech.com/chart/746-3309 |sernav=Number of start-ups per capita by country |malper=2020.stateofeuropeantech.com |tarîxa-gihiştinê=2024-02-24 |ziman=en}}</ref>
== Dîrok ==
Line 69 ⟶ 50:
== Girêdanên derve ==
{{Commonscat-b|Estonia}}
== Çavkanî ==
{{Çavkanî}}
{{Kontrola otorîteyê}}{{Dewletên Ewropayê}}
{{
[[Kategorî:Estonya| ]]
[[Kategorî:Endamên Konseya Ewropayê]]
| |||