Taranis
Ev rûpel bêkategorî ye. Ji kerema xwe kategoriyan li vê rûpelê zêde bike û alîkariya Wîkîpediyaya kurdî bike. (nîsan 2024) |
Taranis di mîtolojiya Keltî de, hebûnek mezin xuya dike, ku cewhera birûskê di nav xwe dihewîne. Ew pir dişibe xwedayên birûskê yên pantheonên cûda yên Hind-Ewropî. Lê di nav Keltan de, ew bi taybetî wekî "xwedayê çerxê" hate qewirandin, sernavek ku ji ber têkiliya wî ya kûr bi çerxa pîroz re hatî xemilandin.Taranis xwediyê hêzek mezin e, fermana bahoz û tirsê dixe dilê mirovan.
| Taranis | |
|---|---|
.jpg) Taranis - Jupîter | |
| Perestvan | mîtolojiya keltî  |
| Zayend | Mêr |
| Wekhev | |
| Jupîter, Tor | |
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre | |
Taranis li kêleka Esus û Toutatis, xwedayên din ên galî yên navdar e. Ew sêyek pîroz ava kir, ku pir caran li nêzî sembol û pîrozgehên wî têne dîtin.
Taybetmendiyên wî bi karanîna çekek mîna birûskê re hevwate bûn, ku hêza bilez û bi hêrs a bahozan ku mirovên kevnar bêhay digirt. Taranis hêza bi heybet a xwezayê vedihewîne. Sedema sembolkirina wî ya bi çerxê ew bû ku ew wek xwezayê dînamîk bi taybetî jî bahozê nediyar derdiket holê.
Taranis di serî de di nav hesabên Romayî û girêdanên bi pantheonên din de derdikeve holê. Bi taybetî jî di karên wekî "Pharsalia"ya Lucan de têne destnîşan kirin. Lêbelê, ev teswîr dikarin şîroveyên afirîner an adaptasyonên di hundurê vegotina Romayî de bin.
Digel vê yekê, şopên hebûna Taranis ji rûpelên wêjeyê derbas dibin, ku di berferehiya Ewrûpayê de diyar dibe, ku şûnwar û peykerên pîroz şahidiya hurmeta wî ya berbelav kirine. Her çend delîlên rasterast bi eşkere qurbaniyên mirovan bi perestina wî ve girê nadin jî, bandora wî li deverên cihêreng deng veda, ji Îrlenda, Brîtanya û Galya bigire heya Nîvgirava Îberî, heremê Reynê deverên Çemê Dunayê û hetta di warên rojhilatê Ewropayê de.
Wekî din, Taranis di mîtolojiya Îrlendî de wekî Tuireann cihê xwe dibîne, di vegotinên ku bi xwedawenda pan-Keltîk, Lugh ve girêdayî ye, rolek girîng dilîze. Ew di heman demê de dişîbe Ambisagrusê Galî û dişîbe Jupîter û Kîklopên xwediyê hêza birûskê.
Taranis bi xwedayên din ên birûsk ên Hind-Ewropî yên birûmet re kokên zimanî û xizmbûna etîmolojîk parve dike. Têkiliyên wî li seranserê tapesteyên mîtolojîk ên Norsî Thor, Baltik Perkunas, û Slavik Perun vedibêjin, di nav çandên ku bi hêza heybet a birûskê û bahozan ve girêdayî ne wekheviyên balkêş derdixe holê.