Oskar Daubmann
Oskar Daubmann, bi rastî Karl Ignaz Hummel, (jdb. 9ê adara 1898an li Oberwil, Basel-Landschaft, Swîsre m. 20ê kanûna paşîn a 1954an li Schwäbisch Hall, Almanya) mirovekî xapînok bû ku doza wî di sala 1932an de bû sedema nerazîbûneke navneteweyî. Karl Ignaz Hummel li Obervilê nêzîkî bajarê Baselê yê Swîsreyê ji dayik bû, xwedî zarokatiyeke dijwar bû, pir caran birçî dima û li dewsa çûyîna dibistanê, çêtir digirt ku li çol û mêrgan xwe dirêj bike.[1][2] Di yanzdeh saliya xwe de, ew ji dêûbavên xwe yên hejar reviya. Piştî diziyê, ew şandin tîmarxaneyekê û wekî tawankarekî piçûk dest bi kariyera ku gelek mehkûm û cezayên girtîgehê lê kirî.
| Jidayikbûn | |
|---|---|
| Mirin | |
| Navê rastî |
Karl Ignaz Hummel |
| Hevwelatî | |
| Pîşe |
Xapîner |
Di sala 1930an de ew li Offenburgê bi cî dibe, wekî terzî dixebite û di 1931 de bi Kreszentia Allgeier re dizewice. Ji ber sedemên aborî, wî jina xwe ya ducanî (ya ku heman salê doza veqetînê kir) di sala 1932an de hişt û hewl da ku were Cezayirê da ku beşdarî Lejyona Biyanî ya Fransî bibe.
Lêbelê, ew neçar ma ku vegere Îtalyayê. Ji ber ku pereyê wî ji bo vegerê tune bû, wî xwe wekî Oskar Daubmann ku hevalek berê yê dibistanê ji Endingen bû û yê ku wî dizanî ji Şerê Cîhanî yê Yekem winda bû, bi nav kir kir. Wî digot qey Fransiyan ew 16 salan li Afrîkayê êsîr girtine. Piştî hewildana revê, di sala 1917an de ji ber kuştinê 20 sal cezayê girtîgehê lê tê birîn û wî dibin kampek zindanê ya Cezayirê.
Doza Daubmann ji hêla derdorên netewperestên awistiryayiyên alman û nasyonalsosyalîstan ve ew qas mezin kiri bû ku bala navneteweyî kişand. Ew ji bo kampanyayek reşkirinê ya li dijî "xwestekên neteweyî" li dijî Fransa, ya ku bi xapandin û zilmê hate tawanbar kirin, pêşwazî kir. Wekî mînak, Joseph Goebbels, di kovara Naziyan „Der Angriff de jî gefa şerê tolhildanê xwar. Girtiyê dawîn ê şerê cîhanî di 29ê gulana 1932an de li Freiburgê bi merasîmek hate pêşwazî kirin û dûvre ji hêla zêdetirî 15,000 kesan ve li "bajarê xwe" Endingen am Kaiserstuhl hat pêşwazî kirin. Ecêb e, dêûbavên Oskar Daubmann yê rastîn xapînok wekî kurê xwe pejirandin.
Efser Anton Bumiller ji Sigmaringen Daubmannê rastîn dizane ku di alaya xwe de xizmet kiriye û rewş îstîsmar kiriye.Bumiller geştên dersê organîze kir, û " Daubmannê leheng" di hefteyên jêrîn de gelek ders dan, gelek rûmet wergirt û hat pîroz kirin. Di nav tiştên din de, wî li Sigmaringen peyivî, mînak, li wir destûr da ku wî di pirtûka zêrîn a bajêr de tomar bike û nîşanekek ji Mîr Friedrich von Hohenzollern wergirt. Karl Ignaz Hummel di demek kurt de li rolek ku ew naxwaze, lê nikarîbû jê derkeve asê ma. Kartên îmze ên ku Bumiller çap kiribûn hebûn, û gerînendeyê jîr romaneke serpêhatî dinivîsand.
Ji destpêkê ve gumanên li ser nasname û dîroka Daubmann bi gelemperî di raya giştî de hatin paşguh kirin, daxuyaniyên rexnegir ên Frensî wekî derew hatin red kirin. Gumanên hikûmeta fransî di notek 5ê îlona 1932 an de ji hikûmeta alman re hate ragihandin.
Polîsê ku demek dirêj li ser nakokiyên çîroka Daubmann lêkolîn dikir, di dawiyê de bi alîkariya şopa tiliyan "Daubmann" wekî Karl Ignaz Hummel nas kir. Daubmannê çewt hate eşkere kirin. Piştre di 11ê çiriya pêşîn a 1932an de hate girtin. Veguherîna hestyar a dîrokê naha derfetê dide dijberên Nasyonalsosyalîst û Netewperestên awistiryayiyên alman ku wan tinaz bikin. Di sala 1933 de Dadgeha Herêmî ya Freiburg ji bo sextekariya belgeyan û dekûdolab sê sal û nîv ceza da Hummel. [3] Piştî ku cezayê girtîgehê xwar, ew ji ber zexta Partiya Karkerên Alman a Nasyonalsosyalîstê, ji sala 1938an vir ve, li Schwäbisch Hall di binçavkirina pêşîlêgirtî de ma. Di sala 1945an de Amerîkiyan wî azad dikin.
Hummel li Schwäbisch Hall ma, wek terzî xebitî û di sala 1954an de mir. Tevî ku îro doza Daubmann hema hema ji bîr bûye, xelkê Endinger dîsa carinan carinan wekî "Daubinger" têne binav kirin, her çend di derbarê "Daubmann" de gumanbariyek zû hebû. Li ser Oskar Daubmannê , ku di şerê cîhanî yê yekem de mir, tenê navê wî yê ku li ser bîrdariya şerê Endinger li ser kevir hatî xêz kirin, tîne bîra mirov.
Wêje biguhêre
- Clemens Rehm: Oskar Daubmann / Karl Ignaz Hummel, Schneider und Schwindler, 1898-1954, in: Taddey, G.; Brüning, R. (Hrsgg.): Lebensbilder aus Baden-Württemberg; Bd. 22, Stuttgart 2007, S. 487–520
- Rainer Wedler: Die Farben der Schneiderkreide. Casimir-Katz-Verlag 2004. ISBN 3-925825-84-3 (Roman)
- Karl Johann Hirtler: Fahnen raus! Der Daubmann kommt!. Die Endinger Köpenickiade. ISBN 3-7930-0369-8 Nivîskar Hirtler di serdema piştî şer de ji hêla hêzên dagirker ên fransî ve wekî şaredarê Endingenê hate tayîn kirin û hevalê dibistanê yê Oskar Daubmannê rastîn bû.
Çavkanî biguhêre
- ^ Ute Korn-Amann: Lesung. Der Fall Daubmann beweist's: Lügen haben kurze Beine. Di: Schwäbische Zeitung ji 23ê îlona 2008an de
- ^ Rainer Wedler: Die Farben der Schneiderkreide. Casimir-Katz-Verlag 2004. ISBN 3-925825-84-3
- ^ "Landesarchiv Baden-Württemberg - Die "Affäre Daubmann" - eine badische Köpenickiade" (bi almanî). 13 tîrmeh 2018. Ji orîjînalê di 13 tîrmeh 2018 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 17 tebax 2021.