Kurdperwerî

Kurdperwerî yan kurdayetî têgehek e ku di serî de li Iraqê ji bo hişmendiya neteweyî ya kurdan tê bikaranîn. Di wateya berfireh de tê wê maneyê ku Kurdistan xwedî dîrokeke dûr û dirêj a niştecihbûnê ye, kurd neteweyek e û ji ber vê yekê mafê çarenivîsa siyasî heye.

Çîrok

Ev peyv cara yekem di sala 1930an de ji aliyê rêxistina kurdî Hîwa ku ji akademîsyen û efseran pêk dihat û navenda wê li Silêmaniyê bû, hat bikaranîn. Rewşenbîrên kurd bi vî awayî xwe ji neteweperestiya tirk, ereb û faris dûr xistin. Di destpêkê de bi nîqaşên di navbera rewşenbîr û kadroyên partiyê de sînordar bû. Di bernameya Partiya Demokrat a Kurdistanê (PDK) de ku di sala 1960 de hatiye qebûlkirin wiha tê gotin:

Rêxistina piçûk a neteweperest a radîkal KAJIK (bi almanî: "Komeleya Azadî û Ji nû ve Zayîna Kurdan"), ku di sala 1959 de hat damezrandin, nêzîkatiyek cûda girt. Bi dîtina wan, Kurdistan ne ji bûrjûwaziya kozmopolît a ronakbîrên partiyê û ne jî xwediyên axa paşverû, ku wê demê di nav PDK-ê de birêxistinkirî bûn, nedihat rizgarkirin. Yekane hêza şoreşger çîna gundiyan e, ku mîrata kurdî ya resen parastiye. Yekitiya Kurdistanê tenê dikare pêk were, eger dewleteke Kurdî di destê îdeolojiya netewî de be, ne çînek, li pey yekgirtina çandî û civakî ya xelkê be. Neteweya yekbûyî hevwateya civakeke bê çîn e ku tê de divê milkê taybet hîn jî hebe, lê ev ê êdî ji bo îstismarkirina kesên din neyê bikar anîn. Kurdayetî û ramana netewî ya Kurd (bîr-î-netewe î kurdî) divê nêzîkî peyvên wek “neteweparêzî” bi wateya kapîtalîst û neteweperestiya erebî bi wateya baasîzmê neyê kirin.

Bikaranîna îro

Heta sala 1961ê ev term nenas bû li dervayî hizbî û derdorên rewşenbîrî. Ev yek bi serhildana Barzanî ya sala 1961’ê guherî, ku bi navê “Şoreşa Îlonê” di dîroka Kurdan de cih girt. Kurdayetî êdî bûye têgehek ji bo daxwaza çarenivîsa siyasî ya Kurdan. Gotina hest-î Kurdayetî (“Hesta Kurdayetî”) bi berfirehî tê bikaranîn û bêguman bi tevlêbûna siyasî ve girêdayî ye, bi gelemperî di partiyeke kurdî de. Li zarokan danîna navên bi bername û bi zimanê kurdî jî dikare bibe îfadeya vê hestê. Ji destpêka serhildanê ve “Rizgar” (azadî), “Hevaļ” (heval, rêheval), “Azad” (azad), “Hêriş” (êrîş), “Serbest” (serbixwe), “Kawa” (Kurdiya efsanewî). hesinkar) û “Şoreş” (Şoreş) navên gelêrî yên kuran. Gelek caran navên bi çand û welat ve girêdayî li keçan dihatin kirin, wek “Kuestan” (çêra zivistanê), “Çîmen” (mêr), “Niştîman” (netew) û “Mehabad” (piştî Komara Mehabadê). Navên “Aşitî” (Aşitî) û “Kurdistan” jî li herdu zayendan hatine danîn.

Die breite Annahme von Kurdayetî als einem gleichzeitig Erklärung und Anleitung für das Handeln und Wahrnehmen gebenden Konzept ist Ausdruck kollektiver Identität und produziert neue Identität

Delîlên takekesî

• Andrea Fischer-Tahir: "Me gelek şehîd dan." Berxwedan û pêkhatina nasnameya kolektîf li Kurdistana Iraqê, ISBN 978-3-89771-015-3, Münster 2003