Lîstika Qiraliyeta Ûr
Lîstika Qiraliyeta Urê, bi navê din Lîstika bîst çarçikî an jî bi kurtî Lîstika Urê, di destpêka sedsala 3000 salê b.z. de li Mezopotamyaya kevn de tê lîstin û lîsteka nêrînî ya stratejî yê li ser maseyê ye ku di navbera du lîstikvanan de hatiye lîstin. Ev lîstik li Rojhilata Navîn de di nav mirovên hemî erêncên civakî de meşhûr û şaşeyanên lîstikê her derê, ligel Mezopotamya li derveyê Mezopotamyayê jî hatiye dîtin. Dema ku meşhûrîya wê li dûrgehê bûye bilind, girîngiya ruhanî hatî bû dabeş kirin û tê diyarkirin ku bûyerên di lîstikê de berî derdikevin di binavberê paşerojêkê de nîşanê heye ku mîrozil lêdana an jî peyamên ji Xwedeyan an jî hebûnên din yên sererast ên neayîniyan têne bi xwe girtin.
Lîstika Urê heya demên Kevna Xirabî hatî bûye meşhûr û herî mixabin bi demekî ve dest pê kir ku ew bi yêekemîn formenên tavlaya muasir bûyî an jî ew cihe tavlayê da. Di encamê de, bi derveyî dema ku dadwerên Îsraêlê li koçê Hindistanê de dest bi koçberiyê kirin dema dehan 1950'an re bi mecalan her derê hate birin û ev gel berdewam kir ku jîrekê lîstikê ji bona wî lêzêdaye.
Lîstika Urê di Rojhilata Navîn de bûye meşhur û şaşeyan lîstikê hate dîtin li Îranê, Sûriyê, Mîsra, Lubnanê, Sri Lanka, Qibris û Girît. Di gorên Tûtankhamun de jî çar şaşeyên lîstik hatine dîtin ku gelekî bi lîstika Padişahên Urê re têne hevrîndin. Ev şaşeyan mecalan zar û pîvên lîstikê ji bo parastin û gelekî li dû re şaşeyên senetî hebûn. Bi vî awayî, hemû şaşe bi rêya yekê ji bo her du lîstikê dikare bûye lîstin û tenê pêwîst bû ku şaşe ji bo jor kirin.
Bi tevahî agahiyên nasnameyên lîstikê yên bi derveyî ne dirêj in, lîstik tê gotin ev nav bi pîvanê ku hatî dîtin jîyologê Brîtanî Leonard Woolley dema ku li Gorrê Padişahanê li Urê hate digotin. Kopyayên lîstikê ji wî demê ve tê mezrandin di nav cûdahîya arkeologan de yên din li Rojhilata Navîn de. Rêzên lîstikê yên Mîlâdê 2. sedsale de bişînovkar Itti-Marduk-balāṭu de hate pejirandin di têvên hilmaya Babilonî de. Li ser vê têv û şikla şaşeya lîstikê şêwirmendek British Museum Irving Finkel rêzên bingehîn yên lîstikê diyar kir dîsa çêkirin çawa lîstikê dikare bûye lîstin. Armanca lîstikê ew e ku rêwîtiya şaşeyê bibihîzîne û hemû şaşeyan xwe piştî berê ya hevalê xwe bibarîne. Wek tavla ya muasîr, lîstik tev li hevrikînî yên stratejî û şans dikeve.
Çavkanî
biguhêre- ^ Green, William (19 hezîran 2008). "Big Game Hunter". Time (bi îngilîziya amerîkî). Londra. ISSN 0040-781X. Ji orîjînalê di 25 gulan 2019 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 20 kanûna pêşîn 2020.
- ^ Collon, Dominique (1 tîrmeh 2011). "Assyrian guardian figure". BBC History (bi îngilîziya brîtanî). BBC. Ji orîjînalê di 13 tîrmeh 2007 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 23 îlon 2019.