Keyaniya Goguryeoyê

Keyaniya koreyî ya kevn a ku xaka Kore û Çîna îroyîn dagir kiribû
(Ji Goguryeo hat beralîkirin)
Goguryeo

고구려(高句麗)


37 B. Z. — 668 P. Z.



Goguryeo di dema xwa ya herî rind da li sala 476 P. Z.
Goguryeo di dema xwa ya herî rind da li sala 476 P. Z.

Agahiyên gelemperî
 Rêveberî
 Paytext Jolbon (37 BCE – 3 CE)
Gungnae (3–427)
Pyongyang (427–668)
 Ziman
Zimanê Goguryeoyê (Yan têkildarî korêyiya berê yan jî girîmanî Zimanê Buyeoyê)
 Dîn
Budîzm, Taoîzm, Konfusiyanîzm, Şamanîzm
 TBH
 TBH/sal
 Dirav
 Dem
 Nîşana înternetê
 Kd. telefonê
 
 
 
 
 

Gelhe
 sedsala 6emîn 1.000.000[1] (bi texmînî)
 sedsala 7emîn 1.052.540[2] (bi texmînî)
{{{gelhe4}}}
{{{gelhe5}}}

Rûerd
{{{rûerd3}}}
{{{rûerd4}}}
{{{rûerd5}}}

Dîrok û bûyer
{{{bûyer6}}}
{{{bûyer7}}}
{{{bûyer8}}}
{{{bûyer9}}}
{{{bûyer10}}}
{{{bûyer11}}}
{{{bûyer12}}}

Serwerî
   
{{{serokA3}}}
{{{serokA4}}}
{{{serokA5}}}
{{{serokA6}}}
   {{{sernav serokB}}}
{{{serokB1}}}
{{{serokB2}}}
{{{serokB3}}}
{{{serokB4}}}
{{{serokB5}}}
   {{{sernav serokC}}}
{{{serokC1}}}
{{{serokC2}}}
{{{serokC3}}}
{{{serokC4}}}
{{{serokC5}}}
   {{{sernav serokD}}}
{{{serokD1}}}
{{{serokD2}}}
{{{serokD3}}}
{{{serokD4}}}
{{{serokD5}}}
   Qiral
 37 – 19 B. Z. Dongmyeong (yê ewil)
 391 – 413 Gwanggaetoyê Mezin
 413 – 491 Jangsu
 642 – 668 Bojang (yê dawî)
{{{serokE9}}}

Karîna qanûndanînê
{{{perleman}}}
{{{perleman4}}}
{{{perleman5}}}

Ya berê Ya paşê
BuyeoBuyeo
BalhaeBalhae
Sillaya YekbûyîSillaya Yekbûyî

Goguryeo yan jî Koguryo (bi korêyî 고구려) yek ji qiraltiyên berê yên Korêyê ye. Ev qiraltî dikeviya Nîvgirava Korêyê, başûrê Mançuryayê û başûrê Deryaya Rûsyayê îroyîn.

Damezirênerê wî Jumong bû. Ew tîravêjekî û şervanekî efsanewî bû. Goguryeoyê ku wî damezirandibû li Korêyê hiroyîn 705 sal hukim kiriye.

Baekje û Silla bi Goguryeoyê yek ji sisê qiraltiyên Korêyê bûn. Goguryeo bi saya civakên xwa yên li Nîvgirava Korêyê hêzeke bibandor ji hêla siyasî û karûbarên derva li Çînê û li Japonê bû.

Li gorî Samguk Sagiyê ku li sedsala 12emîn li ser tarîxê Korêyê hatiye nivêsandin, Goguryeo li sala 37 B. Z. ji hêla prensekî buyeoyî bi navê Jumong hatiye damezirandin. Bi hilweşîna qiraltiya Joseon ê kevnar ji ber zextên xanedana Hanê li sedsala 2emîn B. Z. xalkê Gojoseonê koçî welatên û qebîleyên cuda kirin. Jumong vê xelkê ku belavbûyî û di bin zilmê Hanê da mayî di bin direfşekî da yekkir, Mançuryayê û Korêya Bakur dagir kir û qiraltiya Goguryeoyê damezirand.

Goguryeo li Bakurrohhelata Asyayê di navbera dema ku hêzekî herêmî bû hetanî reqabetê bi xanedana Tang ve dikir hêdî hêdî lawaz bû. Li sala 668 tifaqekî di navbera Tang û Sillayê xanedan qulipand û bi vê yekê Goguryeo ji holê rabû. Piştî têkçûna Goguryeoyê axên wî ji hêla xanedana Tang, Silla û Balhaeyê ve hatin dabeşkirin. Goryeo wek paşhatiyê Goguryeoyê tê zanîn. Damezirênerê Goryeoyê Taejo ye.

Çavkanî

biguhêre
  1. ^ 박용운 (1996). 고려시대 개경연구 147~156쪽.
  2. ^ Iryeon (1281). Samgungnyusa.