Zimanê avestayî

Zimanê avestayî, piraniya şareza, rojhilatnas û lêkolîner li ser vê baweriyê ne ku çavkaniya zimanê farisî zimanê îranî ye ku Avesta bi vî zimanî hatiye nivîsîn.

Zimanê avestayî
Hind û ewropî
Welatên lê tê axaftin	Îrana Mezin
Axiverên zimanê zikmakî	Zimanê mirî
Malbata zimanî	Zimanên hind û ewropî Îranî Zimanê avestayî
Awayên kevn
Kodên zimanî
ISO 639-3	–

Mîcerson dibêje:

"Çavkaniya zimanê kurdî zimanê medî ye. Li gorî belgeyên dawî ku bi dest ketine, Avestaya Zerdeşt bi vî zimanî hatiye nivîsandin."

Rojhilatnasê navdar Darmestito dibêje:

"Avesta bi zimanê madekan, bi zimanê medî hatiye nivîsandin. Zimanê kurdî, paşmayê zimanê medî ye."

Noldkeş dibêje:

"Ger nivîsên paşayetiya medan bi dest bikevin ez bawer dikim, dê şik bikeve giyana berdenivîsên parsiyan."

Hirtsfiludê bi nav û bang ê rojhilatnas dibêje:

"Zerdeşt ji binemala Sipîtameya med e ku di destpêkê de desthilatdarê bajarê Rey bûn. Peyva spîtme navê binemaleya zerdeşt e ku di gateyên de wekî Spîtme hatiye nivîsandin û bi wateya regez (nijad)a spî yan binemala spî ye."

Pilînûsê mezin ku berî zayînê di navbera salên 79-23'yan de jiyaye, di cizya sêyem û benda duyem a perawa xwe ya bi navê "Mêjûy Xorskî" de dibêje:

"Zerdeşt ji binemala Med e û Avesta jî bi zimanê medî nivîsiye."

Babe Yadîgar ku yek ji pêşeng û hunermendê mezin ê sedsala heştemîn e, di berhema xwe ya bi navê "Zulal Zulal" de dibêje:

"Zerdeşt ku ji binemaleya Spîmenê ye, di dema paşayetiya Guştasip şahê keyanî de serî hildaye û gel, deste deste li dora wî kom bûye û rêz û rêçikên wî hîn û fêr bûne. Wî jî agir pêxibstiye û gel ji bo nasîna Xwedayê yekane hay daye."

Mînorskî dibêje:

"Her çend ku ji zimanê medî ji bilî çend navên taybetî tu tişt li cih nemaye jî, lê belê piştî ku ew sened û belge ketine destên me, derdikeve holê ku gelê kurd paşmayê qewmê med e û diyar e ku zimanê wan jî beşek ji zimanê medan e ku Avesta pê hatiye nivîsîn."

Hêrodotos di dîroka xwe de çend peyvên medî dane ku ew peyv niha jî di zimanê kurdî de hin caran tên bikaranîn. Ji bo mînak Hêrodotos dibêje:

"Medan ji dêlesegan re gotiye sipako" ku niha jî di zaravayên kurdî de ji segan re dibêjin sipak, sipa, sipe û siplot."

Ji ber ku me ji re ron û diyar be ku zimanê avestayî û zimanê kurdî her yek ziman e, emê çend peyvên Avestayê digel kurdiya niha mînak bidin, da ku bê zanîn piştî derbasbûna demeke dûr û dirêj hîna jî zimanê kurdî ji zimanê avestayî cuda nebûye û neguheriye.

Bi van mînak û belgeyên ku me diyar kirin, xuya ye ku zimanê kurdî paşmayê zimanê medî ye û Avesta jî ku Zerdeşt diyarî me kiriye her bi zimanê medî hatiye nivîsîn. Her wekî me got Pilînûsê Romî ku berî zayînê di salên 79-237an de jiyaye û di berhema xwe de gotiye:

"Zerdeşt ji binemala med bûye û Avesta jî bi zimanê medî nivîsîye. Êdî ger di paşerojê de Medistan an kurdistan bikeve ber lêkolînê û berdenivîsan şûnewarek bi dest bikeve ev mebesta bi tevahî dê ronî û diyar bibe."

Avestayî	Farisî	Kurdî
espe	esb	esp/hesp
axitî	aştî	aştî
afrîne	aferîn	afrîn
xiştire, uştire	şotor	wiştir/hiştir
divenge	bang	deng
parşne	paşnê	pajne, paş
tenûre	tenûr	tenûr
xesûre	pêderzan/pederşowher	xezûre/xezûr
rane	ran	ran
geoşware	guşvarê	goşware, guwar
mawnge	mah	mang
masîye	mahi	masî
mûşte	moşt	mişt/mist
neîze	nêyzê	nêze
nicen	çîdan	cinîn
nefrîne	nêfrîn	nefrîn
kirite-	kerden	kirdin/kirin
birite-	borden	birdin/birin
xverite-	xorden	xwardin/xwarin
dirite-	daşten, dar-	hebûn, dîr-
mirite-	morden	mirdin/mirin
pîta	pêder	piya, bav
reoçeh	rûz	roj
vehirke	gorg	ferq, gûr
kihirpe	pêyker	kirpe, peyker
weç	vajê	wişe
weraze	goraz	beraz/weraz
esmen	asêman	ezmen/asman
stere	sêtarê	stêr/estêre/stêrk
wuze	vez, baz	wez
eîte-	ameden-	hatin/hetin

Girêdanên derve

• Ferhenga Avesta-Înglîzî