Arvo Pärt

Arvo Pärt (jdb. 11ê îlona 1935an, li Paide, Estonya) awazdaner û darêjerekî estonî ye, îroroj yek ji giringtirîn navan e di warê muzîka nûjen de.

Bi 14 saliya xwe Pärt berhemê xwe yê yekê danî. 1954 dest bi xwendina muzîkê kir û li êzgeyê weke endezyarê deng jî xebitî. Ji 1958-63 Pärt li cem Veljo Tormis û Heino Eller komposîsyon li bajarê Tallinnê xwend. Di berhemê xwe yên pêşîn de bandora Bartók, Prokofyêv, Şostakovîç lê dibe, herweha carcaran berhemine li gor dodêkafoniya Schönberg û muzîka suryalî dinîvisîne.

Muzîka Arvo Pärt li xweşiya komunîst û fikrê wan, çawa ji muzîkvanên nûjen ên sedsala 20an dixwestin ku divabe muzîk bi forma xwe weha û weha be, nedihat. Muzîka Arvo Pärt çawa dinîvisand muzîkeke xwedî hinaveke rûhanî bû. Berhema wî ya bi navê Nekrolog pêşîntirîn berhemeke ku li Estonyayê tevî bi teknîka dodêkafoniyê hatiye nivîsandin, di sala 1960î de bi renegeke fermî ji hêla hikûmetê ve hat binpêkirin. Di 1962an de li peymangeheke bi navê Collage Technik ku girêdayî konservatwara Moskowê ye, xwend û li wir (baş di berhema wî ya bi navê Credo de jî dixuye) çawa bi muzîka darêjerine din ve mijûl dibe û berhemê hinekine ji wan (berî herkesî Johann Sebastian Bach) bandoreke baş lê dike û dihêle ku bi nivîsandina wî ji vî rengî re kûrtir biçe. Collage Technik nerîna xwe di vê yekê de dide û bi hevokeke mîna tu bêjî {hêvî tuneye...} an jî {rê girtiye} vê diyardeya ku dibînin, dinirxîne, Arvo Pärt jî dikeve hesteke tu bibêjî "ti sûd ji nivîsandina muzîkê nayê, heger yek ji wê pirtir biaxive".

1970 Pärt tevlî dêra ortodoksa rûsî dibe û jibo nivîsandina muzîkê di wan salan de jî (1968-76) xwe pir bi rengê muzîka Notradamê, şêweyê nîvisandina polîfoniyê, terzê gregoriyeniyê di dengbêjiyê de, ve mijûl dike. Di 1976an de gava berhema xwe ya bi navê Ji bo Alîna ya ku ji piyano re nivîsandibû pêşkêş kir, di wir de stîla xwe eşkere kir û vî rengê muzîka xwe weke Tintinnabuli (ji latînî hatiye, yenî zengil) bi nav kir, ya ku Arvo Pärt bi xwe jî bi vê yekê tê nas kirin.

Di 1980î de ji ber zextên komunîstan tevî malbata xwe koçberî Berlînê-Lankwitz dibe, pişt re piştî ku komunistî li Estlenda dirûxe, carcaran dire welatê xwe jî.

Pärt gelek xelatan wergirtiye. 2005 xelata dêrên ewrupî, 2007 doktora (rûmetî) ji hêla zanîngeha Albert-Ludwigs bajarê Freiburgê, fakulteya xwendinên teylogî, beşê katolîzmê, berendametiya di American Academy of Arts and Letters û Classical Brit Award de, jiboy festîvala Torino Settembre Musica jê hat xwestin berhemekê binîvisîne û li ser karê xwe ya bi navê La Sindone (paçikê gorê) 2006 ji hêla festîvalê bixwe xelata bi navê XX Giochi olimpici invernali wergirt. 2008 xelata Léonie-Sonning ya Muzîkê, Danîmark.

Lidarxistinên ku li ser rûmeta Arvo Pärî bi pêşkêşkirina berhemên wî 2006/2007, di 1 çiriya pêşîn 2006 wan lidarxistinan tev diyarî giyanê rojnamevana jin Anna Polîtkovskaya, ya ku naskiriye bi wê yeka ku ji ber ku siyaseta serokê Rûsyayê Vladîmîr Putîn rexnekir, hat kuştin, kir.

Berhem

1956–1957: 4 dîlanên sivik. (muzîk jibo zarokan/ şano) ji piyano re
1958/1959: 2 Sonatîn. op. 1 jibo piyano
1959: Partita. op. 2 jibo piyano
1959/2003: Kantat Meie aed (Bexçê Me)/Our Garden. op. 3 jibo koroya zarokan û orkêstra
1956–1964: 5 laulu lastele (5 stranên zaroka). jibo koroya zarokan û piyano
1960: Nekrolog. jibo orkêstra
1963: Perpetuum mobile. op. 10 jibo orkêstra
1964: Sinfonî Nr. 1 op. 9 Polyphonic
1964: Collage li ser B-A-C-H. jibo strîng, oboy, çêmbalo û piyano
1964: Diagramme. op. 11. jibo piyano
1964: Quintettino. jibo filût, oboy, klarînêt, fagot û horn
1963: Solfeggio. jibo koro a cappella an jî jibo strîng
1964/1994: Concerto Piccolo li ser B-A-C-H. jibo trumpêt, orkêstra kemana, çêmbalo û piyano
1966: Pro et contra. konçêrto jibo çêllo û orkêstra
1966: Sinfonî Nr. 2
1968: Credo. jibo piyano, koroyê û orkêstra
1971: Sinfonî Nr. 3
1976: Für Alina. jibo piyao
1976: Trivium. jibo orgilê
1976/1995/2008: Pari Intervallo. jibo orgil/jibo klarînêt, trombon û orkêstra kemana/jibo 2 piyano anjî piyanoyek 4 dest
1976/1984/1996: Li ber ava babilê em rûniştin û digiriyan. jibo koro û orgilê/jibo trombon û orkêstraya kammêra/jibo deng û orkêstra înstrûmêntal
1976/2001: Heger Bax kelmoz êm bidana. jibo piyano, 5 amûrên pifdanê, orkêstra kemana û pêrkusyon
1977/1986: Arbos. jibo bilûr û tryangil ad. lib./jibo 8 amûrên pifdanê û pêrkûsyon
1977/1980/1982/2007: Fratres. (bi gelek rengê amûran re heye)
1977/2009: Summa. hubi koro an solîstan [a cappella]/jibo 4 saksofonan
1977: Tabula rasa. konçêrto jibo 2 kemanan (keman û bratça), piyanoya John Cage û grûpa kemana
1977: Varyasyon bi navê Derbasbûyî be Arînûşka. jibo piyano
1977/1980: Cantus in Memoriam Benjamin Britten. jibo zengilek û grûpa kemana
1977/1990: Sarah was Ninety Years Old. jibo 3 dengan, pêrkûsyon û orgil
1977/1996: Cantate Dominum canticum novum. jibo koro an jî solîst û orgil
1977/1996: Missa Syllabica. jibo 4 dengan [a cappella] û bi orgil re
1978: Spiegel im Spiegel. jibo kemanê û piyano (an jî jibo rengeke din ji kemana- yan jî amûrine pifkirinê solo bi piyano re)
1980/2008: De profundis. jibo koroya zilama, pêrkusyon [ad lib]. û orgil/jibo koroya zilama û orkêstra kammera
1980: Annum per annum. jibo orgil
1982: Johannespassion (Passio Domini nostri Jesu Christi secundum Joannem). jibo solo, koro, 4 amûran re û orgilê
1984–1986/1992: Te Deum. jibo 3 koroyan, piyanoya John Cage, orkêstrana kemana û bekere
1984: ji zûde distira. jibo alto û kontratênor, keman û bratça
1984/1997: 2 Psalmên slovakî. jibo koro [a cappella]
1984/2001: Gerra dirêj/Pilgrims’ song. jibo tênor an jî barîton û kwartêya kemana/jibo koroya zilama û orkêstra kemana
1984/2004: Hymn to a Great City. jibo 2 piyanoyan
1985/1991/1995: Psalom. jibo kwartoya kemana/jibo orkêstra kemana
1985/2008: Stabat Mater. jibo Sopran, kontratênor, Tênor, keman, bratça û çêllo/jibo 3 dengan- koro û orkêstra kemana
1988/1990: Festina Lente. jibo tîpeke kammera/jibo orkêstra kemana û ceng [ad lib].
1988/1991: 7 Magnificat-Antiphone. jibo koro [a cappella]
1989: Magnificat. jibo koro [a cappella]
1989/1992: Miserere. jibo solo, koro, Ensemble û orgil
1989: Nýnje k wam pribjegáju (revidie 1997 jibo Ode IX, ji Kanona Pokajanen)
1989/1999/2000: Riya min bi sîpanek û gelek pêlên avên e. jibo orgilê
1989/1999/2000: Mein Weg. Für 14 Streicher und Schlagzeug
1990/2002: Berliner Messe. (1990–1992, revidie 1997) jibo 4-deng-koro an jî solo û orgil
1990/2001: The Beatitudes/Beatitudines. jibo 4-deng-koro û orgil
1990: Bogoróditse Djévo. jibo koro [a cappella]
1990: Statuit ei Dominus. jibo 2 koro û 2 orgil
1990/1996: Beatus Petronius. jibo 4-deng-koro û 2 orgil
1990: Memento
1990/1991: Summa. jibo keman, 2 keman û orgil/jibo keman kwartê/jibo orkêstra kemana
1991: Strana Silouan. Für jibo orkêstra kemana
1992: And One of the Pharisees (û yek ji wan ferîsiyan). jibo 3 dengbêjan an jî 3 koroyan [a cappella]
1992/1994: Trisagion. jibo orkêstra kemana
1992/2005: Mozart-Adagio. jibo kemanê, çêllo û piyano (nach KV 189e)
1994/1996: Litany. jibo solo, koro û orkêstra
1994/1997: Ode VII (Memento). jibo 4-deng-koro [a cappella]
1995/1999: Çêdibe ez…. jibo solokeman, borî [ad lib]. û strîng
1996: I am the True Vine. jibo koro [a cappella]
1996–1998: Dopo la vittoria. Piccola cantata. jibo koro [a cappella
1997: The Woman With the Alabaster Box. Für gemischten Chor a cappella]
1997: Tribute to Caesar. jibo koro [a cappella]
1997: Kanon pokajanen. jibo koro [a cappella]
1997: Oden I, III, IV, V, VI, VIII ji Kanona pokajanen. jibo koro [a cappella]
1997: nmêjekê li gor Kanon. jibo koro [a cappella]
1998: Triodion. jibo koro [a cappella]
1998: 2 Beter. jibo koroya keçikan [a cappella]
1998/2002: Como anhiela la cerva/Como sierva sedienta. jibo sopran an jî koroya keçikan û orkêstra
1999–2000: Orient & Occident. jibo orkêstra kemana
1999/2002: Cantique des degrés. jibo 4-deng-koro û orkêstra
2000: Littlemore Tractus. jibo koro û orgil
2000: My Heart is in the Highlands. jibo kontratênor an jî alt û orgil
2000: Which was the Son of…. jibo 4-deng-koro [a cappella]
2000/2002: Cecilia, Vergine Romana. jibo 4-deng-koro û orkêstra
2001: Nunc dimittis. jibo 4-deng-koro [a cappella]
2001–2002: Salve Regina. jibo 4-deng-koro û orgil
2002/2006: 2 stranên xewê. jibo deng ango dengê 2 pîrekan û piyano/jibo koroya pîrekan an dengê 2 pîrekan û orkêstra kemana
2002: Peace upon you, Jerusalem (Aştî jibo te, orşlêm). jibo koroya pîreka [a cappella]
2002: Lamentate. jibo piyano û orkêstra, (wehî ji hêla Skulptur Marsyas ya Anish Kapoor)
2003: In principio. jibo koro û orkêstra
2003: Most Holy Mother of God. jibo 4 dengan [a cappella]
2003/2007: Passacaglia. jibo keman û piyano/jibo 1 an 2 kemanan, Vîbrafon [ad lib.] û orkêstra kemana
2004/2005/2008: L'Abbé Agathon. jibo sopran û 8 çêloyan/jibo sopran, 4 bratçeyan û 4 çêlloyan/jibo sopran, Alto, koroya jinan û orkêstra kemana
2004: Anthem of St John the Baptist. jibo 4-deng-koro û orgil
2004/2006/2007/2009: Da pacem Domine. jibo deng [a cappella]; jibo koro û orkêstra kemana; jibo kwartêya kemana. -orkêstra; jibo 4-dengan-koro û orkêstra/jibo kwartêya bilûrê/jibo kwartêya saksofonê
2005: Bavê me. jibo dengê zarok-sopran (an jî kontratênor) û piyano
2005: La Sindone. jibo orkêstra
2005: Ji rû bi rû. jibo sopran, barîton, klarînêt, bratça û kontrabas
2006: Welatên êstonî. jibo filût
2006: Jibo Anna Mariya. jibo piyano
2006: Für Lennart in memoriam. jibo orkêstra kemana
2006/2009 Veni Creator. jibo koro an jî solîst û orgil/jibo 4-deng-koro û orkêstra kemana
2007: The Deer's Cry. jibo 4.deng-koro [a cappella]
2007: Morning Star. jibo 4-deng-koro [a cappella]
2007: Scala cromatica. (Trio piccolo) jibo kemanê, çêllo û piyano
2007: bibe hezkirî, ey dar. jibo barîton, keman, gittern û kontrabas
2007–2008: These Words. jibo orkêstra kemana û pêrkusyon
2008: Sinfonie Nr. 4 Los Angeles. jibo orkêstra kemana, ceng, dahola orkêstra û pêrkusyon (diyarî Michael Chodorkowski[9])
2008: O-Antiphonen. Für acht Violoncelli
2008: Alleluja-Tropus. jibo loro (an jî koroya kammera) û 8 çêlo [ad lib].
2009: Adams Lament. jibo 4-deng-koro û orkêstra kemana
2009: Silhouette (Hommage à Gustave Eiffel). jibo orkêstra kemana û pêrkusyon
2009: Missa brevis. jibo 12 çêlo
2010: Alleluja-Tropus. jibo 4-deng-koro û orkêstra kemana
2010: In spe. jibo 5 amûrên pifdanê û orkêstra kemana
2010: Ukuaru valss. jibo piyano

Ferhengok

darêjer: awazdaner, bestekar, kompozîtor.

Arvo Pärt

Berhem

Ferhengok

Çavkanî