Aqilperezî, di hizir de nêzîkatiya bi heyînê re têne ser ziman. Lê aqilperezî, ji navê wê jî, weke ku tê fahmkirin, li gor aqil nêzîkatiya. Levkirin, wekhevkirin, di ahangê de kirin û hwd, xalên wê yên zagonî na. Di sadsale 20an de bi zanistê re awayê felsefeyê yê ku afirî ya. Destpêka wê ya pêşketinê ya bihizrî, diçê berî zayinê sadsalên 7 û hwd. Hê jî kevn diçê. Lê di sadsale me de, awayê ku di her hizrên ku derketina de rengê wê afirandiya. Li gor zagon û destûriyên aqil, hewldana fahmkirin û xwezayê ya û jîyanê ya jî têde heya. Di baweriya wê de, biaqil û destûriyên wê, mirov karê xwe bigihêne rastiyê û têgihiştina rast û xwezayê bixwe jî.