Çiyayê Cûdî
Çiyayê Cûdî (navê kevn: Çiyayê Qardû yan jî Qardo, Kardû, Kardo[çavkanî hewce ye]) yek ji çiyayên mezin ên Bakurê Kurdistanê ye ku dikeve navbeyna Şirnex û Silopiyê.
Çiyayê Cûdî | |
---|---|
Çiyayê Cûdî (Şirnex) | |
Bilindayî | 2.114 m |
Cih | Şirnex, Bakurê Kurdistanê, Tirkiye |
Zincîreçiya | Çiyayên başûrê rojhilat ên Torosê |
Koordînat | 37°22′10″Bk 42°20′39″Rh / 37.36944°Bk 42.34417°Rh |
Nexşeya cihan Tirkiye
|
Çiyayê Cûdî û temenê wê yê jeolojîk
biguhêreÇiya Cûdî beşeke ji çiyayên başûrê rojhilat ên Torosê ye û bi gelemperî ji kevirên kilsê (kalker) û dolomî pêk tê û dema wî ya çêbûnê ji serdema triyasî ya navîn û heta di serdema kretasî ya navîn ve xwe dirêj dike.
Çiyayê Cûdî û Nûh Pêxember
biguhêreLi gorî bawerîya olên birahîmî, Cûdî ji wextê Nûh Pêxember, ku keştîya wî heta îro jî meşhur e û niha çîyayek gelekî giring e. Tê bawerkirin, ku heta keştîya Nûh Pêxember di wextê Tofana Nûh de liser çiyayê Cûdî sekiniye. Ji hingê û heta niha, Cûdî wekî çiyayek bi xêr tê naskirin. Her sal ji gelek derdorê Kurdistanê û heta ji derveyê Welat jî mirov dihatin ku herin ser Sefîneya çiyayê Cûdî. Mehek an jî heyvek sax diman liser Sefîneya çiyayê Cûdî.
Çiyayê Cûdî û operasyonên leşkerî yên dewleta tirk
biguhêreDi navbera salên 1995an heta 2013an de çiyayê Cûdî hatiye qedexekirin, ji ber ku eve 10 sal bûye dewleta tirkî operasyonên xwe yên leşkerî di vê menteqê û heremê de bicih anîne.
Çiyayê Cûdî û daristanên wê di nav sala 2006an de gelek caran ji aliyê leşkerê tirk ve hatiye şewitandin. Wextê ku xelkê herêma Şirnex, Cizîr û Silopî nerazîbûna xwe li dijî agiberdana çiyayê Cûdî nîşan didan, leşkeran ne dihêlan ku agir werde vemirandin. Di sala 2006an de heta çar û pênc caran ji aliyê leşkeran ve agir berdane Cûdî.
Cûdî di helbestan de
biguhêre- Çiyayê Cûdî
- Serê çiyayê Cûdî tu raweste û binêr.
- Axa welatê kurdan hemû zîv û tev zêr.
- Ji wê dê tu dibînî Şernex, Zaxo û Cizîr
- Sed heyf û sed mixabin hemî bê hakim û mîr
- Berwarî û Sindî, Silopî weko eynê diyar e
- Bêspin, Bêþêr û Hevler hatin bi yadîgar e
- Berde, Dêrgul, Herekol, heta bicit Piştkever
- Tor û Singar û Bêxêr kêla Memê Beranber
- Hemî qesta te dikin ey Cûdiyê miradan
- Tu qiblegah î îro ji bo vî qewmê kurdan
- Çendî xweşî, bilind î tu ey çiyayê Cûdî
- Te çend nav û nîşan hişt ji bo vî qevmê kurdî
- Bejna te bejna Zînê, mêranî wek Memê Al
- Dinalim ser te îro, ji qehran bûme evdal
- Taca serê te zêrîn, tu serbilinê Eyran
- Wextek hebî te zû da hemî ji bo te heyran
- Heke nîzîk heke dûr, weko Mekeh Medînê
- Ev ji cihek meqedes werin da em herinê
- Ko roj hate rasta te, heval heyv û stêr in
- Li vê rewş û xemla te hemî pêkve dinêrin
- Selam û erzi hirmet ji bo Cudî Nûh-Nebî
- Tu misteheq î fexr î bibêjî ma kî hebî
- Botî bo te dibêjit hero sed car ezbenî
- Taqê eywanan Kesra li pêş te her dikenî
Çavkanî
biguhêreEv gotara têkildarî çiya an rêzeçiyayan şitlekê ye. Heke tu bixwazî berfireh bikî pê li biguhêre bike. (Çawa?) |