Xox (riwek)

Xox
Xox
Dabeşandina zanistî
Cîhan:	Plantae
Parçe:	Magnoliophyta
Çîn:	Magnoliopsida
Kom:	Rosales
Famîle:	Rosaceae
Cins:	Prunus
Binecins:	Amygdalus
Cure:	P. persica
Navê zanistî yê latînî
Prunus persica (L.) BatschStokes

Xox an şiftelih (Prunus persica), riwekeke daran ji famîleya gulan e.

Şayes

Nîgara kulîlk, pel û dendikên xoxê bi riya Otto Wilhelm Thomé (1885).

Bejna wê 2-8 mitroyan bilind dibe û temenê wê 30 sal e. Kulîlkên wê yên peyazî berî pelên wê vedibin. Pelên wê kesk, dirêj û rimane ne. Fêkiyên wê yên biçûk û mezin hene. Yên mezin bi qasî pirteqalekê ne. Fêkiya wê sor, spî û sorespî ye û serê qaşûlê fêkî wek qedîfeyek hinekî bi pûrt û bêhnxweş e. Goştê fêkiya wê sor, spî û peyazî ye û pir bi avî ye. Di nava wî goştî de dendikek qaşûl girnijok û hişk heye û ew bi kakil e. Lê ew kakil tenê ji bo derman tê xebitandin, wekî din nayê xwarin ji ber ku jehrîdar e. Ji fêkî û kakilê wê rûn tê derxistin. Di bingehê de du cûreyên xwe hene, yên çandinî û yên kûvî. Ji dervayî wan cûreyek din heye jê re teraqî (nektarîn) tê gotin. Lê teraqî ne xox e, bîjiyê alûçe û xox ê ye.

Welatê xoxê Îran e, lê hinek ji ber ku kûviyên wê ne li Îranê lê li Çînê hatine dîtin dibêjin Çîn e.

Dîroka nasîn û belavbûna xoxê

Dîroka wê baş nayê zanîn, lê tiştên ku tên zanîn 2000 sal b.z. ê li Çîn û Îranê çandiniya wê dihat kirin. Xox li Çînê bûyê sembola nemirinê. Çîniyan serguldank û ferfûrî an porselen bi wêneyên xoxê dixemilandin û hê jî dixemilînin. Misriyan kesên ku biryara kuştina wan didan, dendikên xoxan bi wan didan xwarin û ew jehrî dikirin. Xox ji îranê hatiye Kurdistan, Anatolya, Yewnanistan û ji wir jî derbasî welatên din yên derdora Deryaya Navîn, Ewropa û ji Ewropa jî derbasî deverên din yên cîhanê bûye.

Galerî

• 
  Kulîlk
• 
  Mêweyên gihiştî

Girêdanên derve

 Li Wikimedia Commons medyayên di warê Xox (riwek) de hene.

 Prunus persica, ser Wîkîcureyê.

 Wîkîferheng: xox – Mane, etîmolojî, werger û bêhtir

• Agahî di derbarê xoxê de ^{Girêdana arşîvê 2011-06-18 li ser Wayback Machine}