Helge Ingstad
Helge Marcus Ingstad (z. 30ê kanûna pêşîn 1899 li Meråker, Norweç, m. 28ê adarê 2001 li Oslo) kevnarnas, nivîskar û serpêhatîperestekî norwêcî bû. Bi jina xwe Anne-Stine Ingstad re, wî li L'Anse aux Meadows, Kanada, rûniştina Vîkîng dît, û bi vî rengî bingeha rastîn a sagayên Vinland ên îslandî îspat kir, li gorî ku niştecihên Skandinavî ji Grînlenda 500 sal berî Kolumbus Amerîka vedîtin.
Helge Ingstad | |
|---|---|
 Helge Ingstad (1935) | |
| Jidayikbûn | 30ê kanûna pêşîn a 1899an Meråker, Norweç |
| Mirin | 29ê adara 2001ê 29 Adar 2001 (101 salî) Nexweşxaneya Diakonhjemmet, Oslo |
| Pîşe | Dîroknas, nivîskar |
| Perwede | Zanîngeha Oslo, Beşa Hiqûqê |
| Hevjîn | Anne-Stine Ingstad |
| Zarok | Benedicte Ingstad |
biguhêre | |
Jiyana wî biguhêre
Helge Ingstad li Trøndelag (Trondelag) ji dayik bû û li Bergen mezin bû. Wî di 1920an de dad xwend û çend sal wekî parêzer li Levanger xebitî berî ku biryar bide ku jiyana xwe biguheze û çar salan wekî xefikvanek biçe Kanadayê . Li rojhilatê Gola Xulamê Mezin, navê Ingstad Creek li wî hate kirin. Pirtûka wî Pelsjegerliv (Jiyana min a li çolê), ku di 1931 de hate weşandin, vê demê vedibêje û dibe bestseller.
Ingstad di 1932an de çû nav ramyariyê û bû parêzgarê (Sysselmann) Eirik Raudes Land li Gronlanda Rojhilat. Devera ku ne yeksan e ya ku Erikê Sor bi rastî lê bicîh bûye, bi kurtasî ji hêla Norwêcê ve hatî dagirkirin. Gava ku Norwêc neçar ma ku axê vegerîne Danimarka piştî darizandina Dadgeha Navneteweyî ya Laga ya 5'ê Nîsana 1933an, ew bû du salan Sysselmann a Parêzgeha Svalbard. Li wir wî jina xweya pêşerojê Anne-Stine Moe, ya ku kevnasnasî xwendiye, nas kir û di 1941 de bi wê re zewicî. Keça wan Benedicte, ku ew jî bû kevnarnas, ji zewacê çêbû.
Coteyar li nêzê Oslo bicîh kirin û vê xanî wekî bingehek bikar anîn, her çend wan gelek caran seferberî kirin, nemaze li Amerîkaya Bakur. Di 1961an de, herduyan bermahiyên wargehên Vîkîng ên L'Anse aux Meadows, ku di salên paşîn de di bin rêberiya Anne-Stine Ingstad de hatibûn kolandin, vedîtin.
L'Anse aux Meadows biguhêre
Di dawiya 1950an de, Ingstad dest bi lêgerîna Vinland a Leif Erikson kir. Sagas û wêjeya duyemîn a li ser wî wekî çavkaniya tenê jê re xizmet kiribû. Bi vekolînek ji nêz ve, Ingstad li notên William Azariah Munn ê newfoundlandî jî hatibû, yê ku berê di sala 1914an de li Newfoundlandê lihevhatinek guman dikir, ku di paşiya paşîn de ji cîhê ku Munn diyar kirî 20 kîlometre dûrî wî bû.
Li şûna şopandina vê şîretê, pêşî Ingstad li tevahiya perava rojhilatê Kanada û bakurê Dewletên Yekbûyî geriya, berî ku ew di dawiyê de ji hêla masîvanek ve ber bi hin xirbeyên li Newfoundland ve were rêve birin, ku heya wê gavê dihat bawer kirin ku bi eslê xwe çermsorî ne. Kolandinan zû gumana ku ev xirbe niştecîhên bi eslê xwe Ewropî bûn piştrast kir. Hevjîna Ingstad bi vî rengî delîla rastiya sagayan peyda kiribû.
Salên paşîn biguhêre
Di salên paşîn de, Helge Ingstad bi giranî bi nirxandina materyalê û nivîsandina pirtûkan û şanonameyekê re mijûl bû. Ew di 101 saliya xwe de li Oslo mir û merasîma cenazeyê dewletê stend ku tê de Wezîrê Dewletê yê Norwêcî Jens Stoltenberg axaftina cenaze kir û keyê Norwêcî Harald V û keybanû Sonja jî amade bûn.
Serdanan biguhêre
Ingstad, bi taybetî di salên 1930-1950-an de seferberiyên cûda kir:
- 1936–1937 wî li çiyayên Sierra Madre li Meksîko û başûrê USA li hoza Apachan ya Geronimoyê "winda" lê gerand.
- 1949–1950 li bakurê Alaska bi Nunamiut re serdana zivistanî kir .
- Di salên 1950-an de wî û jina xwe li wargehên Viking ên li Greenland geriyan, ku wî bi şûnda bi sagayên Norsiya kevn re mijûl bû û li raporên ji Vinland jî hatin.
Namzedî biguhêre
- Doktoraya rûmetê ji Zanîngeha Osloyê
- Doktoraya Rûmetê ya ji Zanîngeha Bîrdariya Newfoundland
- Doktoraya Rûmetê ji Zanîngeha St. Olaf, Minnesota
- Endamê rûmetê yê Akademiya Zanistî ya Norwêcî.
- Endamê Fermana St. Olav
- Endamê Fermana Wasa
- Navê asteroîdek li dû wî: (8993) Ingstad
- Navê wî frîga çîna Fridtjof Nansen e: KNM Helge Ingstad
Pirtûkên wî biguhêre
- Ingstad, Helge; Gay-Tifft, Eugene (translator) (1992). The Land of Feast and Famine. McGill-Queens University Press. ISBN 0-7735-0912-7.
- Ingstad, Helge; Naomi Walford (translator) (1966). Land under the Pole Star; a voyage to the Norse settlements of Greenland and the saga of the people that vanished. St. Martins Press.
- Ingstad, Helge (1996). Oppdagelsen av det nye land. J. M. Stenersens forlag (Oslo).
- Ingstad, Helge; Ingstad, Anne Stine (2001). The Viking Discovery of America: The Excavation of a Norse Settlement in L'Anse Aux Meadows, Newfoundland. Checkmark Books. New York. ISBN 0-8160-4716-2.
- Ingstad, Helge; Groven, Eivind (transcriptions); Tveit, Sigvald (ed.) (1998). Songs of the Nunamiut. Oslo: Universitetsforlaget. ISBN 82-518-3778-2.
- Ingstad, Helge (1965). Vesterveg til Vinland; oppdagelsen av norrøne boplasser i Nord-Amerika. Gyldendal (Oslo).
- Ingstad, Helge (1954) Nunamiut; Among Alaska's Inland Eskimos New York: W.W. Norton
- Ingstad, Helge (1939) Apache Indianerne - Jakten på den tapte stamme (translated by Janine K. Stenehjem (2004) Apaches - the search for the lost tribe University of Nebraska Press)
- Ingstad, Helge; (1935) Ost For Den Store Bre Gyldendal Norsk Forlag, Oslo. (translated by Gay-Tifft, Eugene (1937) East of the Great Glacier Alfred A Knopf, Inc.)
Çavkanî biguhêre
Girêdanên derve biguhêre
(note that the name of Ingstad's wife, Anne Stine, is misspelled, twice, differently, in this otherwise well-written obituary)
* Concise obituary from Memorial University of Newfoundland Gazette, April 12, 2001
- The Norse discovery of America – Pubmed abstract of article about the L'Anse Aux Meadows finds
- Family genealogy Şablon:S-start Şablon:S-civ