Kirkirk: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
BKurteya guhartinê tine
BKurteya guhartinê tine
Rêz 1:
'''Kirkirk'''<ref name="Botî"> Botî K, (2006) Ferhenga Kamêran .kurdî-kurdî. weşanxaneya spîrêz. Hewlêr </ref><ref> Farqînî Z.Ferhenga Kurdî-Tirkî Enstîtuya Kurdî ya Stembolê 2007. </ref><ref name="Chyet"> Kurdish-English dictionary = Ferhenga Kurmancî-Inglîzî
Chyet - Yale University Press - 2003</ref><ref name="KURMANCÎ7"> KURMANCÎ, rojnameya taybetî ya Enstîtuya Kurdî ya Parîsê . Hejmar 7. </ref>, '''kirkirok'''<ref> Sadallah S, (2000)Saladin's English-Kurdish Dictionary Ferhenga Inglîzî-Kurdî ya Selahedîn weşanên avesta Stembol. ISBN: 975-7112-85-2 </ref>, an ji '''kirkirage'''<ref>Wahby T, Edmonds C.J. (1966) A Kurdish- English Dictionary. Oxford University Press </ref> (bi îngilîzî:''cartilage'')
 
'''kirkirk''', corek [[Bestereşane|bestereşaneyê]] ye ko heta di laş de hestîbûn rû bide, peykerê korpele (embriyo) pêk tîne û hebûna xwe di peykerê mirovên temenê pêgehiştî de jî didomîne.<ref name="ANCYCLOPÆDIA BRITANNICA.."> ANCYCLOPÆDIA BRITANNICA, Cartilage [https://www.britannica.com/science/cartilage]</ref> [[Koendama peykerê|Peykerekoendama]] mirov ji [[hestî]] û kirkirkê pêk tê, bi taybetî kirkirk li [[Geh|gehan]] de, rûyê hestiyê dirêj dadipoşe û livîna hestiyan hêsantir dike.<ref name="ENCYCLOPEDIA OF Life Science">Cullen, K. E. (2009).Encyclopedia of Life Science. Newyork: Facts On File, Inc</ref> Ji xeynî hestiyên pan, gelemperiya hestî bi rêbaza hestîbûnê ji kirkirkê çê dibin.
 
Kirkirk corek ji bestereşaneya palpişt e (bi îngilîzî: ''Supporting connective tissue''). Bestereşane ji [[Xane|xaneyan]] û madeya binyad a derdora xaneyan pêk tê. Madeya binyad (bi îngilîzî: ''ground substance'') pêkhateyek nexaneyî yê (noncellular) û wekî matrîks (bi latînî: ''matrix'') jî tê navkirin. Madeya binyad ji aliyê xaneyên bestereşaneyê ve tê derdan. Pêkhateya madeya binyad (matrîks) cora bestereşaneyê diyar dike.<ref name="visualizing-human-biology" /> Wekî mînak madeya binyad a valahiya navbera xaneyên hestiyan req e, lê madeya binyad a kirkirkê nîvreq e. Loma hestî req in natewin û naçêmînin lê kirkirk qaîşokî ne.
 
== Pêkhate ==
Rêz 12:
== Matrîks û xaneyên kirkirkê ==
 
Madeya navber (matrîks) a kirkirkê nîvreq e û rîşal li xwe digire. Di nav [[Şane (biyolojî)|şaneya]] kirkirk, di kelênan de xaneyên kirkirkê hene.<ref name="OpenStax, Biology"> Rye, C., Wise, R., Jurukovski, V., Desaix, J., Choi, J., & Avissar, Y. (2017).Biology. Houston, Texas : OpenStax College, Rice University,</ref> Xaneyên kirkirkê wekî kondrosît (bi îgilîzî: ''chondrocytes'') tê navkirin. Xaneyên kirkirkê di nav kelênên ji hev cûdayî de cih digirin. Valahiya navbera kelênan bi madeya binyad tijî ye ji vê beşê re matrîks tê gotin. Matrîks (madeya derûdor û nabera xaneyan) û rîşalên kirkirkê ji aliyê xaneyên kirkirkê ve tên çêkirin. Matrîksa kirkirkê, rîşalên kolojen û rîşalên elastîn li xwe digire.
 
Li gor cor û rêzbûna rîşalan, kirkirk sê cor in<ref name="Human biology15ed">Mader, S., & Windelspecht, M. (2017). Human Biology (15th ed.). New York, NY: McGraw-Hill Education.</ref>; kirkirka ron (hîalîn), kirkirka rişalî, kirkirka qaîşokî