Baruch Spinoza: Cudahiya di navbera guhartoyan de

'''Baruch Spinoza''' (24'ê24ê [[Çiryaçiriya Paşînpaşîn]] 1632'êa 1632ê [[Amsterdam]] – 21'ê21ê [[Reşemeh]] 1677'ê1677ê [[Lahey]]) [[felsefe|feylesofekî]] [[holandî]] yê ko bi eslê xwe cihuyê [[sefardî]] bû.

Ev nav mezinên cihûyan li wî kiribû. Lê Amesterdamiyan jê ra digot [[Benedictus de Spinoza]] an [[Bento d'Espiñoza]]. Bi [[René Descartes]] û [[Gottfried Leibniz]] ra ji [[rasyonalîst]]ên herî mezin ên sedsala 17'ê17ê ye. Ew ji ber pirtûka xwe ya herî grîng ''Ethica'' yê wekî yek ji mezintirîn [[sincbawerî|sincbaweran]] dihêt niyasîn. Ew bi pîşeya xwe berçaviksaz bû û [[nîskok]] (lênz) çêdikirin. Nivîsînên wî nîşa didin ko wî şehrezayîyeka mezin di warê [[matêmatîk]]ê da hebûye.

Bandora wî ya mezin li paş mirina wî, dema pirtûka wî [[Opera Posthuma]] belavbûy, eşkira bû. Ew wekî rêxweşkerekê [[ruhnhizrî|ruhnhizriyê]] anko enlightmentê li sedsala 18'ê18ê û wekî rexnegirê nûdem yê [[Tewrat]]ê dihêt niyasîn.

Debavên cihû yên Spînozayî ji tirsa hindê ko bizor nebin [[Fele]] (Xiristan) ji [[Portûgal|Portûgalê]]ê revîn û çûn [[Holenda]]yê. Spinoza kurê bazirganekê dewlemend ê [[Portekîz]]î bû. Di 6 saliya xwe da malbata xwe winda kir û li Amsterdamê li dibistaneka [[Cihû]]yan hat qeydkirin.Ji ber ramanên wî yên dijî dînî, di navbera wî û xwîndinkarên dî û berpirsiyarên dibistanê da arîşe derkevtin û li sala 1656'ê1656ê ji dibistanê hat derkirin.

Li sala 1656'ê1656ê ji ber bawerî ya bi hindê ko [[Xudê]] mêkanîsma hebûnê ye û çi kesayîyeka diyarkirî wekî ko dihêt fêmkirin nîne û Tewrat pirtûkek e bi zimanekê mecazî hatîye nivîsîn, ji civaka dînî ya cihûyan hat derêxistin.

Spinoza ji dibistanê veqetya û di atolyekê da xebitî. Piştî atolyê, li gundekî biçûk akincî dibit û het du sê salên dawî ya jiyana xwe xebatên xwe li vî gundî meşandin.

Li berahiyê Spînozayî wekî [[Dêkart|Dekartî]] bawer dikir ko mirov ji du pêkhateyên cida pêkhatîye: Can û Laş. Lê paşî qayîlbû ko ew herdu aliyên ji hev cida yên yek tiştî ne. Wî bawerî bi hindê hebî ko Xudê û [[Hebûn]] (Kewn) du aliyên yek tiştî ne. Wî ji wî tiştî ra digot ''substans'', lê ramana vê peyvê li nik wî ne ''madde'' bû. Ramana ko wî pê mebest bû ''bin û koka her tiştî'' bû.

[[Kategorî:Kesên sedsala 17'an17an]]