'''CovidCOVID-19''', '''koronavîrûs 2019''', '''korona 2019''', '''vîrûsa korona 2019''' yan jîan '''vayrosavîrusa koronakoronayê 2019''', [[nesaxî|nesaxiyeka]] [[vîrûsvîrus|vîrûsîvîrusî]] ye ko bi sedema [[hewdan|hewdana]] bi vîrûsavîrusa [[SARS-CoV-2|SAR-CoV-2ê]] peyda dibe. Ev nesaxî sedema peydabûna [[pejîk|pejîkekê]] li sala 2019ê ye ko ji welatê [[Çîn]]ê dest pê bûye û heta niha li zêdetir ji 30 welatên cîhanê belav bûye. Ev vîrûsvîrus bi rengekê serekî [[koendama pişiyê]] tûş dike û li goreyê zanyarên heyî, dikare bi rêya peşikên ko ji koendama pişiyê ya kesên nesax derdikevin û li derdorê belav dibin kesên sax jî tûş bikin. Ji dema wergirtina vîrûsêvîrusê heta peydabûna nîşanên nesaxiyê dikare 2 heta 14 roj derbaz bibin.
Ev nesaxî ji bo cara pêşîn li Çînê hat dîtin, lê heta niha jî jêdera vîrûsêvîrusê cihê gumanê ye. Hindek ji salixên destpêkê amaje dida ko ji [[çekçekûl|çekçekûlan]] derbazî mirovan bûbû. Lê salixên paştir behsa coreyekê [[mûrîxwer|mûrîxweran]] dikir. Jêdera pêşîn her çi bûbe, niha êdî vîrûsavîrusa şîyana wê heye ko ji mirovekî derbazî yê dî bûbe û tirsa wê heye ko ji pejîkeka xwecihî bibe [[panpejî|panpejîkeka]] cihanî. Gelek welatan ji tirsa veguhastina wê vîrûsêvîrusê firrîna balafirên rêvîngan ji Çînê û ber bi Çînê rawestandine.
== Sedema nesaxiyê ==
Ev nesaxiya Covid-19 ji egerê vîrûsavîrusa SARS-CoV-2ê ko yek ji vîrûsênvîrusên nêzîkî vîrûsavîrusa nesaxiya [[SARS|SARSê]] ye peyda dibe. VîrûsVîrus ser bi destekeka vîrûsanvîrusan in ko jê ra dibêjin [[koronavîrûskoronavîrus]]. Ew vîrûsvîrus [[balinde|balindeyan]] û [[memikdar|memikdaran]] tûş dikin.
== Nîşan û berjengên nesaxiyê ==
Ev nesaxî bi rengekê serekî nesaxiyeka koendama pişyê ye û li destpêkê dikare xwe wekî nesaxiya [[persîv|persîvê]] nîşa bide. Lê di kesên berataf da, rewşa nesaxî dikare gelek zû ber bi xirabbûnê biçe û bibe sedema [[bertengîya pişîyê ya demildest]] û rawestiyana [[gurçik|gurçikan]] û mirinê.
Kesê ko vîrûsavîrusa nesaxiyê werdigire dikare heta 14 rojan bê nîşanên nesaxiyê be. Li destpêkê nesaxî wekî [[ta|tayê]] anko zêdebûna germî ya laşî, [[koxik]] û [[bêhintengî|behntengîyê]] xwe nîşa dide. Nîşanên edetîyên persîvê (wekî hatinexwara avê ji difinê anko pozê, û bêhnişîn) ne berbelav e. Kêmtir ji 4 ji sedê ji nesaxan jî tûşî [[zikçûn|zikçûnê]] dibin.
