Komara Kurdistanê: Cudahiya di navbera guhartoyan de
Content deleted Content added
Kurteya guhartinê tine |
|||
Rêz 84:
Piştî dagirkirina Îranê ji hemû gelên Îranî ve fersendên mezin çêbûn. Neteweyên wekî kurd û azeriyan di jiyana xwe ya civakî de zimanê xwe yê dayikî li her derê bikardianin. Ji bo belavbûn û biqîmetbûna zimanê dayikê fersendên mezin çêbûn. Zimanê dayikê li nav berhemên hunerî de dihate bikaranîn. Piyesa kurdî a bi navê Dayika Niştiman bi coş ve ji aliyê gel ve hate seyr kirin.
== Rûxana Komarê ==▼
Bi dûçûna hevpeymana li Çileya 1942an de ji aliyê Îran-Sovyet û İngilîzan hatiye destnîşan kirin diviyabû ku İngilîz û Sovyet piştî şerê cîhanî, di 6 mehan de ji Îranê derbikevin. Lê berî vekişînê Sovyetan li gel Îranê hevpeymanek dî destnîşan kiribû ku têkiliyên sovyet û îranê ên aborî dê her dewam bikin û her wisa hatibû gotin ku pirsgirêka Azerbaycanê(Kurdistan jî di nav de) pirsgirêka navxweyî Îranê ye û divêt îran bi awayek aştiyane vê pirsgirêkê çareser bike.24ê Adara 1946ê de leşkerên Sovyetan dest bi vekişandinê kirin. Dema vekişîna hêzên Sovyetan li rojavayê Îranê xelas bû hêzên leşkerî yên Îranê berfanbara 1946an de bi alikariya hêzên DYAyê êrîş bir ser Azerbaycan û Kurdistanê<ref>McDowell,Modern History of Kurds,London,Tauris 2000, r.242</ref>. Hêjayî gotinê ye ku givaşa DYA tesîrbar bû li ser vekişîna Sovyetan.▼
Piştî rûxandina Komara Azerbaycanê ji layê dewleta Îranê ve bi awayeke xerab, di nav Komara Kurdistanê de jî tirs çêbû. Gelek eşîrên piştgirî didan Komarê ji komarê veqetîn. Piştî ku hate zanîn Kurdistan nikare xwe li dijî dewleta Îranê biparêze; Serokayetiya Komara Kurdistanê li Miyandûabê xwe teslîmî General Humayunî kirin.▼
Ji bo sedemên rûxana komarê nivîskar Fereshteh Koohi Kamali wiha dibêje:▼
{{jêgirtin|Divê pêşiyê em vê bêjin ku eşîrperestiya Kurdan çawa ku di avakirina komarê de rolek girîng lîstiye her wisa di rûxana komarê de jî rolek mezin lîstiye. Têkilî û hevrikiyên serokeşîrên astengiyeke mezin derdixist pêşiya hereketa netewî. Di dîroka Kurdan de asayî ye ku yek an çend eşîr ku ji bo menfietê xwe hevkariyê li gel hêzên derve bikin. Sedema duyemîn jî ewe ku rêvebiriya komarê ji layê tecrûbe ve gelek kêmas3i hebûn. Her çend ev komar kêm jiya be jî gelek girîng e. Di dîroka Kurdistana Îranê de yekemîn care ku hiş û hêcana netewî derxist holê. Her wisa rêvebir ji serokeşîran derneketibûn ji nav rewşenbîr û arîstokratan de derketibûn.|çavkanî=Fereshteh Koohi Kamali, ''The Development of Nationalism in Iranian Kurdistan'', r. 179}}▼
Olga Jigalina jî li ser xalek dî disekîne û dibêje ku Komara Kurdistanê encax %25ê hemû Kurdistana Îranê be, ev jî tê wê wateyê ku hemû Kurd di nav komarê de nîn in. Ev parçebûna Kurdan ji bo Îranê rewş asantir dikir. Her wisa dema hêzên Îranê ji bakurê Mahabadê hatin. Hêjayî gotinê ye ku ew jî Kurd bûn<ref>Olga Jigalina, Nasionalnoye Dvijeniya Kurdov v İrane, (1918-1947gg), Moskva: İzdatelstvo Nauka, 1998, r145</ref>. Lê divêt ev jî bê zanîn ku sebeba beşdarbûna hemû Kurdan ne tenê girêdayî kurdan bûn. İngilîzan Sîne û Kirmaşan dagir kiribûn û têkiliya van deveran bi herêma Mukriyan re nemabû.▼
== Hikûmeta Komara Kurdistan ==
Line 122 ⟶ 114:
== Aborî ==
Aboriya Komara Kurdistan li ser bac û şirketa Terakkî ve birêvediçû. Di nav bajarên girêdayî Kurdistanê ve bac dihatin standin. Ji bo bac standinê du komîsyon hatibûn ava kirin. Komîsyonekê li navendên bajaran ji ticaran bac disitandin,komîsyona din jî li gundewaran ji xwedanên axê bac disitandin. Şîrketa Terakkî jî ji aliyê komîteya navendî ya [[Partiya Demokratîk a Kurdistana Îranê|PDK-Î]] dihate rêvebirin û li ser navê Komara Kurdistan ticaret dikir.
▲== Rûxana Komarê ==
▲Bi dûçûna hevpeymana li Çileya 1942an de ji aliyê Îran-Sovyet û İngilîzan hatiye destnîşan kirin diviyabû ku İngilîz û Sovyet piştî şerê cîhanî, di 6 mehan de ji Îranê derbikevin. Lê berî vekişînê Sovyetan li gel Îranê hevpeymanek dî destnîşan kiribû ku têkiliyên sovyet û îranê ên aborî dê her dewam bikin û her wisa hatibû gotin ku pirsgirêka Azerbaycanê(Kurdistan jî di nav de) pirsgirêka navxweyî Îranê ye û divêt îran bi awayek aştiyane vê pirsgirêkê çareser bike.24ê Adara 1946ê de leşkerên Sovyetan dest bi vekişandinê kirin. Dema vekişîna hêzên Sovyetan li rojavayê Îranê xelas bû hêzên leşkerî yên Îranê berfanbara 1946an de bi alikariya hêzên DYAyê êrîş bir ser Azerbaycan û Kurdistanê<ref>McDowell,Modern History of Kurds,London,Tauris 2000, r.242</ref>. Hêjayî gotinê ye ku givaşa DYA tesîrbar bû li ser vekişîna Sovyetan.
▲Piştî rûxandina Komara Azerbaycanê ji layê dewleta Îranê ve bi awayeke xerab, di nav Komara Kurdistanê de jî tirs çêbû. Gelek eşîrên piştgirî didan Komarê ji komarê veqetîn. Piştî ku hate zanîn Kurdistan nikare xwe li dijî dewleta Îranê biparêze; Serokayetiya Komara Kurdistanê li Miyandûabê xwe teslîmî General Humayunî kirin.
▲Ji bo sedemên rûxana komarê nivîskar Fereshteh Koohi Kamali wiha dibêje:
▲{{jêgirtin|Divê pêşiyê em vê bêjin ku eşîrperestiya Kurdan çawa ku di avakirina komarê de rolek girîng lîstiye her wisa di rûxana komarê de jî rolek mezin lîstiye. Têkilî û hevrikiyên serokeşîrên astengiyeke mezin derdixist pêşiya hereketa netewî. Di dîroka Kurdan de asayî ye ku yek an çend eşîr ku ji bo menfietê xwe hevkariyê li gel hêzên derve bikin. Sedema duyemîn jî ewe ku rêvebiriya komarê ji layê tecrûbe ve gelek kêmas3i hebûn. Her çend ev komar kêm jiya be jî gelek girîng e. Di dîroka Kurdistana Îranê de yekemîn care ku hiş û hêcana netewî derxist holê. Her wisa rêvebir ji serokeşîran derneketibûn ji nav rewşenbîr û arîstokratan de derketibûn.|çavkanî=Fereshteh Koohi Kamali, ''The Development of Nationalism in Iranian Kurdistan'', r. 179}}
▲Olga Jigalina jî li ser xalek dî disekîne û dibêje ku Komara Kurdistanê encax %25ê hemû Kurdistana Îranê be, ev jî tê wê wateyê ku hemû Kurd di nav komarê de nîn in. Ev parçebûna Kurdan ji bo Îranê rewş asantir dikir. Her wisa dema hêzên Îranê ji bakurê Mahabadê hatin. Hêjayî gotinê ye ku ew jî Kurd bûn<ref>Olga Jigalina, Nasionalnoye Dvijeniya Kurdov v İrane, (1918-1947gg), Moskva: İzdatelstvo Nauka, 1998, r145</ref>. Lê divêt ev jî bê zanîn ku sebeba beşdarbûna hemû Kurdan ne tenê girêdayî kurdan bûn. İngilîzan Sîne û Kirmaşan dagir kiribûn û têkiliya van deveran bi herêma Mukriyan re nemabû.
== Rêzçawaniya Avabûna Komarê ==
| |||