Şêx Adî: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Helbet rêza min ji bo wan kesan heye, yên ku serê xwe bo dîrok û civaka xwe dêshînindêşînin! Lêlê dema mirov shashiyênkesanên mezin dibîne, necharnecar dibe dest bavêje pênûsê rastiyan ronî bike. Mixabin ew kes carna tishtêntiştên ne rast ser Ola me di nivîsînin û Ez Karim bêjim ku ew kes bi xwe ji nivîsê xwe ne bawerinbawerîn, lê cardin jî ser vê Ola kevnar ku bi hemû kelepur, MîtologîMîtolojî û PîrozbahiyênPîrozbahîyên xwe ji kategoriyek dûr û dirêj tê nivîsê ne di ciyê xwede belav dikin. ciyê mixabiniyêmixabinî ye ku vî hunguvêhingevê mirovahî bi nivîsên xwe yên bêserber birîndar û leke dikin. NemazeNimêje ser cenabê ShêxŞêx Adî pirPîr tishtêntiştên ne rast tên nivîsîn. Lêlê mixabin ku ew di derbarê ShêxŞêx Adî de nizanin û teqez nizanin jiyanajîyana cenabê ShêxŞêx Adî, ji kur dest pê kiriye û chiçi rolweyn li herêmê leyistî ye û nizanin ShêxŞêx Adî kî ye û bi chiçi mebestê pêshengiyapêşengîya vê “Ola''Ola pîroz”pîroz'' kirî ye û chiçi cûre xebat ji bo vê Olê kirî ye, nizanin cenabê ShêxŞêx Adî jiyanajîyana xwe, ji bo vê Olê terxan kirî ye.! Gotinek bav- û kalan heye weha dibêje: “Yê''Yê ne ji malekêfirîştekê, nizanê bi hewalekê!”''

Ez wek Oldarekî Êzdî ya. Ez pêwîst di bînim hin chavkaniyançavkanîyan ji dîrokê bînim ber chavançavan ku em bigîjin wê kaniyê û bizanin, rehên vê darê ji kur tên. ji we hêjayan re diyar bikim ku Shêx Adî, bi hevt baban Êzdî ye .! û Em vê rastiyê bi hevre bibînin.. Ango, ne bibe mîna gotina bav-kalan: “Bav''Bav ji ashaş tê û kur qise dike !”''. Belê, berî ji dayikbûna ShêxŞêx Adî bi 239, salan, di demê Fituhatê Îslamî de, Ereban cavên xwe yên dakîrker û bi navê Îslamê, chavçav berdan xaka Kurdistanê. Ereb, li wan chiyaçiya û deshtandeştan, li wan gelî û kaniyan, li wan rûbar û rezan, li wê xeml û xweshikbûnaxweşik bûna ciwan tema bûn û bi artêshênartêşên xwe ên dijwar diajotindi ajotin ser BashûrêBaşûrê Mezin û hemû herêmên Kurdistanê… Bêguman, ÊzdiyanÊzdîyan jî, ev neheqîne mafî û kiryarên nekêr qebûl ne kirindabilandin û bê rawestan li ber xwe dan û bi qatilyamênkomkûjiyên mezin rû bi rû bûn heta bi roja me îro, û hêjî di wê hesarê de giyankêshî dikshînindikişînin. Jiji ber ku Êzdiyan ev raman û dakirkeriya wan ya nijatperestî û Olî ne pejirandin lewra diketin bersinga êrîshênêrîşên wan û bi tundî sherêşerê wan dijberan di kirin…!

Didi sala 833, yê zayînê de, wê demê Îraq dewleta Ebasî bû serokê dewletê xelîfeXelîfe Mutesem Bi Lah bû, û Ebdulah kurê Ensî pashayêpaşayê bajarê Mûsilê bû û serkirdê leshkerêleşkerê dewletê bû, mîrê êzdiyanÊzdiyan wê demê mîr Caferê Dasinî bû. Wan deman rêberên Îslamê ola xwe bi darê zorê didan belav kirin û bi zorê bi miletannetewan didan pejrandin.! Herweha li bashurêBaşûrê mezin yê kurdistanêKurdistanê, êzdiyanÊzdiyan bi serokatiyaserokatîya mîr Caferê Dasinî Ol û jiyana xwe di domandin. Serokê dewleta Îraqê xelîfeXelîfe Mutesem Bi Lah gote; mîr Caferê Dasinî gere hun ola Îslamê li ser xwe qebuldabiland bikin û shehdeŞêhde bi dînê Muhemed bînin. Mîr Cafer dibersivîne di bêje; “em''em tu caran ola xwe nagorînin.”'' Xelîfe di bêje; ku hun xwe nespêrin ola islamêÎslamê, lê divê hun her sal ji sedî bîst 20,% ceza pere bidin Îslamê, ango her sal ji sedî 20… “Mîr''Mîr Cafer di bêje; em ne ceza didin û ne jî ola xwe di guhirînin.!”''

Herweha, ku mîr Cafer Îslam ne pejirand, Xelîfa destur dide pashayêpaşayê Mûsilê, Ebdulah kurê Ensî û 70,000 hezar chekdarçekdar kum dike û tîne ser Kurdan, NemazeNimêje ser Êzdiyan. Mîr Cafer jî leshkerê xwe kom dike û amade dibe ji bo sher. Serkirdê leshkerê dijmin emir dide û bi êrîshek mezin bi ser Mîr Cahfer de tê û li gundê Matîsê herdû leshkerleşker di kevin ber singa hev û sherekîşêrekî mezin rûdide. ZêdeyZêde mehekê ew sherşer didome. Didi encam de, mîr Cafer bi ser dikeve û Ebdulah kurê Ensî tê kushtin û leshkerê wî dishkê, û ji herêm pirt û belav dibe. Lê mixabin dijmin bela xwe ji êzdiyan venakin û bi wê jî nasekinin. Cardin, di sala 834, de, ango pishtîpiştî sherşer bi salekê, vê carê Îtaxê Turkman, her li ser demê xelîfêXelîfê Bexdayê Mutesem Bi Lah 150,000 sed ü pêncî hezar leshkerleşker rêdike ku bashtirînbaştirîn serbazên leshkerîleşkerî bûn di wê demêde. Mîr Caferê Dasinî pê dihisedihîse ku wê êrîshek mezin bi ser de were, cardin wek serkirde amadeyên xwe dike û leshkerêleşkerê xwe berhev dike ji bo sherekîşêrekî nû û hin mezintir…

Dema Îtax bi leshkerêleşkerê xwe ve digîje deverê, mîr Cahfer zanî bû ku leshkerêleşkerê wî ji yê wan kêmtir e, lewra leshkerêleşkerê xwe ji bo cihên sext û asê ve di kêshekêşe kozik û cheperên ciyayê bashurê mezin. û li Bêtnasê, herdû leshker digîjin hev û cardin sherekî dijwar dest pê dike. Kech û jinên Dasiniyan derdikevin ser zinaran, ser bêlanên bilind û dilîlînin daku hêrs û manewiyeta cekdaran bêtirbêhtir xurt bibe. Herweha, ev sherşêr 100, rojan didom e. Didi encamê de û ji ber nehvsengiya, tewazîma navbera herdû leshkeranleşkeran de ji aliyêalîyê boshbûnboşbûn û cekî ve, leshkerê mîr Cahfer dishkê û Îtaxê Turkman destê xwe yê bi Qirêj datîne ser herêmê û gelek kiryar û karên xirab bi xelkêngelên herêmê dike. Dema mîr Cahfer dibîne ku leshkerêleşkerê wî dishkêdişkê û karîsatek bi serê miletênetewê wî tê û dijmin wî dorpêchdorpêç kiriye û di xwazindixwezin wî bi saxî bigrin. Lêlê mîrê bi rûmet mîr Caferê Dasinî vê kêmasiyê li ser xwe û navê kurdistanKurdistan û êzdîxanêÊzdîxanê Qeboldabiland nake. Radibe tasa jehrê vedxwevedixwe û xwe di kuje .

“Mîr''Mîr Cafer, Êzdî ye ji binemalek Pîranî bû.”'' PishtîPiştî wî kurê wî Pîr Mem, mîrantî li deshtadeşta Herîrê û Êzdiyên herêmê dike. PishtîPiştî pîr Mem, kurê pîr Mem mîr Hesin mîrantiyê dike û didome heta ku ShêxŞêx Adî tê. Êdî ShêxŞêx Adî di nav Êzdiyan de wek serok, wek serkêshêserkêşê û bervanê Ola Êzdî tê pejirandin. Ango, bi suura Tawisî MelekFirîşti tê Qeboldabiland kirin . û wek pêxemberekî bi rûmet tê qebûldabiland kirin.

Mîrê êzdiyanÊzdiyan Mîr Hesin Meman, êdî mîrantiyê dide ShêxŞêx Adî ji ber ku suur û kerem û ilimê Wî, ango, ShêxŞêx Adî mîrantiyê ji destê Hesin Meman Qebuldabiland dike û wî dike pîrê hemû pîraniyê “pîrê''pîrê chilçil pîran .”'' Jiji ber ku bashîbaşî û hemî cûre xizmetakarûbare Wî ji bo civak û miletênetewê Êzdî bû. Em binêrin ka ShêxŞêx Adî, ji kur hatiye û chawaçawa wek pêxember hatiye qebûldabiland kirin (pejrandin) di nav Êzdiyan de ?. Didi sala 834, de dema ku Mîr Caferê Dasinî xwe dikuje, me li jor gotibûgoti bû; wê demê zulm û zorek gelek xirab hat ser herêmê, di wê demê de gelek Êzdî derbeder û kocber dibin. Jiji wan Êzdiyan hin jê dichindiçin li ciyayê Hekarê akincî dibin û hin ji wan jî li herêma Belbakê, Lubnanê akincî û cîwar dibin. Lili wê herêmê Hakimekî Emewî bi navê MerwnMerwan Bin Hukum hebûye, û ew Êzdiyên ku ji ber zulmê derbeder bûne, hin ji wan xwe li bextê Mîr Merwn digirin û li wê herêmê jiyana xwe didomînin. ji wan Êzdiyên “qîzek û xortek” bi hev re dizewicindizewicîn û xwedê lawekî dide wan. Jiji ber ku Mîr Merwan ew parastbûn, lewra navê Merwan li kurê xwe dikin. Êdî, Merwanê Êzdî jî mezin dibe û dizewicedizewicê, xwedê lawekî didê, navê Hesin li kurê xwe dike. (Ji'' ji ber ku Hesin di demekê de Mîrê Êzdiyan bû, navê mirê xwe li kurê xwe dikin) ''. Hesin jî mezin dibe û dizewicedizewicê, berî ku zarokên wî chêçê bibin, babê wî ji ber nexweshiyekenexweşîke ne diyar dichediçe ber dilovaniya Xweda. PishtîPiştî mirina babê Wî, xwedê lawekî didê, êdî navê babê xwe cardin radike…

Ango, navê wî lawikî datînin Merwan, Merwanê duyemdûyem yê (êzdî)'' Êzdî '' ew jî mezin dibe dizewicedizewicê, xwedê lawekî didê, navê wî datîne Musa, ku Merwan pirrpir ji dîn, Ol û Oldariyê hesdikirhez dikir, lewra jî navê Nebî Musa li lawê xwe dike. Musa mezin dibe dizewicedizewiê xwedaXwedê lawekî didê, ku ew jî bi heman shêweyîşêweyî ji “Dîn'' Dîn û Olê”Olê '' hez hesdikirdikir, radibe navê Nebî Simayîl li lawê xwe dike. Simaîyl mezin dibe dizewicedizewicê, Xwedê lawekî didê navê wî datîne MisafirMêvan, ji ber ku MisafirMêvan li ser seferiyanrêwîtîyen ji wan re dibe. Êdî seferîrêwîtîtî û karwaniyan berdewam dikin û li ciyayên wê herêmê jiyana xwe didomînin…

Belê, pishtîpişî 14, salan û jiyan a wan chiyançiyan Simayîl carek din vedgerevedigere deshtêdeştê û li gundê Beyt Al Farê akincî dibe. Lili wê derê MisafirMêvan mezin dibe û dizewicedizewicê, xwedaXwedê lawekî didiyê navê wî datîne Sexir û êdî MisafirMêvan dibe Baba DewrêshDewrêş, Xwedêperêz û dichediçe di shkeftênşikeftên ciyan de îbadetaperistina XwedaXwedê dike. hefsuura xwe ango (pîreka'' Pîreka xwe) '' li cem mala babê xwe dihêla,ü dichû diç bi mehan nayê mal, hingîhingê ku “Îbadeta“Peristina Xweda”Xwedê” li ber dilê Wî shirînşirîn bû. Carekê diche char salan nayê mal. Di shkeftan de, di ciyan de bi ilim û Îbadeta Xwedê mijûl dibe. Êvarekê dua xwe dike radizê di xewa xwe de dibîne, du MiliyaketNetewiyaket tên xewna Wî û jê re dibêjin: MisafiroMêvano, rabe hera mala xwe û îshevîşev w suurek bikeve rehma (zikê) hevsuura te Ango dibêjin; rabe here mala xwe wê zarokek ishevîşev bikeve zikê Pîreka te û ew zarok ji suura Tawisî MelekFirişt e. MisafirMêvan ji xewê shiyarşiyar dibe dîsan duanivêj xwe dike û ji xwe re dibêje; ya Rebî tuy mezinî û emir emrê teye û bi mebesta vê xewna xwe vedgerevedigere mala xwe. Dema digehîje mal Jiji hevsuura xwe re tabîra xewna xwe dibêje:

Êdî Hevsuura Wî dibêje; min jî shevaşeva CharshemêÇarşemê xewnek dît wehabüwehabû ku du Ciyayên bilind serê wan li ezmana û binê wan li erdê Ciyayek li SherqêŞerqê û yek li Xerbê Qubek di naveka herdû Ciyayan debû, mij dûxan û dûman ji serê wan Ciyan dichûdiçû, heft Milyaket ser wan Ciyayan re difirîn, ji wî milî dichûndiçûn milê din û ji milê din di hatin wî milî, Cekên wan sipî wek berf bünbûn, Sûretê wan sipî û dirêj bûn, chavênçavên wan di serê wan de wek pelên agirî bûn, pir bi heybet bûn, wecê wan di chirisînçirisîn wek shewqaŞewqa Rojê, dengê wan wek pêlên DeriyayêBehrayê bi gushguş gushguş û awaz bûn, shewqekşewqek ji nav wan Miliyaketan dibariya ser wê Quba nav herdû Ciyan de, Ciyayê SherqêŞerqê ji yê Xerbê re digot; wê îshevîşev ShêxŞêx Adî dahirî rû erdê bibe, Yê Xerbê dibersivand û digot; îshevîşev shevaşeva Tawisî MelekFirîşt e… û bi gotina wan re, min dît ku shewqekşewqek mîna Stêrkekê ji nav wan Miliyaketan dihat ser serê min û xwe pê re diavêtdi avêt zikê min. Dengek ji Batin de dihat vedgotin û gazî dikirin: Adî dahir bû…Adîbû… Adî dahir bü… û wê pishtîpiştî chilçil salan shûnşûn de here LalishêLalişê û pishtîpisşî not 90 saliyasalîya xwe wê ber bi ezman ve seferrêwîtî bike…

Dema pîreka Wî xewna xwe weha dibêje; MisafirMêvan radibe derdikeve ser Xaniyan û bi dengekî bilind bandike; hêêê….. hêêê…. gelî gundiyan…. ez ji chûnaçûna îbadetaPeristin XwedaXwedê vegeriyam û ez li malaxwemala xwe me, MisafirMêvan wilo bandike ku kes rokê nebûyan li wan neke û famfêhm bikin ku Suurek ji ezmana hatiye û gehishtiyegehiştiye wan. Herweha, wextê Xwedê dikemiledi kemile û lawekî di sala ('' 1072) '' zayînê, di demsala payîzê de dide wan û MisafirMêvan li gor xewna xwe û Pîreka xwe navê Wîwî datîne Adî.

Adî, ku suura Tawisî MelekFirîşt pê re hebû ye, hîn di zaroktiyazaroktîya xwe de dibe BabaBavê Dewrês û dikeve nav FeylesofiyaFeylezofîya IlimZanist û DîndariyêOldarîyê, û dibe FeylesufekFeylezofek navdar û xwedî tesewif û keramet. Dema MislmanMisilman dibînin ilimzanist û zanyariya ShêxŞêx Adî, ne li gorî QuranêQuran'ê ye, êdî cûr bi cûr êrîshanêrîşan dibin ser ShêxŞêx Adî û astengiyan jê re chêçê dikin. Heta ku demekê ShêxŞêx Adî Êdî berê xwe dide Hekarê û li wir hevalên bash û bijare ji bo xwe chêdikeçêdike û lewra di Qewl de jî weha tê gotin:

ShêxŞêx Adî xweshxweş DîndarOldar e

Qesid kir chûçû HekarColemêrg e