Herran: Cudahiya di navbera guhartoyan de
Content deleted Content added
Kurteya guhartinê tine |
|||
Rêz 88:
Heta sala 610 B. Z. Harran bajarê keyaniya asûrî bû: di wê demê de qiralê Aššur-uballit II. li vî bajarî dima. Lê dûvre bajar ji aliyê medî û babîloniyan ve hate fethkirin. Dayika Nabonîd (555 - 539 B. Z.), qralê dawî yê babîlonî, rahîba perestgeha Sîn a li Herranê bû. Nabonîd bi xwe di sala 542 B. Z. de perestgeheke din a heyvè ya bi navê Ebulhul da lêkirin û hewl da Sînê bike xwedaya herî girîng a îmaratoriya xwe. Lê rahîbên Babîlonê nerazîbûna xwe li vê yekê nîşan dan û evya bû sedema dawiya împaratoriya wî.
=== Çaxa antîka klasîk ===
Di sedsala 6'mîn a B. Z. de Herran beşeke împaratoriya axemanîd a farisan bû. Di sala 331'a B. Z. de bajar ji aliyê Îskznderê mezin ve hate feth kirin û bi vî havî derbasî hikmdariya Seleukîdên makedon bû.
Di dawiya sedsala 2'mîn a B. Z. Herran bû bajareke parthî û - piştî Edessa - wergeriya dûwemîn bajarê girîngtir a keyaniya Osrhoene.
Romayîyên kevnar bajêr wek Carrhae bi nav dikirin. Triumvirê romayî Crassus piştî ku di sala 53 B. Z. xwest bajarê Carrhae ji destê parthiyan bistîne şerê Carrhae destpê kir û digel 25'000 leşkerên romayî jiyana xwe ji dest da. Zanistvanê kevnar Plutarch di nivîsên xwe de bi awayeke berfireh qala vî şerî dike. Ev şer yek ji têkçûyînên herî giran ên dîroka romayî bû. Di bin hikmdariya împarator Septîmus Severus ev herêm di dawiya 2'mîn sedsalê de bû beşeke Împerium Romanum. Kurê wî, împarator Caracalla, di sala 217'an de li ser rêya warê pîroz (Orşelîm?) hate kuştin.
Di sala 260'an de li nêzikî Carrhae şereke dijwar di nava qralê faris Şapûr I. û împaratorê romayî Valerian pêk hat û di encama vî şerî împaratorê romayî têk çû û hesîr hate girtin.
Qralê palmyrî Odaenathus di sala 264'an de bajêr ji destê farisan girt. Gava împaratoriya Palmyra piştî çend salan ji aliyê împaratorê Aurelian ve hate şikandin, Carrhae dîsa kete destê împaratoriya romayî.
Bajarê Edessa hê di wê demê de wergeriyabû navendeke olî ya xirîstiyantiyê, lê Carrhae bi xwe navendiya xwe ya bona ola kevnar diparast. Heta sedsala 4'mîn olperestên romayî yên xwedayê heyvê Selene (Sîn) hebûn, wek împaratorê Julian. Wek mînak: Di çavkaniyên dîrokî yên ku qala çûyîna heca xirîstiyan Aetheria dikin (ku ew di sala 385'an de hatibû Carrhae), Aetheria bi giranî behsa 'pûtperedtan' dike û bal dikişîne ser vê yekê ku di wê demê de jimara oldarên xirîstiyan gelek kêm bû. Dîsa li gor hinek çavkaniyên din perestgeha heyvê di bin hikmdariya Theodosius I. de hatiye şaetandin. Lê hê di sedsala 6'mîn de Prokopiosê Caesarea aniye ziman ku di bajarê ku ji aliyê xirîstiyanan ve wek 'Hellenopolîs' (bajarê pûtperestan) dihate bi nav kirin hema hema tevahiya gelheya bajêr ji oldarên ola kevnar ve pêk hatiye. Îro, mirov kare hebûna olperestên heyvê heta sedsala 9'mîn tespît bike.
Li gorî îddiayekê Carrhae ev der e ku platonîsiyenê nujên û heyvperest Sîmplîkios di sala 532'an de zanîngeheke felsefeyê damezirandiye û tê texmîn kirin ku zanîngeha wî heta sedsala 7'mîn hebûye.
== Galerî ==
| |||