Hewlêr (parêzgeh): Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
WîkîBot (gotûbêj | beşdarî)
B Bot: Bajar → Infobox bajar
Şêr (gotûbêj | beşdarî)
B clean up, replaced: hatiye vala kirin → hatiye valakirin AWB
Rêz 21:
Li Hewlêrê zêdeyi du milyon kes dijîn. Hewlêr di dîrokê de gelek caran bûye qada şer. Dîroka wê digihije hetanî 8 hezar salî zêdetir. Pişti şerê sala 1991 herêm kete bin kontrola kurdan de û di sala 1992an de ji bo cara pêşîn Parlementa Herêmê hate hilbijartin. Dema ku Balafirgeha Navneteweyî ya Hewlêrê (Arbil International Airport) vebû, dê aliyê bazirganiyê de Hewlêr pir bi nav û deng û zengîn bû.
 
Hewlêr 80  km durî başûrê rojhilata bajêrê Mûsilê ye û 50  km jî dikeve bakûrê Altûnkuprî ve. Hewlêr di keve derekê ku herdû rubarên (Zap) bi dûriyek yeksan di kevin der dorê wê. Her di demên zûde mirov li wê derê jiyan kiriye û li Şikefta Şaneder cihê nîştecîbûnê hatine dîtin û dîroka wî ji bo 70 hezar - 50 hezar sal BM diçe. Her di vê şikefta Şanîder de hêstiyên mirovê Niyandirltal hatine dîtin.
 
Navçeya Zarî Çemê ku ketiye lêvên aliya çep ya (Zêya Mezin) û bi kevintirîn gûnda cotkaran tê hejmartin û ji bo çaxa ku mirov ji nû dihelmiya zirhat û pez û mî xwedî kirin, di çe. Girê Çal jî ku dikeve aliya çep ya Zapê mezin, dîsan ew jî bi xwe yek ji kevntirîn gûndê çaxa ziratê ye. Dîroka wî ji bo wê çaxê diçe ku mirov ji nûve ji deştên zirhatê yên Kurdistanê dihelmiye niştecîbûnê. Dîroka wî jî ji bo 10 hezar -8 hezar sal BM di çe.
Girê Qalînç Axa, dşkeve navenda bajêrê Hewlêrê û nêzîkê 4 hezar heya 5 hezar sal BM jiyan li wîderê de hebûye û pirşta hatiye vala kirinvalakirin bo demê 3 hezar sal BM. Ev yek jî di det xuya kirin ku dîroka Girê Qalînç Axa ji bo çaxa Koyîle û Werka diçe.
 
== Erdnîgarî ==
 
=== Erdnîgariya Hewlêr ===
Bajar di nav paralelên rojhilat 42° - 2´ û 36°- 11´ bakûr de ye. Bajar li bakûr bi Dûhok, li rojava bi Mûsil, li başûr bi Kerkûk û li rojhilat jî bi Silêmaniyê ve tê girêdan.
Line 53 ⟶ 52:
 
== Çand û huner ==
 
=== Ol û civak ===
Nifûsa bajar piranî musluman in, hejmara xiristiyanan pir kêm in. Piraniya nifûsê ji kurdan pêk tê, tûrkiman jî wek ciwaka duyemîn li herêmê hene.
Line 73 ⟶ 71:
 
== Qeza û Nahiye yên Hewlêrê (2011) ==
* [[Qezayê Navenda Hewlêrê]] : [[Hewlêr]] (navend), [[Behirke]], [[Enkawe]], [[Şemamik]]; Nifûs 130000, 49% nêr û 51% mêne. Akinciyen bajêr 93% kurd, 4% turkimen Û 2% jî aşûrî (Kirîstiyan)in. Dikeve navenda bajêr bi xwe. 91 gund u Nahiye jî girêdirayî vê nahiye yêne, mînak: Henkawe, Behirke û nahiye ya Şemamik.
* [[Qezayê Deştê Hewlêrê]] : [[Binesilawe]] (Binesillawe) (navend), [[Daretû]], [[Quştepe]], [[Kesnezan]]; Nifûs 200000, 7  km li dûrî navenda Hewlêrê ye, Dikeve rojhilata bajêrî. Ji 142 gund û ji navenda Qezayê Binesilawe û 3 Nahiyeyên mîna: Daretû, Kesnezan û Qûştepe pêk tê.
* [[Qezayê Xebat]] (''Kelek- yan jî Rizgarî'') : [[Xebat]] (navend), [[Dareşekiran]], [[Rizgarî]], [[Kewergosik]]; Nifûs 35000, dikeve ser rêya Hewlêr- Musilê û li ser zêya Mezine, Dikeve rojavaya bajêrî. Ji 61gund û 3 nahiyeyên: Rizgarî, Darfeşekran û nahiyeya Kewirgosk pêk tê.
* [[Qezayê Mexmûr]]; Nifûs 79000, 67  km dûrî başûrê rojavayê bajêrê Hewlêrê ye. Ji 196gund û 3 nahiyeyên: Qerac, Kendênawe û Gwêr pêk tê. Herwiha Kempa Penaberan a Mexmûrê jî bi qasî 15 deqîqe dûrî qezayê Mexmûrê ye.
* [[Qezayê Koye]] (Koyî Sincaq): [[Koysinciq]] (navend), [[Teqteq]], [[Şoriş]], [[Aşitî]], [[Sêgirdikan]]; Nifûs 37410, dikeve bakûrê rojhilata bajêrê Hewlêrê. Ji çendîn gund û nahiyeyên: Teqteq, Aştî, Sêgirtkan, Siktan û nahiye ya Şoreş pêk tê. Bajêra Helbestvanê Nasyonalîstê Kurd ya piştî Ehmedî xanî, Hacî Qadirê Koyî ye.
* [[Qezayê Şeqlawe]]: : [[Şeqlawe]] (navend), [[Selahedîn]], [[Herîr]], [[Hîran]], [[Basirme]], [[Balîsan]]; Nifûs 127346, dikeve bakûrê bajêrê Hewlêrê. Ji 217 gund û nahiyeyên: Selahedîn (Mesif Serîreş), Herîr, Balîsan û nahiye ya Basirme pêk tê.
* [[Qezayê Soran]] : [[Soran]] (navend), [[Xelîfan]], [[Diyana]], [[Sîdekan]]; Nifûs..., dikeve bakûrê rojhilatê bajêrê Hewlêrê. Ji .... gund û nahiyeyên: Sîdekan, Xelîfan û nahiye ya Diyana pêk tê.
* [[Qezayê Mêrgesor]] : [[Mêrgesor]] (navend), [[Barzan]], [[Pîran]], [[Şêrwan Mezin]], [[Mezinê]], [[Goretû]]; Nifûs..., dikeve bakûrê bajêrê Hewlêrê. Ji... gund û nahiyeyên: Barzan, Pîran, Şêrwan Mezin, Mezinê û nahiye ya Goretû pêk tê.
* [[Qezayê Çoman]] : [[Çoman]] (navend), [[Hacî Omeran]], [[Simîlan]], [[Gelale]] (Gellalle), [[Qesrê]]; Nifûs..., dikeve bakûrê bajêrê Hewlêrê. Ji... gund û nahiyeyên: Sêmêlan, Gelale, Hacî Omeran û nahiye ya Qesirê pêk tê.
* [[Rewandiz (qeza)]]: [[Rewandiz]] (navend), [[Wertê]]
Line 89 ⟶ 87:
* http://www.diclenews.com/hewlêr/serbazSiyamend/
* http://www.krso.net/detail.aspx?page=statisticsbysubjects&c=sbsPopulationLabor&id=474
 
 
{{Parêzgehên Îraqê}}