Ayetula Xumênî: Cudahiya di navbera guhartoyan de
Content deleted Content added
B r2.7.1) (robot guhêrandin: hy:Ռուհոլլա Խոմեինի |
B îy → iy |
||
Rêz 1:
[[Wêne:CHOMEINI.JPG|thumb|Ayetula Xumênî li diwarekê malekê]]
'''Rûhula Ahmed Hindi Musewî Xumênî''' ( {{fa|آیت الله روح الله احمد هندى موسوی خمینی}}, bi kurtî '''Ayetula Xumênî''' ) (zayîn, [[1902]] li [[Xomên]]ê; mirin [[3'ê pûşperê]] [[1989]] li [[Taran]]ê) ayetula û lîderekî dînî yê mezheba [[şia]]yan û [[siyasetmedar]] û pêşengê [[Şoreşa Îslamî ya Îranê]] bû. Wî bi
== Jiyan ==
Ew di sala [[1902]]an de li [[Xomên]]ê bi navê ''Rûhula Musewî'' hate dinê. Lê hatina
Bavê wî bi Xayce Axa Xanimê re zewicî bû sê lawikên, yek ji wan Rûhula, û keçeka wan hatibûn dinê. Bavê Xumênî hîn ko pênc mehanî bû mir.
[[Wêne:Ayatollah Khomeini young.jpg|thumb|Xumênî di ciwanîtiya xwe de]]
Pê bavê dimire re Rûhula, apî xwe Sahebe mezin dike. Ew di 1918an de dihere [[Arak]]ê, ko li ser Dadê perewerde be. Di 1922an de jî derbaza [[Qum]]ê dibe û li wir jî
Ew pê re li Qumê dest bi ders dana [[fiqih]]ê dike. Ew heta 1963an dewama van dersên xwe dike, lê di hevşêwe salê de êdî eşkera dest bi dij derketina [[Şah]] Riza dike. Di [[22'ê adarê]] 1963an de, di salvegera mirina [[îmam]]ê şeşem [[Caferê Sadiq]] de, li Qumê bi eşkera dia kiribû. Go, " Bo şoreşê, cîhad û reformê serxwe bin. Em naxwezina di bin destên gunekaran de bijîn. Ew daxwaza me ye ko, em pexember û îmamên wî teqîp bikin". Xumênî ji hêlê cendirmên Şah tê girtin. Ew di [[Roja Eşûrê|roja aşûreya]] 1963an, di [[3'ê pûşperê]] de Şah wek ''Tîranê demê me'' dide nasîn û di 5 hevşêwe mehê de tê hepskirin.
Xumênî heta [[7'ê avrêlê]] 1964an di
== Li Sirgûnê ==
Ew pê hatina şandina bajarê [[Bursa]]yê re ew di kewçêrê 1965an de çû [[Îraq]]ê. Ew siftê çû [[Bexda]]yê û pê re jî çû bajarê
Di 1978an de li bajarê Qûmê det bi raperînên hembera Şah dest pê kirin. Ya di 9'ê rêbendanê de nêzî 80 mirov hat kuştin. Ji pê vê bûyêrê re çil roj carekê, bo ko
Xumênî di 6'ê kewçêrê 1978an de ji hêla [[Sedam Huseyn]] hat ji İraqê hat der xistin. Xumênî derbaza [[Kuweyt]]ê bû û di wir re jî derbaza [[Fransa]]yê bû.
Pê ko Şah di 16'ê [[rêbendanê]] 1979an de ji Îranê der ket re wî li Parîsê da zanÎn ko ewê nêzik vegere Îranê. Wê çaxê mihelafet û dijbêrên çep, wek [[tudeh]], [[mile]]yan bo ger kirina Şah tev têkoşîn dikir. [[Mehdî Bezargan]] di [[11'ê şibatê]] 1979an de, pê
== Şoreşa Îslamî û kirinên Wi ==
Di [[1'ê şibatê]] 1979an de Xumênî ji Parîsê de hate Taranê. Ew bi mîlyonan kes li paytextê hat pejirandin.
Di [[11'ê şibatê]] 1979an de serokwezîrê Şah, îstîfa dike û [[Mehdî Bezargan]] derbaza şuna wî dibe. Du hefteyan ji pê wê re [[Partiya Komara Îslamî]] tê saz kirin. Ji pê referandûma di [[30'ê adarê]] 1979an re, ''Komara Îslamî ya Îranê'' tê saz kirin û Xumênî di [[3'ê berfanbarê]] de tê [[Meqema
Pê dewrîma Îranê re gelek kes welata xwe terk kir. Heta xelasbûna1982an de 2,5 kes ji Îranê der ketibû. Xumênî xwe wek Weleyatî Feqîh dabû zanîn û mihelefata hembera xwe wek mihelefata Îslamê dabû zanîn. Wî di [[7’ê rezberê]] [[1979]]an de di axaftineka xwe de gotibû: :”Raprînekê hembera Weleyatî Feqîh, raperîneka hembera Îslam e''.
Di sala 1980an de Xumênî Zanîngeh girtin. Partiyên ko bo şoreşê bi wî re bûbûn destekdar [[Partiya Demokratik a Kurdistana Îranê]], [[Pêşengiya Netewî]], [[Mucahîdên Xelk]] yek bi yek, bi dawî di 1983an de jî Partiya [[Tudeh]] bi [[fetva]]yên Xumênî hatin qedexe kirin. Yên wek [[Dr. Qasimlo]] ber şoreşê destek dabûn wî pê şoreşê li welatê hatin dûr xistin.
Xumênî bi hatina xweyê Meqama Enqilabê re Sedam wek dijminê Îslamê da zanîn. Ew axaftinên dîplomatîk pê re gav bi gav har bû bi dawî çerxa cengê bû. Di [[4'ê rezberê]] [[1980]]an de Îranê êrîşa bajarên Îraqê kir û [[Şêra Kendavêyê Yekem]] dest pê kir. 17'ê rezberê 1980an de Sedam Huseyn dazanîn ko [[peymana Cezayêrê]] ra bûye û
Di dema Xumênî de ew kesên ne mislimanên wek [[Behayî]] dihatin teqîb kirin û binçav kirin. Pê îlan kirina şoreşê re gelek kes hatin îdam kirin. Ji wan piranî general û desthildarên şah bûn.
Rêz 39:
== Mirin ==
Xumênî di [[3'ê pûşperê]] 1989an de li Taranê mir. Ji pê wî re [[Seyîd Elî Xamenêy]] hat anîna Rehberî
=== Berhemên wî ===
|