Guhartoya 06:35, 6 tîrmeh 2006 biguhêre 85.107.62.54 (gotûbêj) Rastkirin û guhartin ên rêzmanî ← Cudahiya kevntir		Guhartoya 07:10, 6 tîrmeh 2006 biguhêre betal bike 85.107.62.54 (gotûbêj) Rastkirin û guhartin ên rêzmanî Cudahiya nûtir →
Rêz 1: Helbestvanê Kurd '''Qedrîcan''', ango, '''Qedrî Can''' ~~yek~~bi jinavê ~~helbestvan~~"Abdulqadir ênCan" ~~herî~~li ~~mezin~~Dêrika ênÇiyayê ~~gelê~~Mazî ~~Kurd~~--girêdayê bûMêrdînê-- di sala 1911 da hate cîhanê. Di piçûkahiya xwe '''Qedrî Can''' wek "Qedrî" dihat naskirin. Ji zarokahiya xwe de '''Qedrî Can''' pir xwedî şans bû ku bavê wî --ku bi kurtahî wek "Cano" tê naskirin-- di zanîna hêjatiya xwendinê bû kurê şand xwendinê. Di dibistanê de '''Qedrî Can''' xwendevanekî pir pêşketî û baş bû, bi taybetî di mijara hejmaran da (Matêmatîk). Piştî dibistana destpêk, dibistana navîn û bilind "Cano" kurê xwe şand Zanîstan a Mamhosteyan ya Konyayê. Di wan salan de '''Qedrî Can''' welatparêziya xwe hîn xurttir kir û navê xwe xist îsteya dewleta Tirkan ya reş. Ji bo '''Qedrî Can''' tenê du çare ma bû: 1) yan mirin 2) yan revandin. '''Qedrî Can''' ji Dewleta Tirk --bi riya Antakyayê-- reviya çû Sûriyê. Piştî revînê, '''Qedrî Can''' nema dikaribû vegere welatê xwe, cihê zayîn ê xwe Dêrika Çiya yê Mazî. Bavê xwe "Cano" --ku pir girêdayî hev bubûn-- nema didît. Ew yek ji helbestvan ên herî mezin ên gelê Kurd bû. '''Qedrî Can''' wek bavê '''helbest a nûjen a Kurdî''' (helbest a tor ê nû) tê naskirin. Wî bi nivîsoka xwe di zaraveya Kurdî ya Kurmancî dinîvisand. Line 11 ⟶ 27: '''Qedrî Can''' li hember qedexe û zorî yên dewleta Sûrî dersên Kurdî dida xwendevan xwe yên dibistanê. Dema ku mirov li rûpel ên Rojname yan Kovar ên "[[Hawar]]", "[[Ronahî]]" û "[[Roja Nû]]" binêre, xebat ên '''Qedrîcan''' tên dîtin. Ev derfet bêje heme ji bo şexsiyetên kurd tune ye. Gelekên ku lembeya dilê wan her dem gur û geş bû, niha di nav deryaya tariyê de bi tena serê xwe nin. Li kurdistanê gelek mirov hene ku jiyana wan hêjayê dahûrîn û lêkolînê ye. Lê mixabin di nav rûpelên dîrokê yên zerbûyî û kufikî de giryan in. Qedrîcan jî yek ji wan navên ku pêdivî bi lêkolîna li ser jiyana wî heye ye. Dema ku mirov li Kovarên "[[Hawar]]", "[[Ronahî]]" û "[[Roja nû]]" dinêre, Qedrîcan yek ji wan navên ku bala mirov dikşîne ye. Sala [[1911]]'an li Dêrika Çiyayê Mazî ya ku girêdayê Mêrdînê ye hatiye rû dinê. Dibistana seretayî li Dêrîkê kuta kiriye. Pişt re li dibistana mamosteyiyê ya Konyayê dest bi xwendinê kiriye. Dema ku li Konyaye dixwend pir nakokî di nav mêjiyê wî de çêdibin. Jiyaneke bi xirecir li ber çavên wî ket. Xwest ku xwe binase, li binyada xwe, çand û dîroka xwe vekole. Kete nav lêkolîn û lêgerînên dû dirêj. Dema ku di betlaneya havînê de dihate gund, gelek xort li dora xwe vedihewandin. Ji wan re qala azadiyê û welêt dikir. Keça ~~Qedrîcan~~'''Qedrî Can''', '''Şêrîn aCan''' ku li Sûriyê bijîşkiyê dikir ji bo bavê xwe dibêje, "Dema ku havinê ew dihate Dêrikê xort didan dûv xwe û li nav rezan diciviyan~~. Demança wî hebû. Xwe hînê nîşangirtinê dikirin~~. Kêlik diçikandin û berik bera wê didan." ~~Keça wî ev bîranîn ji devê lêziman bihîstiye~~. Dema ku dewlet bi xesletê Qedrîcan dihese dikeve pey şopa wî. Qedrîcan dinêre ku tevgera Şêx Seîd têk çûye. Çi ~~revşenbîr~~rewşenbîr û welatparêz hene an têne girtin an jî kuştin. Ew jî dev ji dibistanê berdide, tevî Reşoyê Dêrikî û çend hevalên din biryar didin ku binxet bibin. Li nêzî tixûb Qedrîcan û bavê xwe hev û dû dibînin. Qedrîcan rewşê dibêje û ji bavê xwe re dibêje ku ew dê rojekê welêt rizgar bikin wê çaxê welat dê pir xweş be û ew jî dê vegerin. Bavê wî nikare wî ji bo ku neçe îkna bike. Qedrîcan berê xwe dide Şamê û di nav bilbilên Şadî yên ku her tim li dûrî gulistanê dixwînin û keserkûr in de cih digre. Line 29 ⟶ 41: Em dikarin bibêjin ku Qedrîcan pêşengê helbestvani ya Kurdî ya pêşeroj a ku bê cêwî û bêbersiv hatiye nivîsin e. Li gorî wê heyamê şiîrên ku nivîsîne gelekî bedew, pêşketî û nûjen in. Em dikarin şiîrên wî bidine ber ên şaîrên wê heyamê yên hemden. '''GULA SOR''' Gula sor Hil bû jor, Bîn da dor, Gula sor...▼ Gula sor... ▲ Gula sor~~...~~ Em lê dor Bicivin Bîn bikin Dor bi dor ~~Rîtim,~~Lihevhatîbûn ~~lihevhatîbûn~~tor ûa ~~şeklê vê~~helbest ~~şiîrê~~a nû ye. Hem drûv û hem jî naverok nû ye. Sor hem ~~rengekî~~rengek ku ~~kurd~~Kurd jê hez dikin e, hem jî ala sosyalîzmê bi bîr tîne. Weke remzekê ye. Qedrîcan Lewma ew bikar aniye. Di vê şîîrê de ramana înternasyonalîzmê heye. ~~Şaîr~~Helbestvan, di wê baweriyê de ye ku rojekê gula sor dê li hemû cîhanê were hejandin. ==Begê Axirzeman== ~~== BEGÊ AXIRZEMAN ==~~ Dostê min...! Dijminê postê min... Ew zenbila tu pê hatî, Nema datê ji ezman Benê wê riziya Li nava rê qetiya “ ~~ket~~ “ket... Weke ku dixuye bêhna lîvbaziyê ji şiîra wî difure. Hemdemê wî [[Mayakovskî]] û [[Nazim Hîkmet]] jî şiîrê bi vî awayî nivîsîne. Line 58 ⟶ 70: Di şiîra xwe de hiciv bi kar aniye. Bîr û baweriyên batil bi şêweyeke zimanşêrîn rexne kirine. Nemrûdê biçûk Me bi agir ditirsîne, Pif.... meşka vala Ey kevnare yê sala Baweriya dilê me Ji îmana Ibrahîm bêtire Ne kêmtire... Ku mirov li tevahiya vê şiîrê dinere bîr û baweriyeke ku bi hindik ronakbîr û nivîskarên wê demê re hebû li nik Qedrîcan tête dîtin. Kifşe ku wî hêj wê demê berhemên klasik ên sosyalîstan xwedine û rewa kirine. Li gorî min ji hêla bîr û baweriyê ve Qedrîcan di rêya kovarên wê demê de (Hewar, Ronahî, Roja nû) bi serê xwe ekolek e. Ew û cegerxwîn nêzîkî hev in, lê ji alîyê kûrahiyê û ji aliyê şekl ve ji hev cihê ne. Di şiîra [[Cegerxwîn]] de hin caran bîhna tesewûfê tê. Line 70 ⟶ 82: Sala [[1957]]'an ji bo komcivîna xortên navneteweyî bi keştiyê diçe Moskowayê. Piştî vê çûyine dîtina wî ya civakî hîn xwurttir bû. Di vê demê de şiîra Ez Diçim Mosko nivîsiye. Swarê geştê bûm Teva pêncsed hevalî Her yek ji wan ji min bêtir Bi ~~heyecan~~hayacan Hinek ji wan ereb in Hinek ji çerkes, kurd û ermen în... Lê hemû yek ziman û yek dil in, Zimanê dostanî, aşîtî... Weke bira diçin Mosko... Ev ~~şiîra~~helbest a ku gelek dûvdirêj e dilîniyên ~~şaîr~~helbestvanî û ûtopya wî tîne zimên. Qedrîcan çûyina xwe ya ber bi roniyê, ronibûna mêjiyê xwe, têgihiştina xwe weha vedibêje: Ew perdeya reş ûtarî, Ku ji şevên reş diyarî Min ji rûyê xwe kişand Li ber çavên xwe çirand avît... == PEXŞANA WÎ == Line 104 ⟶ 116: Ew dilê ku van nivîs û şiîran dinivîse her dem kelogirî, çav bi hêstir û kovan e. Mirovên ku wan dixwîne jî heman rewşê dijî. == Zimanê wî yê ~~huner~~Huner== ~~Weke~~Wek hemû ~~ekola~~êkola Hawarê zimanê Qedîrcan jî çi di şiîre de çi di pexşanê de be, zimanekî xwerû û gelêrî ye. Ji xwe wê demê pişavtina bi zorê û ya pir bi rêk û pêk tunebû. Hinek polîtîkayên A. Hamîd ê ku Sultanê Osmanî bû hebûn, lê nedikariya zaroyên kurdan weke îro ji giyanê wan dûr bikin. Qedîrcan demekê di dibistanên Osmanî û Tirkan de xwendiye lê bandora vê rewşê di nivîsarên wî de naxuye. Bêhtirîn devokê Merdînê bi kar aniye. Belê ku hûrik hûrik nivîsarên wî bêne dahûrandin, dê bixuye ku wî zimanê tevahiya kurdistanê vekoliye, guhdarî kiriye an jî bihîstiye. Mînak di cihekî de peyva “nola” bikar aniye. Ev peyv li hêrêma ku Qedîrcan zarokatiya xwe lê derbas kiriye tuneye. Bêhtir li Riha û deverine din tê bi kar anîn peyva “wusa” her çiqas li herêma wî tune be jî di şiîra wî de heye. Line 120 ⟶ 132: “Hevalan, hetanî em ji hev wenda bûn destên xwe ji min re kil dikirin.” di vê hevoka jêrîn a ku di çîroka wî ya bi navê “Rojên Derbasbûyî“ de cih digre de, peyva “kilkirin” dibuhure. Ev peyv îro jî heye. Lê bêhtir ji bo meşk hejandinê an jî zarok hejandinê tê bikaranîn. Di wateya jorîn de niha zêde naye bi kar anîn. Bêjeya “dest kilkirin” bikaranîneke ciwan e. Çavkanî yên Nivîsê: ~~Çavkan~~ [[Tarîxa edebiyata Kurdî]], Q. Kurd [[Hawar]], kovar 1932 Ji devê keça wî û lezimê wî Fethî Yıldız �( Orijînala gotarê: '''Hasan Kaya)''' �* Rastkirin û guhartin ên rêzmanî: '''Şêrko Can''', neviyê '''Qedri Can''' [[Category:Helbestvan]]

Qedrîcan: Cudahiya di navbera guhartoyan de