Împeratoriya Osmanî: Cudahiya di navbera guhartoyan de
Content deleted Content added
Baran Agir (gotûbêj | beşdarî) Kurteya guhartinê tine Etîket: Guhartina dîtbarî Guhartina mobîl Guhartina malpera mobîl |
Baran Agir (gotûbêj | beşdarî) Created by translating the section "Historiographical debate on the Ottoman state" from the page "Ottoman Empire" Etîket: Guhartina mobîl Guhartina malpera mobîl WergerandinaNaverokê WergerandinaBeşê |
||
Rêz 238:
Di nav tevgera neteweyî ya Tirkiyeyê de muxalefetek neteweperest derket holê. Di [[Şerê Rizgariya Tirkiyeyê|Şerê Rizgariya Tirkiyê]] (1919–1923) de bi serokatiya [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal]] (paşê paşnavê "Atatürk" lê hat kirin) bi ser ket. Di 1'ê Mijdara 1922'an de sultanet hate hilweşandin û sultanê dawî [[Mehmed VI]] (1918-1922 padîşah kir) di 17'ê Mijdara 1922 de welat terikand. [[Tirkiye|Komara Tirkiyê]] li şûna wê di 29ê Cotmeha 1923an de li paytexta nû [[Enqere|Enqereyê]] hat damezrandin. Xilafet di 3ê adara 1924an de hat rakirin <ref name="Ozoglu">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=Cw5V1c1ej_cC&pg=PA8|title=From Caliphate to Secular State: Power Struggle in the Early Turkish Republic|last=Hakan Özoğlu|date=2011|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-0-313-37957-4|page=8}}</ref>
== Nîqaşa dîrokî ya li ser dewleta Osmanî ==
Çend dîroknasên wekî dîroknasê Brîtanî Edward Gibbon û dîroknasê Yewnanî Dimitri Kitsikis angaşt kirin ku piştî ketina Konstantînopolîsê, dewleta Osmanî dest danî ser makîneyên dewleta Bîzansî (Romî) û di eslê xwe de Împeratoriya Osmanî berdewamiya Împaratoriya Romaya Rojhilat di bin sîwana [[Misilman|misilmanên]] [[tirk]] de. <ref>Norman Stone, "Turkey in the Russian Mirror", pp. 86–100 from ''Russia War, Peace and Diplomacy'' edited by Mark & Ljubica Erickson, Weidenfeld & Nicolson: London, 2004 pp. 92–93</ref> Dîroknasê Emerîkî Speros Vryonis nivîsîbû ku navenda dewleta Osmanî li ser "bingeheke Bîzansî-Balkan a bi [[zimanê tirkî]] û dînê [[Îslam|îslamê]] veşartibû". <ref name="Stone, pp. 86-100">Stone, pp. 86–100</ref> Dîroknasê Amerîkî Heath Lowry û Kitsikis destnîşan dikin ku dewleta Osmanî ya destpêkê konfederalîzmek talanker bû ku hem ji Xirîstiyanên Bîzansî û hem jî ji Misilmanên Tirk re vekirî bû, ku armanca wê ya bingehîn bidestxistina talanî û koleyan bû, ne ji belavkirina Îslamê, û ku tenê paşê Îslam bû taybetmendiya bingehîn a împaratoriyê. <ref>{{Cite book|title=The nature of the early Ottoman state|last=Lowry|first=Heath W.|date=2003|publisher=SUNY Press}}</ref> <ref>Dariusz Kołodziejczyk, "Khan, caliph, tsar and imperator: the multiple identities of the Ottoman sultan" in Peter Fibiger Bang, and Dariusz Kolodziejczyk, eds. </ref> <ref>Sinan Ed Kuneralp, ed. </ref> Dîroknasên din bi rêberiya dîroknasê Awûstûryayî Paul Wittek, ku bal kişand ser karaktera îslamî ya dewleta Osmanî ya destpêkê, dîtin ku dewleta Osmanî wekî "dewletek [[Cîhad|Cîhadê]] " ku ji bo berfirehkirina cîhana misilmanan hatiye veqetandin, dişopînin. <ref name="Stone, pp. 86-100" /> Gelek dîroknas di sala 1937an de bi rêberiya dîroknasê tirk Mehmet Fuat Köprülü teza Gazzeyê ku dewleta Osmanî ya destpêkê wekî berdewamiya jiyana eşîrên koçer ên tirkan ên ku ji Asyaya Rojhilat di ser Asya Navîn û Rojhilata Navîn re derbasî Anatolyayê bûne, didîtin. li ser asteke pir mezintir. Wan angaşt kir ku bandora çandî ya herî girîng li ser dewleta Osmanî ji [[Îran|Farisan]] hatiye. <ref>Ronald C. Jennings, "Some thoughts on the Gazi-thesis." </ref>
Dîroknasê Brîtanî Norman Stone gelek berdewamiyên di navbera împaratoriya Romaya Rojhilat û Osmanî de pêşniyar kir, wekî baca ''zeugarionê'' ya Bîzansiyê bibe baca ''Resm'' ''-i çift'' ya Osmanî, pergala pronoia ya xwedîkirina erdê ku mîqdara axa ku meriv bi kapasîteya berhevkirinê ve girêdide. siwarî bû pergala ''tîmarê'' ya osmanî, û pîvana osmanî ya ji bo erdê dönüm wekî ''stremma'' Bîzansê ''bû'' . Stone her wiha amaje bi wê yekê jî kir ku tevî ku îslama sunnî ola dewletê bû jî, [[Dêra ortodoks|Dêra Ortodoks]] a Rojhilatî ji aliyê dewleta Osmanî ve dihat piştgirîkirin û kontrolkirin û li hember qebûlkirina wê kontrolê bû xwediyê herî mezin li Împaratoriya Osmanî. Tevî hemanheviyan, Stone amaje kir ku cûdahiyek girîng ev bû ku bexşên axê di binê pergala ''tîmar'' de di destpêkê de ne mîras bûn. Tewra piştî ku bexşîna axê di bin pergala ''tîmar'' de mîras bû jî, milkiyeta axê li Împaratoriya Osmanî pir bêewle ma, û sultan her gava ku bixwesta dikaribû bexşîna axê betal bike. Stone angaşt kir ku ev bêewlehî di warê xwedîkirina axê de ''Timariotan'' ji lêgerîna pêşkeftina dirêj-demê ya axa xwe cesaret da, û di şûna wê de hişt ku ''timaryotan'' stratejiyek îstismarkirina demkurt bipejirînin, ku di dawiyê de bandorên xirab li ser aboriya Osmanî kir. <ref>Stone, pp. 94–95.</ref>
== Girêdanên derve ==
* [http://www.dilbilimi.net/osmanli_arastirmalari.htm Ottoman Resources in Internet]
| |||