Lûleya xwînê: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Li Kurdistana bakur di nav gel de û di hin pirtûkan de li dewsa lûleyên xwînê, peyvên wekî porgên xwînê <ref> Sadallah S. (2000)Saladin's English-Kurdish Dictionary/ Ferhenga Inglîzî-Kurdî ya Selahedîn. weşanên avesta. Stembol. ISBN: 975-7112-85-2 </ref> damarên xwînê, demarên xwînê<ref> Botî K, (2006) Ferhenga Kamêran kurdî-kurdî. weşanxaneya spîrêz. Hewlêr </ref>, rehên xwînê<ref> Rizgar B, (1993) Kurdish -English Dictionary /Ferhenga kurdî-îngilîzî Lithosphere Printing Cooperative London</ref>, regên xwînê, boriyên xwînê û hvd. tên bikaranîn<ref> Bektaş,H (2004) Anatomîya Bedana Mirov.Weşanên Deng.Stembol. ISBN 975-7011-32-0 </ref>, lê a rastî, van peyvan ne li gor zanista biyolojiyê ( zindezanî) ye. Bi ingilîzî ev peyv wekî ”blood vessel” tê bikaranîn<ref>blood vessel. American Heritage® Dictionary of the English Language, Fifth Edition. (2011). Retrieved August 1 2018 from [https://www.thefreedictionary.com/blood+vessel]</ref>. Wateya “blood” xwîn e, wateya “vessel”jî lûle an jî borî ye. Her wisa li dibistan û zaningehên başûrê Kurdîstanê de bi salan e peyva lûleya xwînê tê bikaranîn<ref>Barewabarayti Parwarda (e-learning)Lûleyên xwînê.[https://www.youtube.com/watch?v=O-rf4UZKbA8&t=0s&index=8&list=PLlR8ANNpYLZww4QthadY631mrGhoAYOHb]</ref><ref>

Lûleyên xwînê wekî mîna tora boriyan li hemû beşên laş de belavî ne<ref name="OpenStax, Concepts of Biology"> OpenStax CNX. Mar 22, 2018 p 460 [http://cnx.org/contents/b3c1e1d2-839c-42b0-a314-e119a8aafbdd@9.39.]</ref>. Di laşê mirov de sê curecor lûleyên xwînê heye. Navê vana; [[xwînber]], [[xwînhêner]] û [[Mûlûleya xwînê|mûlûleyên xwînê]] ye.

[[Wêne:Blood_vessels_ku.svg|thumb|250px|CureyênCorên lûleya xwînê]]

[https://openstax.org/details/books/anatomy-and-physiology]</ref>. Lûleyên ku xwîn ji zikokeyên dil dûr dixin, wekî xwînber tên binavkirinnavkirin<ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology"/>. [[Şahxwînber|Şaxwînber]] (Aort) û xwînbera pişikan, xwînberên sereke ne. Xwînber her kuko ji dil dûr dikeve wekî mîna guliyên darê şax dide û hê pirtir xwînberên ziravtir pêk tîne, ji van xwînberan re dibêjin xwînberok . Xwînberok jî hê pirtir şax didin û ziravtir dibin, bi vî awayê mûlûleyên xwînê çê dibin. Mûlûleyên xwînê di navbera xwînberok û xwînhênerokan de cih digire. Xwînhênerok lûleyên teng û zirav in, aresteya herika xwîna nav xwînhênerokan ber bi dil ve ye. Xwînhênerok di hin beşên laş de digihîjin hev û tevî hev dibin bi vî awayê lûleyên hê firehtir çê dibin, ji vana re dibêjin xwînhêner. Xwînhênerên ji endamên laş tên, digihîjin hev. Ji van xwînhêneran , xwînhênera sereke çê dibe. Xwîna ji zikokezikokeye derketî, dawiya dawî bi xwînhênera sereke, vedigere guhikeya dil. Ango lûleyên xwînê tînin guhikeyên dil, wekî xwînhêner tên bi navkirin<ref name="OpenStax, Anatomy & Physiology"/>.

Di navbera xwînber û xwînhêneran de lûleyên ziravok ên wekî mû hene, van lûleyan wekî [[Mûlûleya xwînê|mûlûleyên xwînê]] bi navtên dibinnavkirin.

Pestoya [[Xwîn|xwînê]] di nav xwînberan de herî bilind e. Loma dîwarê xwînberan ji yên xwînhêneran qalindtir e<ref name="Campbell"/>. Rîşalkên qayîşokî û [[Masûlke|masûlkeyên]] dîwarê xwînberan ji yên xwînhêneran zêdetir e.

Lûleyên xwînê , bi alikariya [[dil]], xwînê di hemû beşên laş de digerîne û cardin vedigerîn dil. Ev kar wekî xwîngerî bi nav dibe. Di laşê mirov de sê curecor xwîngerî (gera xwînê) heye<ref name="Villee"/>.

Xwîna têroksîjenî ji dil belavê laş dibe, oksîjenê dide [[xane]] û şaneyên laş, ji xaneyên laş jî karbona dîoksîdê digire û dibe dil. Ev xwîngerî jî wekî gera sîstemî tê binavkirinnavkirin<ref name="Villee"/>.