Dijeten: Cudahiya di navbera guhartoyan de

'''Dijeten''',<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/973879011|title=Dictionary, medicine and medical English : English, Kurdish, Turkish {{pipePipe}} Ferheng, nûjdarî û Îngilîziya nûjdariyê : Îngilîzî, Kurdî, Turkî {{pipePipe}} Sözlük, tıp ve tıbbi İngilizce : İngilizce, Kürtçe, Türkçe|last=Homan|first=Seydo|date=2014|publisher=Çukurova Universitesi Basimevi|isbn=978-605-85367-0-8|edition=|location=Adana|oclc=973879011}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/50064626|title=Saladin's English-Kurdish dictionary {{pipePipe}} Ferhenga Înglı̂zı̂-Kurdı̂ ya Selahedı̂n|last=Saadalla|first=Salah|date=2000|publisher=Avesta|isbn=975-7112-85-2|edition=|location=Beyoğlu, İstanbul|oclc=50064626}}</ref> '''dijbeden'''<ref>Doç. Dr. Hüseyin Bektaş (2004). Anatomiya bedena mirovan. Weşanên Deng, Stembol.</ref> an '''antîkor''' ({{Bibi-fr|anticorps}}; {{Bibi-en|antibody}}<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/53814509|title=Encyclopedia of biology|last=Don.|first=Rittner,|date=2004|publisher=Facts On File|others=McCabe, Timothy Lee.|isbn=0816048592|location=New York|oclc=53814509}}</ref>), molekulên glîkoproteînî ne.

Lîmfexaneyên B yên gihîştî, dijeten berhem dikin û der didin. [[Lîmfexane|Lîmfexaneya]]ya dijeten der dide, wekî xaneya plazma ([[plazmaxane]]) bi nav dibe.<ref name=":0">{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/863202761|title=Ross and Wilson anatomy & physiology in health and illness|last=Anne,|first=Waugh,|others=Grant, Allison (Allison Wynn), 1961-|isbn=9780702053252|edition=12th edition|location=Edinburgh|oclc=863202761}}</ref> Dijeten di nav [[Xwîn|xwînêxwîn]]ê an jî di nav şileya navbera [[Şane (biyolojî)|şaneyan]] de li dij hokarên nexweşiyê ([[Dijepeydaker|dijepeydakar]]) [[Bergiriya derdanî|bergiriya taybet]] a derdanî dabîn dikin. Herwiha hin dijeten jî li ser rûyê [[Xaneya B|xaneyên B]] de cih digirin û wekî [[wergirên xaneya B]] (bi îngilîzî: ''B-cell receptors'' (BCRs))<ref name=":1">{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/56671941|title=Henderson's dictionary of biology|date=2005|publisher=Pearson/Prentice Hall|others=Lawrence, Eleanor, 1949-|isbn=0131273841|edition=13th ed|location=Harlow, England|oclc=56671941}}</ref> tên navkirin. Dijeten molekulên glikoproteînî ye.<ref name=":2">{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/898069394|title=Anatomy & physiology|last=1954-|first=Betts, J. Gordon,|others=Desaix, Peter,, Johnson, Eddie (Edward W.),, Johnson, Jody E., Korol, Oksana, Kruse, Dean, Poe, Brandon, 1969-|isbn=9781947172043|location=Houston, Texas|oclc=898069394}}</ref> Dijeten ji cotek zincîrên giran û cotek zincîrên sivik ên [[Polîpeptid|polîpeptîdî]] pêk tê.<ref name=":2" /> Herdu zincîr bi bendên dusulfîdî ve bi hev re girêdayî ne<ref name=":2" />. Şêweyê (şikilê) dijetenan dişibe [[Tîp|pîta]] Y yê.<ref name=":31946-2004.2009">{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/174138981|title=Biology|last=1946-2004.|first=Campbell, Neil A.,|date=2009|publisher=Pearson Benjamin Cummings|others=Reece, Jane B.|isbn=9780805368444|edition=8th ed|location=San Francisco|oclc=174138981}}</ref> Zincîra giran cora dijetenan diyar dike.<ref name=":2" /><ref name=":31946-2004.2009" /> Zincîra sivik ji bo çêkirina beşa girêdana dijepeydakeran kar dike. Navê din a dijeten [[îmunoglobun]] e, îmunoglobun bi kurtasî wekî Ig tê nîşankirin.<ref name=":4">{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/962280734|title=Microbiology|last=Nina,|first=Parker,|others=Schneegurt, Mark,, Tu, Anh­Hue Thi,, Forster, Brian M., Lister, Philip, Open Textbook Library,|isbn=9781947172234|location=Houston, Texas|oclc=962280734}}</ref>

Li gor cora zincîra giran, pênc corên dijeten heye. Navê wan; IgA, IgG, IgD, IgE, IgM e.<ref name=":4" /><ref name=":0" />.

|IgG dijetena sereke ya bersîvdana yekemî û dijetena bingehîn a bersivdana bergiriya duyemî ye. %80 yê dijetenên nav [[Xwîn|xwînêxwîn]]ê û şileya navbera şaneyan, IgG e<ref name=":5" />. Ev dijeten hokarên nexweşiyê netar dike. IgG wekî opsonînek tevdigere û opsonîzasyonê çalak dike. Ji xwîna dayikê dikarê derbasê laşê korpele (embriyo) bibe, bi vî awayê bergiriya korpele jî tê dabînkirin<ref name=":5" />.

|% 1ê dijetenên laş IgD ye. Ev dijeten jî wekî mîna IgM yê xwe bi [[Parzûna xaneyê|parzûna xaneya]] B yê ve girê dide û dibe wergira xaneya B. Li dij hokara nexweşiyê, xaneya B çalak dike, [[Dabeşbûna xaneyê|dabeşbûn]] û guherina xaneyên B han dike<ref name=":31946-2004.2009" />.

|Kêmtir ji %1 ê dijetenên laş IgE ye. Bi gelemperî li ser rûyên xaneyên mast û xaneyên bazofîl de xwe girê didin. Dema rastê hokara nexweşiyê tên [[Bersîvdana hewdanî|bersîvdana hewdani]] yê çalak dikin. Herwisa xaneyên [[Bazofîl|bazofîlêbazofîl]]ê çalak dikin û hîstamîn didin derdan<ref name=":5" />. Rêjeya IgE yê di dema hestiyariyê(alerjî) de zêde dibe.

Nêtarkirin (bi îngilîzî: ''neutralisation''); dijeten xwe li ser rûyê [[bakterî]] an jî vîrîon (vîrusa li derveyî xaneyê) ve girê didin, ji ber ko di navbera hokara nexweşiyê û xaneya armanç de dijeten heye, [[Hokara nexweşiyê|hokarên nexweşiyê]] nikarin raste rast tûşê xaneyan bibin. Bi vî awayê êrîşên hokarên nexweşiyê bêbandor dikin<ref name=":4" /><ref name=":31946-2004.2009" />.

Dijeten xwe bi rûyê dijepeydakeran (hokarên nexweşiyê) ve girê didin û kom dibin. Çawa kî dema proteînên nav şîrê tov dibin û şîr diquse, koma dijeten û dijepeydaker jî wisa di nav xwînê de an jî di nav şileya navbera şaneyan de diqusin. Xaneyên hellûşêner, bi hesanî ji vê qusînê agahdar dibin û koma [[dijepeydaker]] û dijetenan têkdişikestin <ref name=":31946-2004.2009" />. Ev kom ji aliyê [[sipil]] û [[Gurçik|gurçikangurçik]]an ve hê bi hesantir tê parzûnkirin. Herwiha koma dijeten û hokarên nexweşiyê xaneyên hellûşêner jî ber bi xwe ve dikişînin.

Hin molekul li ser rûyê dijepeydakeran de hin nîşanan çêdikin, ev nîşan [[Xaneya hellûşêner|xaneyên hellûşêner]] han dikin ko dijepeydakerê qûtbide<ref name=":31946-2004.2009" />. Ev molekulên nîşanker wekî opsonîn bi nav dibin<ref name=":1" />. (Di zimanê yewnanî de wateya opsōneîn “ji bo xwarinê amede kirin” e.) Dijeten jî, bi taybetî dijetena IgG wekî molekula opsonîn kar dike. Bi molekulên opsonîn ve pêçandina rûyê dijepeydakeran jî wekî opsonîzasyon (opsonization) bi nav dibe<ref name=":4" />.

Heke hokara nexweşiyê ji xaneya hellûşênerê girtir be, vê gavê [[hellûşîn]] pêk nayê, ji bo têkşikestina hokara nexweşiyê rêbazek nû tê bikaranîn. Navê vî metodê "sîtotoksîsitya bi navbeynkariya xane ya bi bandora dijeten" (bi îngilîzî: ''antibody-dependent cell-mediated cytotoxicity'' (ADCC) <ref name=":1" />) e. Bi taybetî, [[kujerexaneya sirûştî]] bi vî awayê li dij hokarên nexweşiyê berevaniya laş dikin. Lê dibe ko [[hellûşênera gewre]] û [[nêtrofîl]] jî bi rêbaza ADCC yê hokarên nexweşiyê bikujin<ref name=":4" />. Dijeten xwe bi hokara nexweşiyê ya gewre ve girê dide, paşê kujerexaneya sirûştî jî xwe bi dijetenê ve girê dide û madeyên jehrî der dide. Madeyên jehrî wekî [[sitotoksîn]] bi nav dibin. Sîtotoksîn hokara nexweşiyê dikuje.

Dijeten li ser rûyê hokara nexweşiyê de xwe girê didin. Bi vî awayê protaînên [[Sîstema temamker|sîstema tememker]] han dikin. Bi dijetenên hander sîstema temamker çalak dibe û [[Parzûna xaneyê|parzûna xaneya]] hokara nexweşiyê kun dike û hokara nexweşiyê dikuje<ref name=":31946-2004.2009" />. Bi taybetî, dijetenên ImG û IgM xwe li ser rûyê hokara nexweşiyê ve girê didin û sîstema temamker a riya klasikî didin destpêkirin<ref name=":4" />.