Siwarkarî

Siwarkarî, siwarkarî an jî pêşbirka hespan yek ji wan werzîşên ku di van çend deh salên dawî de baleke taybetî girtiye ser xwe ye; Lêbelê, ew xwedan dîrokek dirêj e û ew dikare wekî yek ji kevintirîn werzîş were hesibandin. Îro ev werzîş ne tenê wekî pêşbirkek saxlem û bikêrhatî, lê di heman demê de wekî şahî û ji bo derbaskirina dema vala jî tê hesibandin û her çend li gorî gelek werzîşan biha xuya dike jî, her sal bêtir temaşevan bala wî dikişînin.

Dîrok

Siwarbûna hespan werzîşek pir kevn e ku ji bo şerkirin an şandina peyaman ji mirovan re dihat hîn kirin. Dîroka kedîkirina hespan hê jî baş nayê zanîn. kewnarnas bawer dikin ku yekem hespên kedîkirî vedigerin zêdetirî sê hezar sal berî zayînê. Beriya wê, hesp ji bo xwarinê dihate nêçîra. Helbet kewnarnas li hin deverên Ewropaya Rojhilat krater dîtine ku dîroka wan vedigere şeş hezar salên berî zayînê. Ev nîşan dide ku ji wê demê ve mirov hewil daye ku hespê tam bike û bi kar bîne, lê ji ber leza wî bi ser neketiye. Berhemên herî kevn li Ewropaya Rojhilat, Kafkasya Bakur û Asyayê ne. Her çiqas kedîkirina hespan li gorî ajalên wek kûçikan (B.Z. neh hezar sal) û pez û bizinan (pênc hezar sal beriya zayînê) dereng mabe jî, lê dîsa jî di jiyana mirovan de guherîneke mezin pêk anî. Mirov ne tenê goşt û şîrê hespan bi kar aniye, ji bo veguhestinê jî bi kar aniye. Tişta balkêş li ser vê yekê ew e ku dîroknas bawer dikin ku mirovan berî ku fêrî siwarkirina hespan bibin, erebeyan bikar anîne. Ew du sedemên sereke ji bo vê hîpotezê pêşkêş dikin: Fosîlên ku hatine dîtin nîşan didin ku hespên wê serdemê ji bo hilgirtina mirovan pir piçûk bûne û bejna wan ji 140 cm zêdetir nebûye. Beriya ku hesp ji aliyê mirovan ve bê tamkirin, mirovan erebe bi kar tînin û bi heywanên wek dewar an jî kerê kovî ve girê didin. Girêdana erebeyekê bi hespên kin re ne zehmet bû, dema siwarbûna li ser pişta hespê ew ditirsiyan .