Qerandiqo Berzeg

Hecî Qerandiqo Berzeg fermandarekî leşkerî yê Çerkez bû ku ji sala 1860 heta 1864 wekî serokê 6emîn ê Konfederasyona Çerkez kar kiriye. Piraniya jiyana wî, tevî zarokatiya wî ya dereng, di eniyên şerê Rûs-Çerkes (1763-1864) de derbas bûye. Tê gotin ku wî di qada şer de kurê xwe dîtiye û li wir du kurên xwe yên din jî ji dest dane. Piştî Komkujîa Çerkezî sirgûnî Împaratoriya Osmanî bû, bi dilxwazî beşdarî artêşa Osmanî ya li dijî Rûsyayê bû û li wir ji ber pîrbûnê jiyana xwe ji dest da.

Thamade Qerandiqo Berzeg
Гьарандыхъва Барзагь Джэрандыкъо Бэрзэдж
Qerandiqo Berzeg in exile. Photograph taken in Constantinople by Abdullah Frères
Leşkeren Çerkez ya Osmanî
Wezîfedarî 1860–1864
Berê	Seferbiy Zaneqo
Paşê	Fermî dubarekirin
Princely Leader of the Ubykh
Wezîfedarî 1846–1864
Berê	Ismail Berzeg
Paşê	Leşker
Serokatiya Leşkerên Çerkez
Wezîfedarî 1860–1864
Berê	Avabûne ya fermî“
Paşê	Fermî meqamê
Jiyan
Jidayikbûn	1804 Mytykhuasua, Ş̂açə, Dewleta Çerkez
Mirin	1884 Yeniköy, Balikesir, Împaratoriya Osmanî
Têkilî	Hevalê Sultan Abdulaziz
Zarok	İslam Bey, Tevfik Bey, du zarôken bê Geç
Dê û bav	Hatajuq Berzeg (Bav)
Xelat	Order of Osmaniye
Xizmetên leşkeriyê
Bernav	Ubykh Shamil
Pabendî	Konferadasyona Çerkez Şablon:Daneyên welat Ottoman Empire
Salên xizmetê	1841-1881
Şerên tevlêbûyî	Şerê Rûs-Çerkez Şerê Krîmê Şerê Rûs-Tirk (1877–1878)
biguhêre

Jiyan

Li ser destpêka jîyana Berzeg zêde tişt nehatine tomarkirin, ji ber ku Çerkezan dîroka xwe nenivîsandine û hemû zanîn ji çavkaniyên rûsî tên. Qerandiqo Berzeg li gundê Mytykhuasua ya Ş̂açə (Soçiyê) ji dayîk bûye. Bavê wî Hataçûq Berzeg û apê wî Îsmaîl Berzeg mîrê Ubykîya bû. Ciwaniya xwe li eniyên şerê Rûs-Çerkes derbas kiriye. Ji ber ku misilmanekî dîndar e, di sala 1839an de ji bo hecê çûye Mekkeyê.

Karîyera leşkerî

Piştî ku ji hecê vegeriya, dîsa tevlî şer bû. Yekemîn serkeftina wî ya leşkerî ya mezin li Suxûmê bû, 1841, dema ku wî herêma Sadz ji dagirkeriya Rûsyayê rizgar kir. Di sala 1846an de bi wefata Îsmaîl Berzeg re wek mîrê Ubîxyayê tê hilbijartin. Di sala 1857'an de hêzên xwe bi Îshamîl Zayûş re dike yek û li Gagrayê êrîşî hêzên Rûsyayê dike. Kampanyaya wî ya herî mezin di sala 1854-an de bû dema ku wî ji nû ve desteserkirina herêm û kelehên ku ji hêla artêşa rûsî ve hatibûn dagirkirin, kir û pir bi ser ket.

Di sala 1860 de, dema ku ew 60 salî bû, alîkariya yekbûna Çerkesan kir û bû serokê Meclisa Serxwebûnê ya Çerkesê (Adîgî: Шъхьафитныгъэ Хасэ, bi romanî: Şhafitnığə Xasə).

Jiyana li sirgûnê

Piştî têkçûna di 1864 de, wî nikarî biryar bide ka têkçûnê qebûl bike an şerek dawî bike û bimire. Ew çûbû cem Mikhail Chacba, mîrê Abhazyayê, da ku şîret bixwaze. Dema ku ew tunebû, artêşa wî ya 3 hezarî rastî êrîşa artêşa Rûsyayê hat û bê serok hat girtin, bi temamî hat rûxandin. Piştî vê yekê, ji bo ku bêtir xwîn nerije, Berzeg biryar da ku têkçûnê qebûl bike. Berzeg di 24ê Adara 1864an de li ser navê gelê Çerkez bi tevahî teslîmiyet e û sirgûnî axa Osmaniyan tê kirin.

Piştî komkujîa Çerkezan, ew bi xwe ji aliyê Sultan Ebdulezîzê Împaratoriya Osmanî ve hat vexwendin û rêzgirtin. Li Stembolê xaniyek esilzade jê re hat pêşniyarkirin lê wî bi fermî ev pêşniyar red kir û li şûna wê koçî gundekî biçûk ê Manyasê kir. Di şerê Rûs-Tirkî yê 1877-1878an de artêşeke Çerkezan berhev kir û careke din li dijî rûsan şer kir. Di sala 1881 de wefat kir.

Bandora wi

Hecî Berzeg ji aliyê Çerkezên cîhanê ve weke lehengê neteweyî tê naskirin.

Di dawiya sala 2021an de, çalakvanên Çerkez ji bo ku gora wî bi şêwazek li gorî rêberek were vegerandin kampanyayek dan destpêkirin û dest bi komkirina alîkariyê kirin. Di Adara 2022an de hukûmeta tirkî biryar da ku lêkolînê bike û paşê daxuyand ku "gor dê bi awayê ku li gorî fermandarê ku mînakek lehengiya mezin nîşan daye were vegerandin.“

Avakirin di Hezîrana 2022an de qediya û bi merasîmekê hat vekirin. Wekîlê Yavuz Subaşi yê ku beşdarî merasîmê bû, di axaftina xwe de got ku "Berzeg ne tenê lîderekî Çerkez e, di heman demê de fermandarekî gelekî girîng ê Osmaniyan e. Divê Çerkez ziman û ola xwe biparêzin."

Hecî Berzeg di wesiyeta xwe ya dawî de diyar kir ku ew dixwaze herî kêm parçeyek ji laşê wî li welatê wî were veşartin. Ji bo ku Berzeg li gor wesiyeta wî ya dawîn bi welatê xwe ve girêbide, di merasîmê de axê ku neviyê Hecî Berzeg ê Asîm Berzeg ji welatê Çerkez anîbû ser gorê hat rijandin. Her çendî destûr nehate dîtin ku gorê bê vekirin û parçeyên wê bi awayekî îslamî bên rakirin jî, bi kêmanî hinek axê ku ji Taxa Tepecîk a ku gor lê ye, birin erdên ku Berzeg lê ji dayik bûye, ji bo daxwaza wî ya dawî bi awayekî sembolîk pêk bînin.