Pearl Harbor

Êrîşa li ser Pearl Harbor, ku wekî Pearl Harbor jî tê zanîn, [1] êrîşek surprîz a 7ê kanûna paşîn 1941 bû, ku di dema aştiyê de ji hêla Hêzên Hewayî-Deryayî yên Împeratoriya Japonî li ser Fîloya Pasîfîkê ya Dewletên Yekbûyî hate kirin, ku li Pearl Harborê li Herêma Hawaii hate kirin. Dotira rojê, Dewletên Yekbûyî şer li ser Împaratoriya Japonê ragihand.

Pearl Harbor
Naval offensive şer û pêkdan air offensive
21°21′54″Bk 157°57′00″Ra
Dewlet	Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê
Beşdar	Împeratoriya Japonê Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê Husband E. Kimmel Chūichi Nagumo Isoroku Yamamoto Mitsuo Fuchida
Hejmara miriyan	2469
Pêk tê ji	Attack on Pearl Harbor in popular culture
prelude to the attack on Pearl Harbor
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Bi êrîşê re, Împaratoriya Japonê Şerê Pasîfîkê, ku ji sala 1937an vir ve dihat meşandin, berfireh kir. Armanca vê operasyonê ew bû ku bi awayekî demkî Fîloya Pasîfîkê ya Dewletên Yekbûyî ji holê rake, da ku Japon bê astengî bigihîje madeyên xav li Asyaya Başûr. Piştî ku DYAyê di 8ê kanûna Pêşîn de şer ragihand, Almanyaya Nasyonalsosyalîst, ku bi Japon re hevalbend bû, û Îtalya di 11ê kanûna pêşîn 1941an de li dijî DYAyê şer ragihand. Êrîşa li ser Pearl Harbor û encamên wê bi vî awayî di Şerê Cîhanî yê Duyem de bû xaleke veguherinê ya diyarker. Daxuyaniya şer a DYAyê li dijî Japon û ragihandina şer a Hêzên Eksen li dijî DYAyê, dihate wateya ketina DYAyê nav Şerê Cîhanî yê Duyem. Beriya 11ê kanûna paşîn, Amerîka piştgiriyeke madî ya girîng dabû Brîtanya Mezin û Yekîtiya Sovyetê. Wan her wiha bi awayekî leşkerî di parastina karwanên ber bi Ewropayê de jî beşdar bûn. Keştiyên şer ên amerîkî gelek caran bi awayekî çalak beşdarî êrîşên li ser keştiyên jêrderyayî yên almanî bûbûn, lê ew dîsa jî bi fermî bêalî mabûn.

Piraniya Fîloya Pasîfîkê ya amerîkî bi êrîşê hate tasfiye kirin, ji ber ku fermandarên Pearl Harborê bi kêmasî pêşî li êrîşên surprîz girtibûn. Di dema êrîşê de keştiyên balafiran ên Fîloya Pasîfîkê ne li Pearl Harbor bûn, û ji ber vê yekê lê nehatin xistin. Japonan êrîşî depoyên sotemeniyê û kargehên keştiyan nekir. Ev dihate vê wateyê ku beşa saxlem a Fîloya Pasîfîkê karibû bê sînor were bikar anîn. Hema çend demjimêr berî êrîşê, êrîşa Japonan li dijî kolonîyên Brîtanî û Holendî yên li Başûr-rojhilatê Asyaya dest pê kiribû (Dagirkirina Japonî ya Nîvgirava Mala).

Êrîşa li ser Pearl Harbor ew şer bû, ku tê de keştiya şer wekî hêmana serdest a şerê deryayî ji hêla keştiyên balafiran û balafiran ve hate bicih kirin. Her çend êrîşê DYAyê ji hêla leşkerî ve qels kir jî, encamên demdirêj ji bo Japonê kujer bûn. Bi vê êrîşê, hikûmeta DYAyê karîbû xelkê amerîkî, ku heta wê demê aştîxwaz an îzolasyonîst bû, ji bo şer îkna bike. Potansiyela pîşesazî ya mezin a DYAyê di şer de avantajek mezin da Hevalbendan.