Qirtîş

Qirtîş Temporal range: Early Jurassic – Holocene, 199–0 Ma PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Ejdiya birî ya navîn, Pogona vitticeps
Dabeşandina zanistî
Cîhan:	Animalia
Filûm:	Chordata
Joreçîn:	Tetrapoda
Çîn:	Reptilia
Bineçîn:	Diapsida
Kom:	Squamata
Binekom:	Lacertilia Günther, 1867
Famîle
Binêre Dabeşandina Qirtîş û marmarokan.
Belavbûna hemû cureyên qirtîş û marmarokan

Qirtîş navê hemû xijendeyên di binkoma qirtîşan (bi latînî, Lacertilia) e. Kurd li xijendeyî ku navê wê zanistî, (Crocodilia), re dibêjin qirtîşa avê lê bi zanistî ev ne cureyekî qirtîşan e. Li Kurdistanê gelek cureyên qirtîşan hene:

• Apapik (lat. Gekkonidae) qirtîşek pir biçûk e, reşik e. Li quncên malan tê dîtin. kelmêşan dixwe. Dengî xwe wek 'niç niç niç' e.
• Axwêran, qirtîşeka sût a keskengî ye, daximê reşengî li her hêlê zik hene. Axwêran qirtîşeka zirav û drêj e; yê çapik e.
• Sûsmar (Agamidae) û jê cinsa Gumgumok, qimqimok ku sûsmarek e biçûk yê sorengî ya ser pan e. Tim xwe di bin keviran da dikemişîne weke gumgumoka gawiran (Lat. Laudakia stellio) sûsmarek e reş ya girniş girnişî ye. Li ser daran û keviran tê dîtin. Tim serî xwe radiku jer da û jor da hêldike.
• Qirtîşê Zer, qirtîşeka sût a zerengî ye. Ji axwêranê mezintir e. Boçê xwa yê qut e. Li derê bi xîz tê dîtin. Bi taybetî li ber çemî Ferat tên dîtin.
• Margîse,têrtêre an pîreka melekdas (lat. Chamaeleonidae) cureyekî qirtîşan ya ku rengî xwe diguherînî ye.

Ji navên cins û cureyên qirtîşan:

• Daykemar
• Gumgumok
• Kêlb
• Marmarok
• Marmaroş
• Marmêlke
• Meqezer

Dabeşandin

Apapik

Sûsmarek li Dîlokê

Nêzî serê Rhineura

Binaniya Qirtîşê strîdar

Qirtîşê bizimanhêşîn yê rojhilatî

Binekoma qirtîşan Lacertilia (Sauria)

• Famîleya †Bavarisauridae
• Famîleya †Eichstaettisauridae
• Jêrekoma Iguania
  • Famîleya †Arretosauridae
  • Famîleya †Euposauridae
  • Famîleya Corytophanidae (qirtîşa serîkask)
  • Famîleya Iguanidae (igwayana)
  • Famîleya Phrynosomatidae (marmarokê bêguh û marmarokê biqoç )
  • Famîleya Polychrotidae
    • Famîleya Leiosauridae
  • Famîleya Tropiduridae
    • Famîleya Liolaemidae (binêre Tropidurinae)
    • Famîleya Leiocephalidae (binêre Tropidurinae)
  • Famîleya Crotaphytidae (collared û qirtşa pars)
  • Famîleya Opluridae (Îgwayana Medgeskerî)
  • FamîleyaHoplocercidae ([Marmaroka daran, kelpezera dûvkço)
  • Famîleya †Priscagamidae
  • Famîleya †Isodontosauridae
  • Famîleya Agamidae
  • Famîleya Chamaeleonidae (margîse)
• Jêrekoma Gekkota
  • Famîleya Gekkonidae (apapik)
  • Famîleya Pygopodidae (Marmarokê bêpî)
  • Famîleya Dibamidae (marmarokê kor)
• Jêrekoma Scincomorpha
  • Famîleya †Paramacellodidae
  • Famîleya †Slavoiidae
  • Famîleya Scincidae
  • Famîleya Cordylidae (marmêlkê stûndûvik)
  • Famîleya Gerrhosauridae
  • Famîleya Xantusiidae (marmaroka şevê)
  • Famîleya Lacertidae (marmaroka dîwaran)
  • Famîleya †Mongolochamopidae
  • Famîleya †Adamisauridae
  • Famîleya Teiidae (tegu û tajangdûvik)
  • FamîleyaGymnophthalmidae
• Jêrekoma Diploglossa
  • Famîleya Anguidae (marmarokê belûrî)
  • Famîleya Anniellidae (marmarokê bêpî ya amerîkî)
  • Famîleya Xenosauridae
• Jêrekoma Platynota (Varanoidea)
  • Famîleya Varanidae (pezmijokan)
  • Famîleya Lanthanotidae (pezmijoka bûguh)
  • Famîleya Helodermatidae (Cinawira Gîla û ejdiya birî)
  • Famîleya †Mosasauridae (qirtîşên deryayî)

Girêdanên derve

 Li Wikimedia Commons medyayên di warê Qirtîş de hene.

 Lacertilia, ser Wîkîcureyê.

 Wîkîferheng: qirtîş – Mane, etîmolojî, werger û bêhtir

• Pêşangeh ^{Girêdana arşîvê 2016-03-03 li ser Wayback Machine}