Baxê Kurdî

Hozanvan Ehmedê Nalbend êke ji mezintirîn û bi navudengtirin Hozanvanên devera Behdîna ye, li devera Dohukê.

Ehmedê Nalbend li bajêrokê Bamernê ji dayik boye û wi bixwe husan jiyan nama xwe li ser dest nivêseki nivêsiye.

Piştî mirna wî hatiye çap kirin, ko têda hatîye: Ez Ehmedê korê Emînê Nalbend im .babê min xelkê bajarê Amêdiyê bo. Mîrgeha Paşayên Mîrsêvdîna li cihê Behdînan . Min mamek hebo bi navê(Ebdulrehman).

Babê min ji bajarê amêdiyê ço Gondê Bamernê . Sala 1864 li nik Şêx Mih’hemed korê Şêx Tahirê Amêdi û li wêrê akinci bo . Nalbendi dikir ji bo e’yalê xwe .Babê min pênç kor hebon û do kiç.Êk ji wan kura ez bom .

Ez li sala 1308 koçi beramber (1891-1892) zayinî hatime donyayê .Li jiyê 5 heta şeş Salî da, min dest bi xandina Qoranê kir, li dev deyka xwe Fatmayê û min bi domai îna. Paşî min dest bi xandina kîtêbêt Şirîe’ti kir, bo demê do sala. li dûvda min qesta xwêndingeha Qobehan kir li Amêdyê û salekê min lê xand .Paşî ez çome Zaxo salek min li wêrê ji xwend, li dûv da min qest kire bajarê Dohukê. sê sal min li wêrê ji xwendin .

Pistî demekî, min xwe berhev kir û ez çome devera Berwariya li ser toxûbê Hekarî li Behdîna, li Gondê Bêdohê li nik Şêx Mih’med Parsay korê Şêx Tihayê Mayi, li sala 1333 mişextî anko 1916 zayini . Min do sal xwandin û seydayê min ço ber dilovaniya xodê li sala 1335 koçi da .Pişti mirna seydatê min ez bome mela li Gondê Bêdohê u min xizmeta mala seydayê xwe kir .

Li sala 1342 mişexti beramberi sala 1924-1925 zayini ko Îngilîzi û Felêt Tiyaria êriş înaye ser Gondên Berwariya ( Mayê, Bêdohê ,Binviyê,Dêrişkê û Hidêne ….) û talan kirin .Emji revin û mişexti qeza Çelê boyin û gelek perişani me dîtin .Pişti salekê ez zivrim nav Goliya û bome melayê Rûsê .Li wêrê min kiça Seyid Osmanê Xişxaşi, Seyid Fehima bi xwe xast . Xodê pênc biçûk jê dane min û ez deh sala li wir mam. Paşi ew mir û min bo xwe jinkeka di ji gondi îna bi navê S’afiya. Paşi demeki ewji mir, kiçek li paş ma jê .Pişti vê perişaniyê ez çome Gondê Bêgova, bome melayê wan, bo demê du sala. Li wêrê korê min yê mezin mir û kiça min Golbihar, man didestê min da do kiçên biçûk, Esma û Asya.Ez pêve gelek şepirze û meh’til bom. Lew ez mecbur bum, biçme Gondê Xişxaşa . Kiçêt xwe min birne dev xwezûrê xwe, Seid Osmani.Ez ji bume melayê wan 5-6 sala .Kiçên min li wêrê mezin dibin û her li wêrê didem şû.Paşi min melatiya wan hêla û ez bi Donyayê keftim. Bume gerîde, ji vi Gondi bo gondê di ,we mijûli xirvekirna Şi’rêt xwe bum, belki bişêm çap bikem …

Nalbend êkemin jin ji Gondê Bêdohê di înit ,wextê ew mela li wêrê. Belê ev hevjiniye, berdewam nabit gelek û dihêt berdanê ko navê wê Miryem kiça Pîrmûsê Emerê S’adiqê Bêdohi ,dieser hindêra nalbendi di jiyan nama xwe da ev çende ne gotiye ,lê ji xelkê ev hatiye pişt rast kirin ,we dibêjin ew jin anko Miryem ya pişt kod bo we di gotinê Mira pişt kod .Herwesa hozaneka wiji vê çendê piştrast diket ko dibêjit :

Nîkah’a şire’ê resol seyidê e’dnan

lewa bo ehlê îmana bi nikah’ê kamile îman

kesê pir kiç hebin ew bo sebeb bo nefe’kê

kamil bo dini şobhi mala S’adiqî

l Bêdoh xodan nişan

emin zava do Eh’med do E’babekrindo E’bdolla O’beydolla

Necîb S’aîb Zobeyr û A’rif ş Ne’man

Nalbend bi mirna Şêxê xwe perişan dibit û bi egera têkvedanê û minafiqa nabeyna wi û korê Şêxê wi Î’madiddini têk diçît lew ji, ji dev wan ve di qete û qesta cihên di diket ko devera Goliyaye li Gondên Rûsê û Bêgova û domahiyê li Xişxaşa li nav Berwariya dimine… Seh’ ken van malkên şii’rên wi:

Rojeka çar şembi bo weqtê nivêja nîvroyê hati Izraîl di gel emrê ferê h’eqê h’lal Eh’medo dê xoliyê bîne bi serê xwe werbike paşi Şêxi ko bizahir dê ji te ket întiqal Yan dema dibêjite Îmadiddini :

Liser xatra Îmaddidinê Mayi

ezizê şêx Mih’emed Parsayi

Do sê şi’rek me gotin bê serober

ji bo wi da nebitin bê wefayi

Qedim ez koleyê degehê wanim xodê

evroke kir ferq û codahi

Moqeder wey moqeder wey moqeder

te çend înan serê vi mabtelayi

Îmadiddin rih’a min ez cesed bom

te ev sedde li navbeyna me dani

Ez û ev hicret û g’orbet li kive

ji meh’bobê xwe dûrim dil revayi

Li dûv hizra Mela Tihayê Mayi ,destpêka şi’rê li cem Nalbendi li nav Berwariya boye û li gondê Bêdohê.Li dûv baweriya minji ev ya raste , çê dibe wi hinde şi’r vehandibin rast tir lêk înabin li Bamernê ko hêj yê biçûk bo lê şi’ra mokon û ya dorist li cem seydayê xwe li Bêdohê Şêx Moh’emed Parsay fêr boye ,we li di malkeka hozana xwe da di bêjit ko Îlhama şi’rê ji Şêxê xwe wer girtiye .di ser hndê ra Dr.Mesood Kitani despêka wi di bete Bamernê u êkemin hozana wi vê li qelem didet ko li ber kehirka gotiye bi giskê: çite were canê dê li te kem kori kêşanê

Der bona kaniya zelala hozanên Nalbendi weki Mela Tiha gotiye ,ji encama hez jê kina Nalbendi ya kişeka Berwari ji gondê Deştanê bi navê Amina we di evin awê wer bo bo koleyê wê û pêve perişan bo .Nalben çend cara dixazit û mereqa wê diket ko bibite hevjina wi ,lê eve bi cih nehat û mirovêt wê nadenê . ev nedane û mereqa wê di bine kol di cergê Nalbendi da we xir di bine hozan û ji nişkekêve ev beh’ra hozana di peqit û hozanvan di gehite gopitka îlhama şi’rê we can tirin şi’r bi cani û bejin û rûmetê dezgira xwe ,ewa negehiştiyê ,dezgira xwe ewa boye ser qaflê hozanên wi ,û şiyay wi di vê tozêve bi gevzinit û bibîte qasidê îlhama şi’ra wi .Ev malkên li xarê girovê wê çendê ne û çend malkin ji wan hozana ewên pê gotin .Seh’ ken h’inêra Nalbendi û hostayia wi di hozanê û h’oli serastiya van hozana :

Dohi spêdê li ser bani

me dit canek ji xew rabo

Dema derket derê xani

me texmin kir zoleyxa bo

Zoleyxa bo s’ifet h’ori

weki tîrê ji me raborî

Yan dema dibêjit:

ax û fîg’an evrokene

o’mrê me bori bi teşqela

Êş û elem pişka mene

daîm bi i’şqê mobtela

Daîm bi i’şqa dilberê

keftîme çerxa cencerê

Nê ji moh’beta reng esmerê

din bon do sed çêx û mela

Yan li cihek di dibêt:

pel kirne ser cergê h’ezin

der bon li min cerh’ û birîn

Koştim h’ebîba g’em revîn

goştê me da teyir û qela

Kopştim agir hate rex

kêşane ser pûş û pelex

Berda me agir hate rex

got werne pêş van meşe’lla

Wesa diyare Nalbendi viyaye bi revinit pişti hemi hewlên wi bê mifa bon bo Înana wê bi dil xweşi ,her weki di van malkên xarê diyar dibit û li demi wi şiyanên revandinê ji nebon :

e’ezîzê dilberê canê

eni teşbihi qodîkê

şeraba cerg û mêlaka

şirînê nazikê bûkê

Paşi pêda di çit u dibêjit :

li ser textê dilê min palveda s’olt’anê i’şqa te

xodan t’op û silah’ û e’sker ûh’okkam û êşîkê

were da te bi revinim qet nebêje şoêeka şerme

eji wek Ehmedê Ali to ji şibhi H’elalikê

eger bêji kirêti to bike şokri ji emsala

berê xwe bide Silê ûASê H’emê Mûsê û Misrîkê

Paşi mişext bona wi bo Çelê û ew derde seri yên bi serê wan hatin û hilbona şiriska şoreşa azadiyê xwe li rengekê di ji yê hozanê di det û têda di bite siyarekê pehlewan .her gohorineka li roj helata navin rûdaba ew jê bê bahir neboye û hozan pê gotine ,lê mixabin piraniya hozanên wi yên siyasi û welat parêzi hinda boyne ji ber ne xelk wêrane ji berken êû vegêrin û ew ji ji Hokmet û çeta tirsaye hilgirit neko carek çete an Hokmet bigehnê û wi ceza biken .li dûv gotina seyid Taha xelkê Gondê Çemseyda :rojekê di çit seredana Nalbendi li gondê Xiûxaşa û da bo xwe hinde hozana ji dev binit . Di çîte nêzik Xişxaşa beramberi Çemseyda ko beramberi serê matiniye ko wi demi şer bo û çete hatbone serê Eredina li serê Metini.Wi ji nişkekê ve dit ko Nalbendi bi gûniya hozanên xwe li dor xwe kom kirine u di navdaye û agirê berdayê û ew bi xwe qêriya wiye yê hozana di bêt û ji layê dive xelk ji Gonda derkeftine û h’ingêna top û teyarane li ser serê wan .we beri demeki kiça wi ewa daye Selamê korê seyid Hoseyni yê Xişxaşi bi bombarana firokêt Ebdulselam A’rifi hat bo koştin . seyid Taha bi acizi ve vedigere û wi di hêle di wi dest û dari da di zane ko demê hindê nine ...

Hozanên bi Cemal Ebdulnasir gotin we dijatiya wi ya kiri ko wi dilê xwe biriye Êraqê bi êk girtinê li gel Soriyê .herwesa medih’ û dijayetiya Ebdolkerim Qasimi kiriye li domahiyê . bi rengekê vekiri û keşefirêti darisyaye ser Linin û markis û rêbaza Komonistiyê .Ceh’ş bi rengekê gelek heji û xoşkok herimandine û nefret lê kirine .

Gazindên mokom ji Bega û şêxa û Ax’a kirine ko li diji şoreşê xebitine û xwe firotine Dewletê û berhingari wan boye, ji bili hindeka ko daxaza harikari û jina lê kiriye p xwe wek tpûleyê ber derê wan zaniye . Ewê li gel berjewendiyên wi baye ew biriye serê darê bi meth’a yên di zema wan kirine û bi hozanê kirêt kirine .

Do hozanên wi hene bi Barzani gotine ,têda mêrani ûçaki û welat parêziya wi xoya diket we baweriya wi pê hatiye ko tenê ew hiviya vi milletiye ,ew wê serê vi milleti bilind ket û wê li ser destê wi wê kurd bi namos u azad bibin . Dibe gelek hozan bo nivêsi bin lê hinda boyne ,êk ji wan hozane ew bo ewa bo hinarti dema Barzani li devera Berwari Balla dibe ,û nalbend divêt wi bibînit da hozanên wi çap biken ,lê ji ber destûdarê nexweşê wi demi û bi şer ve mijûliya Pêşmerga bi şerve ev mirade pêk nehat ,lew paşi hozanek jêra nivêsiye ,lê kes nizanit çi hozan bo û berzeboye . Di ser hindêra û van destodarên aloz Barzani para û alikariyû bo di hinêrit . Li dûv gotina seyid Hoseynê Xişxaşi Barzani hinde para bo di hinêrit û mela Ehmed bo xwe bistaneki li Xişxaşa dikirit û bo xwe diket Tûtin .

Li do ciha behsê Parti dike .li ciheki dibêt min ço gazinde li Parti ninin ,li yê di meth’et Parti Dîmoqrati Kurdistan diket û xebata wan û Pêşmerga .Hindek xwe ji nav înan û meth’et Parti û Pêşmerga dûr kiriye taybet yê serokê netewi Mela Mistefa Barzani ji bo xwe parastinê .

me mizgini li ser van h’azira bit

bi hatina zatê Mela Mis’t’efayi

beri evro li me Kurda roj bibo t’ari

niho bo roj bi şewqa vi çrayi

kolilka bax’ û bistanê me kurda

li ser me evroke rewneq vedayi

zei’mê Kurd û Kurdistan evê hat

hemi xoşi li me bon întihayi

Mosilman û fele Kurd û Ereb xoş

bijin pêkve nebit ferq û codahi

Êraqine em û ew ma çi ferqe

bi dil saxi me got vi Melyi

Li hatina te hero çavê me zil bo

me h’eqi got bi serbest aşkirayi

Bira Ebdilkerimê me reh’et ke

bi minnet bigre efwa wi birayi

me gote Ingilîzi wi x’ilîzi

bimîzi xwin bila to mobtelayi

bizane şêrê Mela Mistefa hat

ji milkê me to mbê hûvi û ricayi

hozaneka di:

biken h’emda xodê reh’man ûbari

çi bêjim şerbete xelkê vexari

biken şokrê xodê şei’ba Êraqê

emanet her tifaq û kesp û kari

kolîlka bax’êp kurdistanê geş bo

li milki rewneqê da hinde tari

şivanê me weki derkir j Ê’raqê

em êxistin devê Gorgi û Mari

zei’mê Kurd û Kurdistanê ew bo

bo vi milki ewi nevya ço s’ari

Şerê vê Hokmetê kir ne ji xişîmi

rezalet dit bo şei’bi mêt do cari B1-106

Ev hozane bi Nevrozê û bi meth’êt Ebdolkerim Qasim gotiye ko wesa di det xoya kirin ko wi nevroz azad kiriye li Êeraqê ko wê boneyê bi serbesti nevroza xwe biken :

Ivroke rabo korê vi Milleti

dê biken e’ydo zeman ya hilketi

ço Îsti’mar û Iqt’ai’i nebin

zolim û te’da li ser me berzebin

o’mferi sed Omferi Ebdolkerim

xêr xazê Milleti û Şêrê zei’îm

em di gel çend Milleten di boyne êk

şol biken dilsax ûşol hatin berêk

H’izba Dîmoqrati û şei’ba me temam

daîma wan li ser zeî’mi kir selam

Kak bira Ebdolkerimê pehlewan

em hemişe’ba Êraqê mot’i’

Eh’meda sed o’mferi namos te kir

dergehê nez’mê li Kurdistan vekir

Di hozanek dîda:

doa’a biken her bo şêrê me zei’mi

xodê nisret bidet E’bdolkerimi

Ko ya rrebbi toyê h’eq û e’zîmi

ewi koştin gelek qewad û deyoz

Bo xêra mileti înqilab kir

ko zolma amira Donya xirab kir

Bê bexta xodê kir bo î’tab kir

melik koşt ûwes’i koşt û kerê boz

Seî’d bo nav û wesfê wi şeqi bo

wezifê wi hemi her eh’meqi bo

Neyê rast ûneyê tabii’h’eqi bo

weki sey ew dema koşti kiri o’z

Herê ey Eh’medê ehlê kemalê heçi

şola ji te têt her bîne h’alê

Te ev şii’ra serê vê taze salê

gelek xoşin ko taze kirne dil s’oj Bi-26

Ji bo Çeta gelek fihêti û bê rûmeti jêra nivêsine bi hozanki ,eva xarê nimoneke ji wê:

xwe nivêsi hindeka evro çete

wan hizir kir her cihê wan cennete

çak bizanin ew e’zaba axrete

çonki şeyt’an wek keri di gohda zirrî

reiyekê naken niho Şêx û mezin

kê do Dînar dan wan dê li dûv bezin

bo kirîna Cehnemê bi şewq û lezzetin

ma felek bo wan roja axiri

goh nedenvê hokmetê fit’na belav

ma we nînin e’qil ûfikr û dest û çav

o’mrê we dê çît û sal roj û gav

ivro bab naket ço pisyara lo kori

ma me Kurda pêve ninin Kîr û Gon

H’okmetê nehêlan bo wan qet ço kon

kê niho a’rek heye goh daye min

bo binê pê hokmet bo sitiri

birsiye Kurdê bira raza l kwji

rabe ser xwe heweki mêra to ji

h’ing û dinga dane belkey pê biji

hindeka dara rezê te ji bin biri

li cihek di bi vi rengi tei’na li Kurda didet û qeşmeriya pê diket:

Kurdistan to moimini mêrê daykê Îngilîz

Çi fêqi te hey çini wey pa şolek e’zîze

Me bi xwe day dojmini bila ew bê temîze

Kurdistana çav kilday kiça min moheyei be

Dilê çoy te kabiray direnge ji xewê rabe

Roja min a’r tê nemai soala bê cewabe

Ez neşêm te bi xodan kem bi xwe bi dûv êki bi keve

Da meelê beyan kem bo te çê tire eve

Ne h’ewceye talan kem bo wan roje li min şeve

Werin xelkê zemanî ↔ Goh biden nesîhetê

Tertîb taze min danî bo dinyayê û axretê

Kesê osol nezanî nizani^t meslehetê

Beyta Nisheta:

Nisîheta min kiri xoziya kesê goh dayê

Dê nifaa det hadirî bo dînî û donyayê

Vi zemanê axirî alem kefte g’ewg’ayê

bila bihên hemi Gondî li van sûk û bazara

pîr û tolaz û condî hero spêde û êvara

bo qedir û nav bilindî goh biden van exbara

ev gotina ez bêjim ya mocibî şirete

hemî dorrin darêjim bo gohdara nî’mete

nanê weye dê pêjim çi xweş qotê axrete

ez mirovek şai’rim xodê ew kerem da min

da qûtê we dagirim ko hûn hemî pismamin

ez razîme û şakirim bila xirab di bê qamin

ev beyta nesiheta faydeye li xas û a’ama

xweşsebre bo sohbeta şekir û şerbete bi tama

belav ken li nav milleta geli dost û pismama

min nîyet bo ji mêje ko ez xelkê moxil kem

da bizanîn kî serbêje bila hindeka sil kem

nebêjin ehmed gêje dê miradê hasil kem

da bo hewe beyan kem donya dari çi terze

hemi şola îi’lankem gohê xwe bi dê nelerze

herkesekî nîşan kem da hûn nemînin berze

maqûlê bê tehemil ew dostê kesê nebît

cilê keri danine mil serê çêlê di wi ve bît

bibin reîs bê esil dê rê li xelki berzebin

jina nebit sir veşêr ew qatile bo mêri

jê êmin nebin ço mêr dê berê wi detin şêri

ew kêmê xeber vegêr şola li wi ne spêri

babê eyal bê edeb ew ji eqli riswaye

xwe kir metalê x’ezeb dil xweşi di wi nemaye

neşertin esil û neseb jîna wi li wî belaye

kesê qenci nehat çav çakiya di gel neken do car

ew g’olamê sist û xav wi li ço erda nîne war

feqîrê xilmet belav ew rûspî nabit ço car

çi feqîrê tirr bilind zolme qenci li gel kirin

jina niîm tirş û tond xweştire li mêri mirin

ava nabin erd û gond wek mezin lê bone jin

dostîniya Me’mora bo xwe neken bistehi

bê xilmet neçin dora ez nabînim ya spehi

hez jê kirna meg’rora pîse û to tê nagehi

hindi ji te bihêt bîjina hewce nebê bi nîkah’ê

ezabe li dîn û dinê nabin serê îslah’ê

hez jêkirna meg’irora pîse to tê nagehi

çi nezanê negohdar lazim nine têkeli

kes wi neken dost û yar welew bêjin bo weli

bê dewarê her siyar ew mit’ribe yan deli

qet bo dostê xwe temam dilê xwe xali neke

wextek heye bît nemam hîngê to xwe j wi veke

hera gerim nabît h’emam ko herdem selîqeke

bo hemi şola fesal qenci bît yan xirabi

ew dilreqê bê heval ço îfleh’lê venabi

dostê demdem û h’eyal goh neden wi sebabi

şola te wec pe^nebît to li dîwana nebêje

dê e’qle^te berze bit av rûya xwe ne rêje

xazokê bi gazinde bît goh nedenê pir bêje

zadê kelê hêj gerim xirabe biben devi

ew dev xweşê bê şerim to bi eyba wi nakevi

şol nekerê her t’erim naînit maşa şevi

palê pir qelûn kêşa şolê te hêla li erdi

wesa te dil jê êşa ew nexweş tire ji derdi

qet goh neden derwêşa hindi bêjin to merdi

veh’ewhayê pir fesad derbêxin ji milleta

ew mela yê bê mirad neçin nik şiriêta

xizmê gelek hey î’nad bo nebêjin xilmeta

şolê evro bo sbe bê e’qliye to bihêli

d ate ji xwe nehêt goneh weki vemîni ji ê’li

safi nînin sal û meh şol pirin dê wi hêli

tif û kif neken pêş çav da xelk neken nifretê

êk birît neçin hindav ewe terka mirwetê

hemi şol hene bi derav goh biden vê şîretê

hindi ji we bêt saîla bê mirad nevege^rin

moh’taciya bê delîla zû pêk bînin ew xêrin

goh neden çep û h’îla dil fireh şêre mêrin

ew bexîliya be^fayde ten abet sere sale

Tibet reqê ne li qayde dê ji te revînit xalê

Xwe li bêkesa her hayde wan meh’rom neke ji mali

Korê goh nedet babê hêj biçûk bitisîne

Jê neken ço h’îsabê ço menfiet tê nine

Daîm lê biken îtabê şifkê ji teri bi çemîne

Jinka kir xidamîni mei’yen ya diz û h’îze

Emanet bit neîni çav gêr û bê temîze

Qet to xêr jê nabîni şev û roj her ya zîze

Ew kesê direw ker bit bawer neken ya goti

Dê milketa wi ber bit t’ovê rastiya firoti

Xoli bi wi kesi wer bit biharê neket coti

Eger dê jinê îni bîne di o’mrê nû da

Da berxori helîni !ol key di milki da

Xwe bi xelkê ra bi gehini hêj hevalê di geli da

Nebin dostê ço xorta nexon malê z’alimi

Çerina di gel qorta vêt mêlaka xwe bi s’imi

Ma kengi destê korta geheştiye xizîna h’akimi

Tê bigehinin bet’ala da neçin nik pir şoli m

Mirovê firt û vala lazim derbêxin çoli

Rezê firşik h’elala bila her sal bikoli

Şola kefte firsetê wê nehêlin yek gavê

Vêt bibînî derfetê paşi to pê xwe pavê

Xirabtire ji qobh’etê bet’aliya li ber tavê

Xilmeta ji weqti bori têda biken texmînê

Vêt neçin serê jori bi merh’eba xaiîni

Kesê nebit mastori deê ser lê hêt birinê

Ciranê bê e’yş û h’al vêt qedrê wi bizani

Ey kesê bê h’al û mal wi meh’rom neke ji nani

dê ji te hêt kirin soal li ser h’eqê cîrani

serê xwe li kevri nede bi germatiya ewili

ew şoleka ne li h’edde li xwe neke dil koli

metali li ber xwe vede qeçax’a çekê li mili

feqîrê bi tekebir bit şol neket bo e’yali

xasime ew dexil kir bit h’erame li wi betali

kesê bê jin û korr bit biden dest wi gopali

bistahiya di gel şêri texmin neke ji a’qila

jina goh nedet mêri lê xweş neken ser dila

weki bidet tayê jêri her bidenê kakila

mirovêxwe niyasi lazim weki babe bit

nabit genim cih dasi gotina min we goh lê bit

kengi şîrê elmasi dê ji gû risasi çê bit

feqîrê h’al nediti neben serê diwanê

t’alibê kelepûrti qet neden wi meydanê

ezmanê bi xwe ve rîti wi bibire bi gûzanê

sirra te ,ji dili berda ew belav bo li donyayê

mexfi nema li ço erda to êxisti belayê

kesê ji x’eybê berda şeytan bi h’île şiyayê

korê masti nivişke belê paşi te’limê

şêr herê t’ibe’et hişke welew xweşket neî’mê

hinban dirîn her mişke bila bi xwînit h’a mîmê

medh’e kerê şol neker kes pê neken î’tibar

mêrê xort û bê zerer wi a’ciz neken ço car

qewmê we dit bo do ber dojmin li wan bo siyar

jin û mêr bibin tifaq cihek nabit miqabil

wek rast nebit ban û taq dê wan herêfin do til

amûr nexweşê h’elaq ji wi xweş nabin ço dil

mirovê hebin do jin kefte beh’rê xendiqi

dexlê wi nabit ripin êqbala wi fiştiqi

lê bo jehremar mirin x’ezeb lê kir xaliqi

weki nekir E’dalet li mabeyna wan jina

namûs lê bo rezalet bo libas û xarina

dema rabo qiyamet kefte sed çal û kona

mezin weki ji xeber ket a’mi vêt pê li wi nenin

şêrê nesax bê sih’et rûvi çawa pê bi kenin

mirovêt ax’a millet dê şên kêma jêk jenin

şêxê bixot parika hûn pê nabin xoş mired

hat bazarê morika keri bo biken qedid

bê pare biçin sûka dê h’esretê ben şedid

bo weca xwe qetanê bêjin zirbabi baba

heta neçin diwanê neden qasida caba

xilmeta ket mizanê xwe ne êxin e’zaba

bazarê digel moflisi kesê biket yêdine

şola dostê mismisi xo bi wive ne westine

serê xo di şiri hosi kesê xeber bezine

dostê şol got û nekir bê şik ewê cembaze

tiştê wi bibit şekir xilmeta ji wi nexaze

çi şola bi le’b û mekir xodan ne serferaze

te’da li ser feqira zalim naben dewamê

lewma jarû êxsîra ne qenciye li îslamê

min ya bihisti ji pi^ra mehir neken dotmamê

hindi axiftin ma bit kesê di dest pê neken

mirovê ber bela bit desta ji lewma wi veken

ew reîsê fehma bit hemi kes xwe h’ewce ken

qenciya li paş xirabi ne xêre û ne minnete

xwe nenyasi û bê babi sermanê wi bi zehmete

dostê dizi û qesabi ew herê xosarete

mêhvanê bi tirrû zirr bit ewi ço mirwet nîne

weki hat çi h’azir bit her wi zadi bo bine

hindi ko ji te mestir bit e’yalê te pêdvîne

diwana mezin lê bin lê neken xeber danê

şol weki bi sebir çê bin xwe li wê neden westanê

dûr xode^bi çep û lêbin wan pajone garanê

çi jinka ne meh’rem bit to digel neke xilwetê

eger mirov rostem bit h’ifiz naket şehwetê

mirina te dê li te x’em bit şerim bike ji x’îretê

h’eqê pala zû bi denê hêj xoha wan sar neboy

bê x’eflet neken kenê dê hên gotin gift û goy

i’lletê ket me’denê vêt to dermana nexoy

feqîri esil zade nebêjin ewê şikesti

her pê biken ifade dê xêrê binin ji desti

wan her namûs icade bê qedir neken ji qesti

to rûviyekê milleti need bi şêrê biyani

hema to bi bin rê keti dê lit e xon gştê rani

dermanê vi I’lleti lazim to bi xo bizani

x’olami bisteh neken ew biçit h’erem gehê

rûyê xwe li xelkê veken da biden we dest anehi

e’yba li xelkê berzeken dê bin h’eci li mekehê

li xo biken t’engavi şolêt xelkê bi qetinin

e’zizin li ber çavi kesên kefti helinin

kespa xwe neke bi xavi ew kes ço xêr nabinin

şola neken bê hizir heta bizanin axiri

mirovê xort û zivir wi neşkênin hadiri

lew dara di birit bivir hostay tîj seqa kiri

qedrê mezina bizane reh’mê biben bi biçûka

nandehê xane dane neben rêza çorika

ûcax û millet nane bo ehlê kesp û sûka

sê şola lazim bi fesal xeme û xarne û xewin

da nekevi ey heval jehra leşi her ewin

goh neden şolêt mih’alö ko hinde lewçe bi rewin

yarê şola xo li ber bit nexot x’ema hevali

wella weki ew ker bit çê tire neko wali

wi kerek nan keser bit neden s’ifet decali

morşidê ne bi keramet deholeke ya xali

reîsê bê siyaset seqa nadet ehali

mirovê kêm diyanet ker birite ser mali

kesê hevalê qirrê nikilê wi her bi gû ye

hun jê biken pê birrê ez çi bêjim qewmiye

bazarê keft circirê aqibet ney safiye

nê x’alib şol do tane xoziya kesê pê h’esa

to bi xo şola xo bi zane goh nede hemi kesa

dostiniya s’ey nane ez nakem hemi qesa

mecliseka aqila heta nehêt girtinê

heqi nakevit dila ya pûçe reiya bi tinê

dojmin neşên a’dila illa bi rasti gotinê

reîsi ya bi zehmete bê xwin nahêt e rêzê

kesê bi mal û millete defter dana ser mêzê

heqê wi h’okomete pûçe t’ivt’va kêzê

a’lim li gel cahili pêkve bigrin tifaqê

her dê li wi bit dil koli goh neden wê mis’aqê

mirovê ezman h’oli xali nine ji nifaqê

dorra li s’efa morika kes pê nadet qimetê

mezin digel biçûka çê naken mes’leh’etê

ga hevnîrê canîka ew dirist naben xetê

moa’mila ewili xoçtire ji şerê paşi

donyayê pavê ji dili da wergiri mia’şi

bo çi şol to qabili ya ne wec bo paşi

çêtire şerê şêvê ji qerqeşa coxînê

weki tiri ket xêvê bi tirsin ji kanûnê

di weqtê dar bişkivê biken karê havînê

şol qetinê xelk niyas ço dem ne yê me’tile

kesê qenci kir esas milh’ema rih’ û dile

xilmeta hebit qiyas ya dirist û kamil

a’lem li te bit neyar rasti her dê fayde det

mirovê dil pis û xirab li din û donya bo reben

kesê meqsed her jiyar ço xilmeta bo neken

hindi ji te bihêt qenciya digel xelkê her bike

da biçi cihê rûspiya gotina mina bê şike

to me’tel nabi li riya kabê te herê li çike

sê s’ifetê li însani bê tedbir û mohletin

vêt î’laca wan bizani dojmin û qebah’etin

ewin jehra giyani birsi û xem û şehwetin

feqirê xodan e’yal vêt her xemê ji xwe bi xot

eger xwe hêla betal çi tiştê hebo firot

xwe hişyar ken ey heval tê bigehin ka min çi got

hevalinya x’afila to dê pê bi felite

xo dûr bêxe ji qatila da bela nehên doy te

goh nedana a’qila kê ew kerini ditiye

nan dana bi minet bit xodan bêjit min ho kir

dê teh’il û bê lezet bit h’ile wi li rih’a xwe kir

şer kerê kêm qwet bit xosaret êk û do kir

vêt xwe hisengirini ka rêya lê bi çin kişke

to li tariya xwe nabini xwe bi germati ne tîj ke

wek h’ez key xwe bi dirîni bêje piling kêvrişke

çi xilmeta nîv temam nexêre ne minete

mêrê pêşçav zelam yê bê a’r bit qibh’ete

a’lem dê li wi bit nemam wê he çi bê xasiyete

hindi to soal ker bi me’yen her dê zana bi

bê pisyara toy keri to ji bin z’erba narabi

kesê got te I’mferi mex’ror nebi wesabi

seydayê t’ibe’t nexweş lazim feqê jê bi revin

bê eslê bela firoş do dar vêt bi qonê bikevin

kere lê biken oşe oş ji ber vê e’yba Kevin

jina şirro ne’im şin şeş pêhna hero lêde

xidama t’ibe’et xatûn makereke ji xwe zêde

mosilmanê siste din sê kera li ser girê da

xwe nenyasê zorna şikên me’yen ewê bê babe

ve^t felite wi bigên li nik min ho s’ewabe

kalka fireh bê şibe^n bo xodani e’zabe

ew gerhokê belafiş kes nezanit çi t’ove

bazar kerê bi e’yb û x’iş cehnem kêşa bin xove

pir axiftinêbê hiş heqê wi keri gove

qomandarê xiyanet vekir rêka dojmini

kese^bertil kir a’det biken qonê asini

wi xirab kirin millet kerê te di qonê bini

hemi şol rast û dirist çi din û çi donya bit

kesê bê xetre nivist ew mir êdi narabit

şola ji meseleke^gohist ew şol her dê bela bit

te bi êki bit baweri da sirra te xodan ket

ew kere korê keri weki sil bo beyan ket

lazim ceh’şek h’emşeri xwe li ser qonê dota ket

kiça dil ço hevkûfi xodan nedet meso’le

wi beranê malofi wi li kolana bol bole

xwe hişyar ke ey s’ofi çi me’naye ev şole

ma heta nav jê neçin şermê to ji xwe nakey

weki hat nêri bizin dê çi serê xwe rakey

ma xweş tir nîne mirin to hetka xwe berba key

to vê bizane min çi got sombêl boqa to mêri

ew kesê namos firot nihayet bo bêxêri

rûyê êki êk verot xodan da tayê jêri

kiça hat h’ali biden belkey nebin fihêt

tirsim êki berbet’en ramûsît û dabrevît

paş xodan dê çi ken ser şor bo bo şola kirêt

çi bê terzê bê edeb dilê xelkê ji wi kole

xirabê xodan neseb ew yê ji xodê x’afile

tork û faris û ereb bevlê wan ev bilbile

geli dost û cirana ev beyta min h’ikmete

bi xwinin li diwana hemi keyf û lezete

dê dest havêm tirana ew ji bo we i’brete

ew x’eniyê dil çirik lê bitiraşe simbêla

mezinê t’ibe’t biçûk canîke li heri kêla

xesu^ya lew nevên ço bûk qowet nema li gohnêla

weki bûk ço ser avê xwesi sil bo li cih werimt

dê ji mal çite hindavê qehr û kerbê dil lê simt

hema nehat wê gavê dê bêjit qeh’bê e’limt

gazi kir qeh’bexanê her to ya di avê da

ma to têr nabi ji ganê korê min sirrê lê da

ev gonde hat berdanê ji ber x’osla hewe sipêda

xesiya min te ji qehrêye ma min çi kir qosûri

nikah’ emrê xodêye dê binve linik xwezûri

gava meyla te lêye dest pavê qefta kîri

hêdi hêdi vemale da girrê xwe bişkêni

xwezûrê min betale lazim bo xwe rabini

qet ji ber me nenale da piştiyê xwe helini

ka hişbe xodan qozê weki geliyê balind a

her gana bike û bizê da ji me nekey gazinda

lêv reş û rû qormizê hetka me te bir gonda

gan ewin ko ji ber te may me ji nû ya xwe hikiryê

ev e’yalê te rradai çend car xwezûri biriyê

axêna bidestê temai veke bend û giriyê

Li domyhiya hozana xwe di bêjît:

Ez Eh’medê şaii’rim, moflisê mosilmana

Di sii’rê da mahirim, hemî weqt û zemana

Vêt xizîna dagirim, bu we ehlê îmanim

Têbînî : 1 . Jêder : Baxê Kurda, Ehmedê Nalbend , Bergê 4 , perê 9-79

2. Ev beyta nes’îh’eta gelek ya dirêje, lew min hindek malik ji nav înane der yên balkêş…