Associated Press
Ajansa Associated Press (AP) di gûlana sala 1848’de, bi pêşenktîya James Gordan Bennett’re bi 6 rojnameyên kû li New York’ê weşan dikirin; ‘’Journal of Commerce, Courier and Enquirer, Express, Herald, Sun û Tribune’’ bi hewildan û nûnertîya 10 kesan re navê ‘’New York Associated Press’’ girtîye û hatîye damezerandin. Herwiha ji sala 1892 û pêde navê ‘’Associated Press’’ girtîye.
Associated Press | |
|---|---|
| |
 | |
 Logoya Associated Press | |
| Dewlet | Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê  |
| Dema avabûnê |
|
| Cihê damezrandinê | |
| Cihê baregehê | |
| Cihê weşandinê | New York City |
| Xelat |
|
| Pêk tê ji |
|
| Nerîna siyasî | Centrism |
| Malper | |
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre | |
Jiber kû di wê demêde rojnameyên Netewên Yekbûyî yên Amerîka (NYA) dinava pirsgirêkên aborîdebûn, bû sedemkû Ajansa Associated Press were damezerandin. Bi vedîtina Telegrafê re, karên rojnameyan gelek hatibûn hêsanîkirin. Lê belê bi telegrafê nûçe komkirin û belavkirin, liser rojnameyan gelek giran di rawesta û bandorekê gelek mezin liser malyeta wan dikir. Jiber vê sedemê rêveberên rojnameyan jibû kû mesrefa malyeta xwe kêm bikın, biryara damezerandina ajansekê bi taybetmendîya Koopatîf û karên hevpar dan.
Nûnerê rojnameya ‘’Journal of Commerce’’ Davide Hale; di derbarê vê mijarê de wiha gotîye: ‘’Di navbera rojnameyên New York’de, jibû malîyet û mesrefa telegrafê were pêşwazîkirin, hewildan û karparvekirinekê hatîye destpêkirin. Jiber kû nûçe komkirin bi telegrafê gelek giran liser malyetê di raweste. Ger raya giştî bixwaze nûçeyan ji Welatên Yekgirtî yên Amerîka û cîhanê agehdar bibin û herwiha bixwazin nûçeyên ji welatên rojava agahdar bibin, Rojnameyên me bi hevre biryardane û wê bihevre nûçeyan belav bikin’’.
Bi avabûna ajansa Asoociated Press’re, didemek gelek kurde gelek rojnameyên weke; Rojnameyên Boston, Yeketîya Rojnameyên Rojava (Western Associated Press). Yeketîya Rojnameyên Başûr (Southern Associated Press) û Yeketîya Rojnameyên Fîladelfiya (Philadelphia Associated Press) tevlî ajansê bûne.
Bi avabûn û weşandina nûçeyên Associated Press’re, bi taybet nûçe û serçaweyên nûçeyên bîyanî bandûr û girîngîyek gelek mezin li Washington’ê kirîye. Di sala 1849’de Daniel Craig, li bakûrê Amerîka yê yekemîn nivîsîngeha Ajansa Associated Press’ê ya ji derve li keştîgeha Halifaxa, kû girêdayî bajarê (Nova Scotia) da vekirin. Di wê demêde li Ewropa nûçeyên kû di qewimîn bi rêya keştîyan dihatin dayîn û jiwir jî bi rêya telegrafê derbasê bakûrê Amerîkayê dibûn. Ev şêweyê nûçevantîya telegrafa bi transatlantik, heya sala 1866’ê dinavbera Amerîka û Ewropayê de berdewamkir.
Di sala 1875’de bi kêşana xetên telefonê yên despêkêre, dinavbera New York û Washington’de rojane bi 20.000 peyvên nûçeyên bûltenan hatine weşandin û belavkirin. Li Washingtonê despêkê yek peyamnêrê ajansa Associated Press hebû, lê di roja meya îrode ji 150 rojnamevanan zêdetir têde kar dikin. Di heman nivîsîngehê de nêzî 100 xebatkarên televîzyon û radyoyê jî kar dikin.
Ajansa Associated Press yek ji ajansên herî kevnarin, jiber wê çendê di cîhanê de xwedî toreke gelek mezin û berfirehe. Xwedî gelek abone, endam û gelek caran bi rastîbûn û bê terefîya xwe li tevayê cîhanê xwe daye çespandin û qebûlkirin. Ajansa Associated Press hertim ji teknolojîyên nû sûd werdigre û herî kêm dinava yek deqîqeyekê de nêzî 1.200-9.600 peyvên cûda (Datastream Datafeature) di weşêne. Dinava tevayê ajansên Navnetewîde ya herî mezine û ajansa kû herî zêde bi bandûre.
Dinava Ajansa Ap’de ji derveyê nûçegihanên wêne û nûçeyan, nêzîkî 600 pisporên teknîkî û ji 3.000 zêdetir kes têde di xebitin. Ajansa Associated Press di roja meya îrode tenê li Amerîkayê, jibû 1.700 rojnameyên bi zimanê Înglîzî weşanê dikin xizmetê dike. Di heman demêde ji derveyê van rojnameyane, ajansa Ap xizmeta 230 rojnameyên bîyanîjî dike û bi giştî xizmeta 6.000 îstasyonên televîzyon û radyoyan jî dike.
Ajansa Ap ji derveyê Dewletên Yekbûyî yên Amerîkayê (DYA), li 112 welatan nivîsîngehên wê hene û herwiha nivîsîngehên wê li 71 welatên kêmpêşketî jî hene. Tenê li Amerîka yê nêzî 8.500 aboneyên wê hene û bi tevayî 15.000 aboneyên wê li welatên din yên cîhanê têne dîtin.
Ajansa Associated Press dinavbera 24 demjimêran de, bi 6 zimanên weke ( Înglîzî, Fransî, Almanî, Spanî, Flamî û Swedî ) weşanê dike. Bi giştî di navbera 24 demjimêrande jî, nêzî 20 milyon nûçe peyv û ji 1.000’ê zêdetir wêne û girafîkan di weşêne.
Di sala 1906’de nivîskarê binav û deng Mark Twain, di lêjneya civîna giştî ya ‘’Associated Press Kooperatifi’’ de wiha dibêje: ‘’Du hêzên kû hemû alîyên gerdûnê rohnî dikin hene, yek li esmanan roje û ya dûyem jî li erdê jî Associated Press’’ e.