Sedrenc

Sedrenc (ji sanskrît catír anga, "ji çar parçeyan pêkhatî anku, ji çar parçeyên leşkerî pêk tê: fîl, erebe, siwar û piyade)" ^[1], bi erebî û farisî: shatranj) kişik, şetrenc an jî şaxmat lîstikeke gelek kevn a ku ji Hindistanê hatî di sedsala şeşan de ji aliyê faris û ereban ve li Kurdistan û Ewropayê hate belavkirin. Ev lîstik ji bo du kesan e û her yek ji yarîkeran bi 16 keviran li ser texteyekî çargoşe dilîzin.

Kevirên sedrencê (ji çepê): şah, keleh, şalyar, leşker, hesp û fîl

Sedema vê lîstikê ev e ku yarîkerek şahê yarîkerê din kiş bike heya ku şah nekaribe bi cih bike. Lê belê, koka lîstikê pir remzî ye: şerê di navbera yê spî û yê reş de, ronahî û tarî, roj û şev...

Kevirên sedrencê biguhêre

Di lîstika sedrencê de 16 kevirên spî û 16 kevirên reş tên bikaranîn. Yarîkerê ku bi kevirên spî dilîze lîstikê destpê dike. Navên keviran ev in:

Şah (1)
Şalyar (1)
Leşker (8)
Keleh (2)
Hesp (2)
Fîl (2)

Texteyê sedrencê biguhêre

Texteyê sedrencê çargoşe ye û ji 64 kareyên spî û reş pêk tê.

Sedrenc li Kurdistanê biguhêre

Mîrê Botan, di dema Mem û Zînê de, bi sedrencê dileyize û Ehmedê Xanî wê tîne ser zimên.

Yaneyên sedrencê li Kurdistanê biguhêre

Li Kurdistanê gelek yaneyên sedrencê hene. Du ji wan Yaneya Gare ya Dihokê û Yaneya Pêşmerge ya Silêmaniyê ne ^[2].

Yaneya Gare biguhêre

Yaneyeke sedrencê li Dihokê ye. Çend ji endamên vê yaneyê ev in: Karîn Kemal, Çinar Wirya, Zuha Mihemed û Mihina Se'ed.

Yaneya Pêşmerge biguhêre

Yaneyeke sedrencê li Silêmaniya Başûrê Kurdistanê ye. Beşdarên di hinde qehremaniyên sedrencê de Îmam Hesen, Dilpak Îsma'îl, Rena Se'ed û Zeyne Basil in.

Qehremanên fermî yên cîhanê yên sedrencê biguhêre

Wilhelm Steinitz - Almanya (1886–1894)
Emanuel Lasker - Almanya (1894–1921)
José Raoúl Capablanca - Kûba (1921–1927)
Aleksandr Alyexîn - Rûsya / Sovyetistan / Fransa (1927–1935 û 1937–1946)
Max Euwe - Holand (1935–1937)
Mîxaîl Botvinnîk - Sovyetistan (1948–1957, 1958–1960 û 1961–1963)
Vasîlî Smislov - Sovyetistan (1957–1958)
Mîxaîl Tal - Sovyetistan (1960–1961)
Tîgran Petrosyan - Sovyetistan (1963–1969)
Borîs Spaskî - Sovyetistan (1969–1972)
Robert Fischer - DYA (1972–1975)
Anatolî Karpov - Sovyetistan (1975–1985)
Garrî Kasparov - Sovyetistan / Rûsya (1985–2000)
Vladîmîr Kramnîk - Rûsya (2000–2007)
Viswanathan Anand - Hindistan (2007-)

Șetrencê bi hevpeyivîn biguhêre

Ew guhertoyek satrancê ye ku pêşbazvan bi e-nameyê tevgeran diguhezînin. Dema bersivê bi rojan tê pîvandin û lîstikek dikare meh an sal bidome.

Federasyona Satrancê ya Navneteweyî (ICCF) ^[3] ji organîzekirina Lîtikên Olîmpiyadê û Şampiyoniya Şetrencê ya Cîhanê bi hevpeyivîn.

Şampiyoniya Cîhanê ya ICCF biguhêre

"Finala" ya Şampiyoniya Cîhanê pêşbirkek e ku diyar dike ku dê kî taca ekumenîkî bigire heya ku capa pêş de diyar bike ka kî dê şûna wî bigire.

Pêşbaziya di "Pêşpêkî" de dest pê dike, paşê "Nîvfinal" li dû "Namzedam" û di Finalê de bi dawî dibe.

#	Sal	Şampiyon	Milet
1	1950-1953	Cecil Purdy	Awistralya	^[4]
2	1956-1959	Viacheslav Ragozin	Rûsya	^[5]
3	1959-1962	Alberic O'Kelly	Belçîka	^[6]
4	1962-1965	Vladimir Zagorovsky	Rûsya	^[7]
5	1965-1968	Hans Berliner	DYA	^[8]
6	1968-1971	Horst Rittner	Almanya Almanya	^[9]
7	1972-1976	Jakob Estrin	Rûsya	^[10]
8	1975-1980	Jorn Sloth	Danîmarka	^[11]
9	1977-1983	Tonu Oim	Estonya	^[12]
10	1978-1984	Victor Palciauskas	DYA	^[13]
11	1983-1989	Fritz Baumbach	Almanya Almanya	^[14]
12	1984-1991	Grigory Sanakoev	Rûsya	^[15]
13	1989-1998	Mikhail Umansky	Rûsya	^[16]
14	1994-2000	Tonu Oim	Estonya	^[17]
15	1996-2002	Gert Timmerman	Holenda	^[18]
16	1999-2004	Tunc Hamarat	Awistriya Awistriya	^[19]
17	2002-2007	Ivar Bern	Norwêc	^[20]
18	2003-2005	Joop van Oosterom	Holenda	^[21]
19	2004-2007	Christophe Leotard	Fransa	^[22]
20	2004-2011	Pertti Lehikoinen	Fînlenda	^[23]
21	2005-2008	Joop van Oosterom	Holenda	^[24]
22	2007-2010	Aleksandr Dronov	Rûsya	^[25]
23	2007-2010	Ulrich Stephan	Almanya Almanya	^[26]
24	2009-2011	Marjan Semri	Slovenya	^[27]
25	2009-2013	Fabio Finocchiaro	Îtalya	^[28]
26	2010-2014	Ron Langeveld	Holenda	^[29]
27	2011-2014	Aleksandr Dronov	Rûsya	^[30]
28	2013-2016	Leonardo Ljubicic	Xirwatistan	^[31]
29	2015-2018	Aleksandr Dronov	Rûsya	^[32]
30	2017-2019	Andrey Kochemasov	Rûsya	^[33]
31	2019-2022	Fabian Stanach Christian Muck Ron Langeveld	Polonya Awistriya Awistriya Holenda	^[34]
32	2020-2022	Jon Edwards	DYA	^[35]

Olîmpiyadên ICCF biguhêre

Olîmpiyad tûrnûvayek e ku her welatek ku bi ICCF-ê ve girêdayî ye dikare tîmek ku ji 6 lîstikvanên birêkupêk û du cîgir pêk tê pêşkêş bike ku wê temsîl bike. Di du qonaxan de tê lîstin: Nîvfînal û Final.

#	Sal	Madalyaya zêr	Medalyaya zîv	Medalyaya bronz
01.	1949-1952	Mecaristan	Çêkoslovakya	Swêd
02.	1952-1955	Çêkoslovakya	Swêd	Almanya Almanya
03.	1958-1961	Yekîtiy a Sovyetê	Mecaristan	Yugoslavya
04.	1962-1964	Yekîtiy a Sovyetê	Almanyaya Demokratîk	Swêd
05.	1965-1968	Çêkoslovakya	Yekîtiy a Sovyetê	Almanyaya Rojava
06.	1968-1972	Yekîtiy a Sovyetê	Çêkoslovakya	Almanyaya Demokratîk
07.	1972-1976	Yekîtiy a Sovyetê	Bulgaristan	Keyaniya Yekbûyî
08.	1977-1982	Yekîtiy a Sovyetê	Mecaristan	Keyaniya Yekbûyî
09.	1982-1987	Keyaniya Yekbûyî	Almanyaya Rojava	Yekîtiy a Sovyetê
10.	1987-1995	Yekîtiy a Sovyetê	Îngilîstan	Almanyaya Demokratîk
11.	1992-1999	Çêkoslovakya Almanya Almanya		Kanada Skotlenda
12.	1998-2004	Almanya Almanya	Lîtvanya	Letonya
13.	2004-2009	Almanya Almanya	Çekya	Polonya
14.	2002-2006	Almanya Almanya	Lîtvanya	DYA
15.	2006-2009	Norwêc	Almanya Almanya	Holenda
16.	2010-2016	Çekya	Almanya Almanya	Fransa
17.	2009-2012	Almanya Almanya	Spanya	Îtalya
18.	2012-2016	Almanya Almanya	Slovenya	Spanya
19.	2016-2021	Bulgaristan	Almanya Almanya	Çekya Polonya
20.	2016-2019	Almanya Almanya	Rûsya	Spanya
21.	2020-2023	Almanya Almanya	Lûksembûrg	DYA

Çavkanî biguhêre

^ Michael L. Chyet: Ferhenga kurmancî-înglîzî.
^ Rojnameya Evro, 195 (2007), Dihok
^ ICCF
^ 1.Şampiyoniya Cîhanê
^ 2.Şampiyoniya Cîhane
^ 3.Şampiyoniya Cîhanê
^ 4.Şampiyoniya Cîhanê
^ 5.Şampiyoniya Cîhanê
^ 6.Şampiyoniya Cîhanê
^ 7.Şampiyoniya Cîhanê
^ 8.Şampiyoniya Cîhanê
^ 9.Şampiyoniya Cîhanê
^ 10.Şampiyoniya Cîhanê
^ 11.Şampiyoniya Cîhanê
^ 12.Şampiyoniya Cîhanê
^ 13.Şampiyoniya Cîhanê
^ 14.Şampiyoniya Cîhanê
^ 15.Şampiyoniya Cîhanê
^ 16.Şampiyoniya Cîhanê
^ 17.Şampiyoniya Cîhanê
^ 18.Şampiyoniya Cîhanê
^ 19.Şampiyoniya Cîhanê
^ 20.Şampiyoniya Cîhanê
^ 21.Şampiyoniya Cîhanê
^ 22.Şampiyoniya Cîhanê
^ 23.Şampiyoniya Cîhanê
^ 24.Şampiyoniya Cîhanê
^ 25.Şampiyoniya Cîhanê
^ 26.Şampiyoniya Cîhanê
^ 27.Şampiyoniya Cîhanê
^ 28.Şampiyoniya Cîhanê
^ 29.Şampiyoniya Cîhanê
^ 30.Şampiyoniya Cîhanê
^ 31.Şampiyoniya Cîhanê
^ 32.Şampiyoniya Cîhanê^{[girêdan daimî miriye]}

[1] Michael L. Chyet: Ferhenga kurmancî-înglîzî.

[2] Rojnameya Evro, 195 (2007), Dihok

[3] ICCF

[4] 1.Şampiyoniya Cîhanê

[5] 2.Şampiyoniya Cîhane

[6] 3.Şampiyoniya Cîhanê

[7] 4.Şampiyoniya Cîhanê

[8] 5.Şampiyoniya Cîhanê

[9] 6.Şampiyoniya Cîhanê

[10] 7.Şampiyoniya Cîhanê

[11] 8.Şampiyoniya Cîhanê

[12] 9.Şampiyoniya Cîhanê

[13] 10.Şampiyoniya Cîhanê

[14] 11.Şampiyoniya Cîhanê

[15] 12.Şampiyoniya Cîhanê

[16] 13.Şampiyoniya Cîhanê

[17] 14.Şampiyoniya Cîhanê

[18] 15.Şampiyoniya Cîhanê

[19] 16.Şampiyoniya Cîhanê

[20] 17.Şampiyoniya Cîhanê

[21] 18.Şampiyoniya Cîhanê

[22] 19.Şampiyoniya Cîhanê

[23] 20.Şampiyoniya Cîhanê

[24] 21.Şampiyoniya Cîhanê

[25] 22.Şampiyoniya Cîhanê

[26] 23.Şampiyoniya Cîhanê

[27] 24.Şampiyoniya Cîhanê

[28] 25.Şampiyoniya Cîhanê

[29] 26.Şampiyoniya Cîhanê

[30] 27.Şampiyoniya Cîhanê

[31] 28.Şampiyoniya Cîhanê

[32] 29.Şampiyoniya Cîhanê

[33] 30.Şampiyoniya Cîhanê

[34] 31.Şampiyoniya Cîhanê

[35] 32.Şampiyoniya Cîhanê^{[girêdan daimî miriye]}

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]