Zimanên hind û ewropî, malbatek zimanî ye ku xwecihiya pirraniya ewropî, deşta Îranê, erdnîgariya Kurdistanê û parzemîna bakurê Hindistanê pê diaxivin. Hinek zimanên ewropî yên vê malbatê, îngilîzî, fransî, portekîzî, rûsî, holendî û spanî ku di serdema nûjen de bi kolonyalîzmê ve berfireh bûne û niha li çend parzemînan têne axaftin. Malbata zimanên hevlêzim ên ji Ewropa heta Hindistanê, bi 2.5 milyar axaftinêran a herî mezin li cihanê ye. Lêzimiya zimanên hind û ewropî bi qadên (flexion), (numerus), zayend (genus) û deng hatiye isbatkirin ku kurdî jî endamê wê ye. Malbata Hind û Ewropî li ser çend şax, yan jî bi bin-malbatan hatiye dabeşkirin ku ji wan heşt kom hene ku zimanên wan di roja îro de jî zindî ne. Di nav zimanên zindî albanî, ermenî, balto-slavî, keltî, almanî, helenî, hind û îranî û îtalî ye. Neh beşên din ên vî zimanmalbatê niha hatine jibîrkirin.

Belavbûna zimanên hind û ewropî

Zimanên hind û ewropî

Têgiha "hind û germanî"Biguhêre

Zimanzanên sedsala mezin ev têgih bikar dianîn, ji ber ku zimanên di vê malbata zimanan de ji hev dûrtirîn zimanê hindî yê kevn, sanskrît û germanî bûn. Zimanên keltî ewdem ne dihatin jimartin, ji ber ku rêzimanên wan xwedî hin taybetiyên cihê bûn û toxarî a bêhtir li Rojhilatê bû di sala 1890 hat dîtin.

Di warê zanistiya zimanên hind û ewropî de zimanzanên alman pêşiya giştan in. Ew navê "hind û germanî" bikartînin.

Dabeşa hind û ewropîBiguhêre

Reh û peresendîBiguhêre

Zimanên hind û ewropî di wateya zimanzanî de lêzimê hev in.

Di dawiya sedsala 18an de rojhilatnasê îngilîz William Jones wekheviyên di navbera sanskrît a zimanê Hindistanê kevn û latinî û yewnanî de dît û têgihîşt ku rehên wan yek in. Pişt re ev lêzimî di navbera farisî û keltî de jî texmîn kir.

Franz Bopp ê alman bi berhema xwe ya li ser yekrehiya sanskrît, yewnanî, latinî, farisî û almanî bingeha zanistiya hind û ewropî li Almanya danî.

Zimanê hind û ewropî yê rehane bi awayê zimanzanî hat veafirrandin. Lê ti kes nikare bibêje ku ev zimanê kalên hind û ewropiyan bû.

Welatê gelê kal û bavên hind û ewropiyan li ku der e, ew jî baş nayê zanîn. Ewropî dibêjin ew bakûra Derya Reş e. Lê dîroknasên arî, bi taybetî kurd, dibêjin ew çiyayên Zagros, ango Kurdistan e.

Zimanên hind û ewropîBiguhêre

Ermenî: ermeniya klasîk (mirî ye), ermenî

Zimanê toxarî: toxariya A (mirî ye), toxariya B (mirî ye)

Zimanên hind û îranîBiguhêre

Zimanên hind û arî an hindîBiguhêre

Zimanên nuristanîBiguhêre

Zimanên îranîBiguhêre

Zimanên îranî yên rojhilatîBiguhêre

Binşaxê bakur-rojhilatîBiguhêre

- - beşa skîtiya rojava
    - Skîtî (mirî ye)
    - Osetî an îronî
  - beşa xwarezmî
    - Avestayî
    - Xwarezmî
  - beşa sogdî
    - Sogdî (mirî ye)
    - Yaxnobî
  - beşa baktrî
    - Baktrî (mirî ye)
  - beşa skîtiya rojhilat
    - Sakayî (mirî ye)
    - Paşto
      - binşaxê pamîrî
        binbeşa waxî
        Waxî
        
        binşaxê muncî û yidxa
        Muncî
        
        Yidxa
        
        binşaxê sangleçî û îşkaşmî
        Sangleçî
        
        Îşkaşmî
        
        binşaxê şuxnî û yazgulamî
        Şuxnî
        
        Yazgulamî
- binşaxê başûr-rojhilat
  - Paraçî
  - Ormurî

Zimanên îranî yên rojavayîBiguhêre

Binşaxê bakur-rojavayîBiguhêre

- - Medî (mirî ye)
  - Partî (mirî ye)
  - beşa yên Îrana navendî
    - Yazdî
    - Nayinî
    - Natanzî
    - Soî
    - Xunsarî
    - Gazî
    - Sivendî
    - Vafsî
  - beşa Semnanî
    - Semnanî
    - Sangisarî
  - beşa xezarî
    - Gilekî
    - Mazanderanî
  - Teşa Talişî
    - Talişî
    - Harzanî
  - Beşa Zazakî û Gûranî
    - Zazakî
    - Hewramî
  - Beşa Belûçî
    - Belûçî
    - Başkardî
  - Beşa Kurdî
    - Kurmancî (kurmanciya bakur)
    - Kurdî (kurmanciya navendî)
    - Kelhûrî
    - Lekî

Binşaxê başûr-rojavayîBiguhêre

- - Beşa Farisî
    - Farisiya kevnar (mirî ye)
    - Farisî
    - Tacikî
    - Larî
  - Beşa Tatî
    - Tatî
  - Beşa Lûrî
    - Lûristanî
    - Bextîyarî
    - Mamesenî
    - Kûgilûyî
    - Kumzarî

AlbanîBiguhêre

Albanî

YewnanîBiguhêre

Yewnanî klasîk (mirî ye), yewnanî an Yewnanî, tsakonî

Zimanên ÎtalîBiguhêre

- Zimanên oskî û ûmbrî: oskî (mir), ûmbrî (mir), sabellî
- Zimanên latînî û faliskî: latinî û falîskî
  - Zimanên romanî
    - Sardînî
    - Zimanên romanî yên ewropî an bejahiyî (kontînental)
      - Zimanên romanî yên bejahiyî yên rojhilatî
        Zimanên romanî yên bejahiyî yên rojhilat-bakurî: rûmanî, îstrorûmanî
        
        Zimanên romanî yên bejahiyî yên rojhilat-başûrî: meglenorûmanî, arûmanî
      - Zimanên romanî yên bejahiyî yên rojavayî:
        beşa îtalî û romanî: dalmatî, îtalî
        
        beşa rêtoromanî: furlanî, ladîn, romanş
        
        beşa galî, îberî û romanî
        galî û romanî ya bakurî: franko provenzalî, fransî
        
        galî û romanî ya başûrî: provenzalî
        
        îberî û romanî ya bakurî
        îberî û romanî ya bakur-rojavayî: ketelanî
        
        îberî û romanî ya bakur-navendî: spanî
        
        îberî û romanî ya bakur-rojavayî: galîsiyayî, portûgalî
        
        îberî û romanî ya başûrî: muserebî (mirî ye)

Zimanên keltîBiguhêre

- Zimanên keltî yên parzemînî: gaulî an gallî (mir)
- Zimanên keltî yên giravî an yên giravên brîtanyayî:
  - Zimanên goidelî: îrlendî (gaelî), gaeliya skotlendî, kornî (mir)
  - Zimanên brîtanî: bretonî, walesî an kimrî, kornî (mir)

Zimanên germanîBiguhêre

- Zimanên germanî yên rojhilatî: gotî, vandalî, burgûndî (hemû mirin)
- Zimanên germanî yên bakurî
  - Zimanên germanî yên bakur-rojhilatî: danîmarkî, swêdî
  - Zimanên germanî yên bakur-rojavayî: norwêcî, îslandî, feroeyî
- Zimanên germanî yên rojavayî
  - Zimanên germanî yên rojava-ewropî an bejahiyî (kontînental)
    - Zimanên germanî yên rojava-bejahiyî yên rojhilatî: almanî, yîdîş, lûksembûrgî
    - Zimanên germanî yên rojava-kontînental ên rojavayî: holendî, afrîkaans
  - Zimanên germanî yên rojavayî yên behra Bakur: frîzyayî, îngilîzî

Zimanên baltîBiguhêre

- Zimanên baltiyên rojavayî: prûsyayiya kevin (mir)
- Zimanên baltiyên rojhilatî: latvî an letonî, lîtvanî

Zimanên slavîBiguhêre

- Zimanên slaviyên rojhilatî
  - Zimanên slaviyên rojhilat-bakurî: rûsî, bêlarûsî
  - Zimanên slaviyên rojhilat-başûrî: ukraynayî
- Zimanên slaviyên rojavayî
  - Zimanên slaviyên rojava-bakurî: polonî, kaşûbî, polabî (mir)
  - Zimanên slaviyên rojava-navendî: sorbiya jorîn, sorbiya jêrîn
  - Zimanên slaviyên rojava-başûrî: çêkî, slovakî
- Zimanên slaviyên başûrî: slaviya kîlîseyî ya kevin
  - Zimanên slaviyên başûr-rojavayî: slovenî, serbî, kroatî (berî: serbokroatî†)
  - Zimanên slaviyên başûr-rojhilatî: makedonî, bulgarî

ÇavkanîBiguhêre

Merritt Ruhlen (1991). A Guide to the World's Languages. Vol. 1: Classification. Edward Arnold, London-Melbourne-Auckland.