Serhildana Qoçgiriyê: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
Balyozxane (gotûbêj | beşdarî)
Kurteya guhartinê tine
Etîket: Guhartina dîtbarî Guhartina mobîl Guhartina malpera mobîl
Rêz 7:
Hikûmeta Enqereyê jî di çiriya pêşîn a 1920an de, bi armanca asteng kirina pêşkeftina serhildanê heyetên şîretê şand vê derê. Di 15 çiriya paşîn de li Xozatê di serokatiya Elîşan de civîneke hate li darxistin û danezaneke dan hikûmetê. Enqere jî dest pê kir li Sêwazê leşkerên xwe kom kirin. Di vê navbêrê de Serhildana Qoçgiriyê belav bû: Dêrsîm, xwe amade dikir ku di buhara 1921ê de serxwe bû na xwe danezan bike. Enqereyê, pêwendiya Dêrsîmê bi derûdora wê rê qût kir û ji vê derê hinek kesan vexwend Civakê û xwest bi vî awayî tevgerê bi sînor bike. Lê ev rêbazên han encam nedan û di encamê de di adara 1921ê de yekîneyên artêşa Tirk tevgereke leşkerî dane dest pê kirin. Her wiha 3 fermandarên serhildêr ên Kurd yê Serhildana Serokê eşîreta Ginyanî Murat Paşa bi fenan hatin girtin. Lewma di 24 Nîsana 1921ê de yekîneyên Serhildana Qoçgiriyê ji hev feşkilîn. Artêşê, heta nava Qoçgiriyê ve çû û serhildanê bi awayekî bi xwîn temirand û Serokê Serhildanê hate girtin. Di vê navbêrê de serhildana Qoçgiriyê, bi taytbetmendiyên xwe yên welatparêz bandora serokeşîran derbas kirî bû û wisa derbasî dîrokê. Di 28ê nîsana sala 1937an de yek ji serokên [[Serhildana Dêrsimê]] [[Elîşêr]] û [[Zerîfe Xanim]], bi awayekî bê dadgeh ji aliyê hêzên dewleta Tirk ve hatin pakrewan kirin.
 
== Danûstandin ==
==Helwesta rêxistin û dewletan==
Kurdên li dora Dêrsimê dest pê kirin ku bi netewperwerên Tirk re pêşandanek pêşwext amade bikin û êrîş birin ser gelek depoyên çekên Tirk. Di Çirî 1920 de ew têra xwe girtin ku xwe di rewşek hêzdar de hîs bikin û Alisan Bey, serokê [[Refahiye]] eşîrên ji bo serxwebûnê amade kir. Di dawiyê de, di 15ê Çiriya Paşîn a 1920-an de, wan daxuyaniyek radestî Kemalîstan kir ku li jêrê digot. <ref> {{Pirtûka Sîte | Dawîn = Meiselas | pêşîn = Susan | sernav = Kurdistan: Di Siya Dîrokê de | Dîrok = 1997 | weşanger = Mala Rasthatî | isbn = 978-0-226-51928-9 | cîh = New York | rûpel = 120 | ziman = en}} </ref>
 
* Divê hikumeta li Enqereyê pabendê peymana ku Kurdan bi Sultan re li Stenbolê kirî be û xweseriya Kurd bipejirîne
* Pêwîst e Hikumeta Enqereyê kesên ku danezanê nivîsandine têkildarî nêzîkbûna wan a li hember Kurdistanek xweser agahdar bike.
* Divê hemû girtiyên Kurd ên li girtîgehên Erzincan, Malatya, Elaziz (îro Elezîz) û Sêwasê werin berdan.
* Divê rêveberiya Tirk a li herêmên ku piraniya wan Kurd in derkeve
* The arteşa Tirk a ku bo deverên Kurdî hatî şandin, divê vekişe
 
Wan di 24ê Çiriya Paşîn 1920 de bersivek xwest. <Ref name = ": 0"> Robert Olson, (1989) p. 30 </ref> Di 25 Kanûn de, Kurdan dîsa daxwaz kir ku bêtir mafên siyasî li Parêzgehên [[Dîyarbekir Dîyarbekir | Dîyarbekir]], [[Bedlîs Bitlis | Bedlîs]], [[Wilayeta Wan | Wan ]] û [[Parêzgeha Elezîzê | Elezîzê]] ku di Peymana Sèvres de li ser hate lihev kirin. Kemalîstan di destpêkê de guh didin daxwazên wan ji bo azadiya siyasî bêtir, lê di heman demê de leşkerên girîng bar dikin herêmê da ku serhildanê bişkînin. <Ref name = ": 0" /> Lêbelê, Hikumeta Tirk hewl da ku Kurd gava ku wan Waliyê Elazizê şand Pertek ji bo ku wan piştrast bike ku Mustafa Kemal bi daxwazan razî ye. Mustafa Kemal heta ji herêmê endamên dî yên parlamentoyê jî destnîşan kir. <Ref name = ": 1"> Robert Olson, (1989) r. 31 </ref> Hikûmeta Tirk jî pêşniyar kir ku Kurdek [[Mutasarrıf | Mütessarif]]] bide herêmê, lê şoreşgerên ku ji hêla [[Seyid Riza | Seyit Riza]] û Alişan Bey ve (nûnerê [[Refahiye]]) ]) pêşniyar red kir, û daxwaza wan dubare kir ku ew dixwazin hukûmetek Kurdî ya serbixwe û ne ya ku Enqere ferz kirî. <ref name = ": 1" />
 
== Mijarên têkildar ==