'''Pîrbûn''' proseya mezinbûna temena mirov û candaran e. Li dema paleolîtîkê hetanî serdemên navîn jiyanekîjiyana mirovekî bi navînî 25-35 sal bû. Piştî [[ronesans]]ê navîna emrê mirovan hêdî hêdî rabû. Ji sala 1900 heta 2000an li rewşên pêşketî navîna emrê mirovan hatiye hettaheta 40 salî. Îro navîna mirovan li dinyayê gihaştîye heya 67 salî, li rewşê pêşketî hatiye hettaheta 100 salî.
== Teoriyên li ser pîrbûnê ==
=== Bersiva tepkîmeyên [[hîdrolîtîk]] (av) ===
* Bersiva tepkîmeyên Hîdrolîtîk(av): Vê teorîyateoriya dibejidibêje kî bersiva avê qelsî lê belê av li laşê mirov gellek pirripirr e. Di [[DNA]]ya mirov de molekulên alkalî li ber bersiva avê pêketîyepêketiye ev molekulên [[alkalî]]: [[sîtozîn]], [[guanîn]] û adenîni[[adenîn]] e. Piştî bersiva avê van molekulanan herwiha dibin [[urasîl]], [[hîpoksantîn]] û [[ksantîn]]. Hulmstendin li mirovdmirov ede oksîjenê reaktîfreaktîv ava dike: Bersîva oksîjanê ji bo mirov gellekî giring e. Lê belê carna laşê mirov dêvla [[glikoz]] û rûnê proteînê xwe tîne ber bersîva oksîjanê. Kêm caran proteîn çi ber bersiva oksijanê xelasi dibin. Van proteînana li laşê mirov de xwe dibe reaktîfreaktîv molekul (wekî [[superoksît]] an jî [[hîdrojenperoksît]]). Ev molekulana ji bo laşê mirovan gelekî xirabkar in.
=== Teoriya molekulên bêçalak û mîtokondrî ===
* Teorîya Molekulên bêçalak û mîtokondrî: Li salan 1956a1956an [[Denham Harman]] pêşnîyar kir kî pîrbunpîrbûn ji ber molekulên bêçalak çêdibe û got kî Metabolîzmametabolîzma Jindejinde Çeqasîçeqasî zû be emrê wanjîwan jî hekkasî kêm e. Bela laşê jindan nikarî têkeve ber bersiva avê û bersiva oksîjanê. Îro teorîyanteoriyan herî bawerdar teorîyateoriya mîtokondriyê ye. [[Mîtokondrî]] peyv bi cî bi mitora laşê mirov e. EnerjîyaEnerjiya mirov 99%99 li ser mîtokondrî ye û mîtokondrî yên laşê mirov herî pir ji dayika mirov tê yanî emrê mirov Fêranefêrane nêzîkî dayika xwe ye. Lê veya ji bîrnekîn DNAya mîtokondrî yek wêris e ji bo wajîwa jî zû xera dibin û DNA ya jinan ji a zilaman stûrtir e. Ji bo wakî li dinyê emrê jinan ji ê zilaman bêtir e.
