Bitcoin: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
Fixed typo
Etîket: Guhartina mobîl Guhartina malpera mobîl
Rasti (gotûbêj | beşdarî)
Kurteya guhartinê tine
Rêz 1:
[[Wêne:Bitcoin.png|thumb|267x267px]]
Bîtcoîn (nîşan: ₿, kurtkirin: BTC) her banka navendî, saziya hikûmetê, û hwd. Ew diravek elektronîkî ye ku ne girêdayî ye.Ew dikare piştî kumika heya 100-mîlyonî reqemî li yekeyan were dabeş kirin. Di heman demê de di Tevneya Kûr de dirava herî zêde tê bikar anîn.
'''Bitcoin''' (nîşan: ₿, kurtkirin: '''BTC''') [[Pere|dirav]]<nowiki/>ek elektronîkî ye ku bi ti [[bank]]<nowiki/>ayên navendî an jî sazûmana hikûmetê ve negirêdayî ye. Ew dikare piştî bêhnokê li 100 mîlyonî were dabeş kirin. 0,00000001 BTC, 1 [[satoşî]] ye. Di heman demê de di Dark Web ta dirava herî zêde tê bikar anîne<ref>{{Cite web|url=https://www.coindesk.com/bitcoin-on-the-dark-web-the-facts|title=Bitcoin on the Dark Web: The Facts|date=2015-09-23|website=CoinDesk|language=en|access-date=2021-04-13}}</ref>.
 
== Dîrok ==
Wekî hemî [[teknolojî]]<nowiki/>yên şoreşgerî, çavkaniyên ku pêşeng û afirînerê bitcoin di gotara xwe de behs kirine, hene. [[Wei Dai]] [[B-Cash]], [[Nick Szabo]] [[BitGold]], [[David Chaum]] [[Digicash]] guhertoyên herî prîmîtîfin û ji alîyê dewletan hatîye astengikirin. Ji ber ku ev ezmûnên nerind neyên pêşîya [[Satoshi Nakamoto]] (afirînerî BTC), wî/wê/wan nasnameya xwe veşartîye.
 
Tora Bitcoin di 3ê Çile ya 2009an de hate destpê kirin. Nivîskarê gotarê Satoshi Nakamoto ye û nayê zanîn ku ew kîye. Di [[bloka genesis]]<nowiki/>ê de hatîye diyar kirin ku jimara herî zêde ya bitcoin 21 mîlyone. Yekem transfera bitcoin di navbera şîfrekar [[Hal Finney]] û Satoshi Nakamato da pêk hat. Hal Finney ji bo pêşveçuyîna BTC, alîkarîya Satoshi Nakamato kir. Care yekem 22ê gulana 2010an de pizzayek bî 10000BTC hate kirîn.
Bîtcoîn pergalek krîpto û dravdayîna cîhanî ye ku xwedan fonksiyonên hilanînê yên bi vî rengî ye, lê hêj welatek ew wekî drav fermî nas nekiriye. Teknîkî, Bîtcoîn yekem dirava dîjîtal a nenavendî ye, ji ber ku bêyî Banka navendî an gerînendeyê navendî dixebite.
 
Di 22ê tîrmeha 2013an de, nirxa tevahî ya Bitcoin 1,2 mîlyar $ e<ref>{{Cite web|url=https://www.blockchain.com/charts/market-cap|title=market-cap|website=Blockchain.com|language=en|access-date=2021-04-13}}</ref>. Ev nîrx di 13ê nîsana 2021an de 1.12 trîlyon $ e. Hêjmara tevahî ya bitcoin a ku niha hatîye hilberandin gihîştiye asta 18,677,306 BTC<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20210408233519/https://coinmarketcap.com/currencies/bitcoin/|title=Bitcoin price today, BTC live marketcap, chart, and info {{!}} CoinMarketCap|date=2021-04-08|website=web.archive.org|access-date=2021-04-13}}</ref>.
 
== Teknolojî ==
Teknolojî ya BTC lî ser p2p transfer, SHA256, zincîra blokan ([[blockchain]]) hatîye damezrandin. Transfera ku di navbera dû adresan da pêk tê, di blokanda tên veşartin. Dî her blokêda, nîrxa hash ya bloka pêşîya vê bloke, cîh digire. Bî vî avayî , zincîra blokan tê çêkirin û hemu transfer tên veşartin.
 
Navê bloka yekem a sîstemê "bloka genesis" e û di 4ê çile ya 2009an de hate hilberandin. Hilberîner bi saya [[komputer]]<nowiki/>a van transfera qeydê blockchain dikin û ji bo vî karî BTC hildidin. Dî serîda ev xelat 50BTC bû û her diçe hindik dibe. Nêzîkî çar sala carê ev xelat nîvî dibe <ref>{{Cite web|url=https://en.bitcoin.it/wiki/Help:Introduction#Creation_of_coins|title=Help:Introduction - Bitcoin Wiki|website=en.bitcoin.it|access-date=2021-04-13}}</ref>. Dî sala 2021an de ev xelat 6.25 BTC ye.
 
== Aborî ==
Bitcoin li hin [[welat]]<nowiki/>an wekî amûrek [[Pere|drav]] û veberhênanê tê bikar anîn. Ji ber ku ew dikarin wekî drav werin bikar anîn, nirxek bitcoin heye. Hin fonên aborî (ji ber ku her diçe nirxa BTC zêde dibe) bi BTC ra eleqedar dibin. Nîrxa BTC di encama dabîn û daxwazê derdikeve hole. Her ku daxwaz zêde dibe, bihayê/nîrxa wê zêde dibe.
 
==== Daxuyaniyên derheqê têkçuna Bitcoin ====
Gelek caran nuçeyên di derheqa têkçuna BTC derketin<ref>{{Cite web|url=https://www.cnbc.com/2015/01/14/bitcoin-falls-below-200-making-some-investors-worry-about-downward-spiral.html|title=Bitcoin keeps falling, and worries keep rising|last=Rosenfeld|first=Everett|date=2015-01-14|website=CNBC|language=en|access-date=2021-04-13}}</ref>. Di destpêka 2015an de, [[rojnamevan]]<nowiki/>ek 29 nûçe ragihand ku Bitcoin xilas dibe<ref>{{Cite web|url=https://www.cnbc.com/2015/01/14/bitcoin-falls-below-200-making-some-investors-worry-about-downward-spiral.html|title=Bitcoin keeps falling, and worries keep rising|last=Rosenfeld|first=Everett|date=2015-01-14|website=CNBC|language=en|access-date=2021-04-13}}</ref>.
 
Kovara [[Forbes (kovar)|Forbes]] di [[hezîran]]<nowiki/>a 2011an de dawiya bitcoin ragihand, dû re kovara [[Gizmodo]] ya [[Awistralya]]<nowiki/>di [[tebax]]<nowiki/>a 2011an de ev yek şopand<ref>{{Cite web|url=https://www.gizmodo.com.au/2011/08/the-bitcoin-is-dying-whatever/|title=The Bitcoin Is Dying. Whatever.|date=2011-08-08|website=Gizmodo Australia|language=en-AU|access-date=2021-04-13}}</ref>. Kovara [[Wired]] di Kanûna 2012an de "nuçeya qediya" ragihand<ref>{{Cite news|url=https://www.wired.com/2012/12/wired-tired-expired/|title=Wired, Tired, Expired for 2012: From Stellar to Suck|website=Wired|language=en-us|access-date=2021-04-13}}</ref>. Kovara [[Ouishare]] di [[gulan]]<nowiki/>a 2013an de nûçeya "lîstik qediya ye, bitcoin"<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20150119204137/http://magazine.ouishare.net/2013/05/bitcoin-human-based-digital-currency|title=Game over, Bitcoin ! À quand des monnaies virtuelles valorisant l'humain ?|date=2015-01-19|website=web.archive.org|access-date=2021-04-13}}</ref>. [[New York Magazin]]<nowiki/>e ê di [[hezîran]]<nowiki/>a 2013an de nuçeya "Bitcoin li ser riya gorê" weşand<ref>{{Cite web|url=https://nymag.com/intelligencer/2013/06/bitcoin-sees-the-grim-reaper.html|title=Bitcoin Sees the Grim Reaper|date=2013-06-20|website=Intelligencer|language=en-us|access-date=2021-04-13}}</ref>. [[Reuters]] di [[çile]] 2014an de "rehmet" ragihand<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20150119071135/http://blogs.reuters.com/edward-hadas/2014/01/08/an-early-obituary-for-bitcoin/|title=An early obituary for bitcoin|date=2015-01-19|website=web.archive.org|access-date=2021-04-13}}</ref>. [[Street Insider]] ragihand ku di [[sibat]]<nowiki/>a 2014 de bitcoin "mirî ye"<ref>{{Cite web|url=https://www.streetinsider.com/Analyst+Comments/Bitcoin+is+Dead/9219338.html|title=Bitcoin is Dead|website=StreetInsider.com|access-date=2021-04-13}}</ref>. [[The Weekly Standard]] [[adar]] 2014<ref>{{Cite web|url=https://www.weeklystandard.com/blogs/bitcoin-dead_784187.html|title=|df=dmy-all}}</ref>, [[Salon (kovar)|Salon]] adar 2014<ref>{{Cite web|url=https://www.salon.com/2014/03/07/sorry_libertarians_your_dream_of_a_bitcoin_paradise_is_officially_dead_and_gone/|title=Sorry, libertarians: Your dream of a Bitcoin paradise is officially dead and gone|date=2014-03-07|website=Salon|language=en|access-date=2021-04-13}}</ref>, [[Vice News]] adar 2014<ref>{{Cite web|url=https://www.vice.com/en/article/a38njp/bitcoin-is-dead-long-live-bitcoin|title=Bitcoin Is Dead — Long Live Bitcoin|website=www.vice.com|language=en|access-date=2021-04-13}}</ref>, [[Financial Times]] di [[îlon]]<nowiki/>a 2014an de nûçeyên li ser "dawiya bitcoin" weşand <ref>{{Cite web|url=https://www.ft.com/content/aa105474-fa93-36e0-9aff-41d4ae8bcf44|title=Subscribe to a slice of the FT {{!}} Financial Times|website=www.ft.com|access-date=2021-04-13}}</ref>. Di çile 2015 de, [[USA Today]] ji bo bitcoin nuçeya "çû" weşand <ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20150119234231/http://americasmarkets.usatoday.com/2015/01/16/bitcoin-is-headed-to-the-ash-heap/|title=Bitcoin is headed to the ‘ash heap’ {{!}} America's Markets|date=2015-01-19|website=web.archive.org|access-date=2021-04-13}}</ref> û [[Telgraf (rojname)|Telgraf]] ragihand ku "ezmûna bitcoin qediya" <ref>{{Cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/technology/news/11347205/Bitcoin-might-be-dead.-It-doesnt-matter..html|title=Bitcoin might be dead. It doesn't matter.|website=www.telegraph.co.uk|access-date=2021-04-13}}</ref>. [[Mike Hearn]], pêşvebirê berê yê bitcoin, di çile ya 2016 de ji bo bitcoin ragihand û got "projeyek serneketî ye"<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/technology-35343561|title=Bitcoin: Is the crypto-currency doomed?|date=2016-01-19|website=BBC News|language=en-GB|access-date=2021-04-13}}</ref>.
 
==== bikaranîna giştî ====
Hin aborîzan di derbarê bitcoin de erênî ne, lê hinekên din bi guman in.
 
Hejmara bazirganên ku di sala 2015an de bitcoin qebûl kirin 100,000 derbas kir<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20151128010225/http://www.ibtimes.co.uk/bitcoin-now-accepted-by-100000-merchants-worldwide-1486613|title=Bitcoin now accepted by 100,000 merchants worldwide|date=2015-11-28|website=web.archive.org|access-date=2021-04-13}}</ref>. Hin şîrket jî dravdanên/peredanên bi bitcoin qebûl dikin.
 
Li gorî lêkolînek ku 2017an de ji hêla [[Zanîngeha Cambridge]] ve hatî çêkirin, di navbera 2.9 mîlyon û 8 mîlyon bikarhêner xwedan cûzdanên drav ên dîjîtal in. Pereyê dîjîtal ê herî zêde tê bikar anîn bitcoin e. Hejmara bikarhênerên çalak ji 2013an û vir ve pir zêde bûye.
 
Hin [[Arjentîn]]<nowiki/>iyan Bitcoin kirîn da ku li hember enflasyona mezin xwe biparêzin. Di dema qeyrana darayî ya li Qibrisê di 2012-2013 de, kirînên bitcoin (ji ber fikarên ku dê hesabên wan werin desteser kirin an jî bac kirin) zêde bûn.
 
== Rewşa hiqûqî, bac û rêzikname ==
Rewşa hiqûqî ya Bitcoin welat bi welat cuda dibe. ji bo gelekan rewş ne zelale. Hin welat destûrê didin karanîna wê, hinekan jî ew qedexe kirine. Bi heman awayî, saziyên cuda yên hikûmetê, yekîneyan, û dadgehan bitcoin cuda cuda dabeş kirine. Qanûn û qedexeyên ku ji Bitcoin re derbas dibin di heman demê de li ser diravên elektronîkî yên wekhev jî derbasdar in<ref>{{Cite book|title=Digital Currencies: Principles, Trends, Opportunities, and Risks". Social Science Research Network. SSRN 2657598 $2.}}</ref>.
 
Hin welatên ku Bitcoin lê hatiye qedexekirin [[Bangladeş]]<ref>{{Cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/finance/currency/11097208/Why-Bangladesh-will-jail-Bitcoin-traders.html|title=Why Bangladesh will jail Bitcoin traders|website=www.telegraph.co.uk|access-date=2021-04-13}}</ref>, [[Bolîvya]]<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20150924050741/http://www.ibtimes.co.uk/cryptocurrency-round-bolivian-bitcoin-ban-ios-apps-dogecoin-mcdonalds-1453453|title=Cryptocurrency Round-Up: Bolivian Bitcoin Ban, iOS Apps & Dogecoin at McDonald's|date=2015-09-24|website=web.archive.org|access-date=2021-04-13}}</ref> û [[Ekuador]] in.
 
== Fîlm ==
"[[The Rise and Rise of Bitcoin]]" (2014) belgefîlme ke li ser bi kesên wekî bernamenûsên komputer û bazirganên narkotîkê yên bitcoin bikar tînin e.
 
== Galerî ==
[[Wêne:Bitcoin_Transaction_Visual.svg|çep|thumb|325x325px|Şemaya pêvajoyê]]
[[Wêne:Total_bitcoins_over_time.png|center|thumb|dem û bitcoin]]