Wîkîpediya

Organopónicos: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Bi înteraktîvî li dîroka rûpelê bigere
← Cudahiya kevntirCudahiya nûtir →
Content deleted Content added
DîtbarîWîkînivîs
Konli17 (gotûbêj | beşdarî)
27 guhartin
Balyozbot (gotûbêj | beşdarî)
Bot
595.726 guhartin
B replaced: == Zencîreyên derveyî == → == Girêdanên derve == AWB
Rêz 2:
[[Wêne:Alamar_organoponic_(organic_farm)_cityscape.jpg|thumb|462x462px|Rêzên hilberînê li Finca Orgánica Alamar li [[Havana]]. Gelek organoponîkî di hawîrdorên bajarî de hatine pêşve xistin, wekî ku di paşpaşkê de ji hêla bajar-vegotinê ve tê dîtin.]]
 
'''Organoponîkî''' pergalek çandiniya bajaran e ku baxçeyên organîk bikar tîne. Ew li [[Kûba|Kubayê]] çêbû û hîn jî bi piranî li wir balê dikişîne. Ew timûtim ji dîwarên betonî yên nizm ên ku bi madeyên organîk û [[Ax|axêax]]ê ve hatine dagirtin, û bi xêzikên avdana dilopê li ser rûyê medyaya mezinbûyî hatine danîn, pêk tê. Organoponîkî teşeyek çandiniya herêmî ya bi ked-xebat e.
 
Cotkarên organoponîkî kar ên cîhêreng teknîkên agro[[ekolojî]]k di nav wan pest management yekpare, pirçandî, û zadçinî zivirandin. Piraniya materyalên organîk jî di nav baxçeyan de bi rêya [[kompost]]ê têne hilberandin. Ev dihêle ku hilberîn bi çend ketanên bingeha petrolê pêk were.<ref name="cederlof">{{Cite journal|last=Cederlöf|first=Gustav|year=2016|title=Low-carbon food supply: The ecological geography of Cuban urban agriculture and agroecological theory|url=https://kclpure.kcl.ac.uk/portal/files/68706392/_AHUM_CEDERLOF_postprint.pdf|journal=Agriculture and Human Values|volume=33|issue=4|pages=771–784|doi=10.1007/s10460-015-9659-y}}</ref>
Rêz 9:
 
== Paşî ==
Di dema [[Şerê Sar|Cerê Sar de]], aboriya Kubayê xwe dispêre piştgiriya [[Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst|Yekîtiya Soviyetê]]. Di berdêla [[Şekir|şekir de]], Kubayê [[Neft|neftaneft]]a, hilberên neftê, agro- kîmyewî (wekî zibil û dermanên kêzikan), û hilberên çandiniyê yên din, bi destan kir. Wekî din, bi kêmûzêde 50% ji xwarina Kûbayê ji hundur hat anîn. Hilberîna xwarinê ya Kubayê li dor kolektîfên çandinî yên pîşesazî yên bi şêwazê Sovyetî hate rêxistin kirin.<ref name="jasonmark">{{Cite web|url=http://www.earthisland.org/journal/index.php/eij/article/growing_it_alone/|title=Growing it Alone|last=Mark|first=Jason|date=Spring 2007|publisher=[[Earth Island Institute]]|access-date=2010-05-18}}</ref> Berî hilweşîna Yekîtiya Soviyetê, Kubayê salê zêdetirî 1 mîlyon ton gubreyên sentetîk û heya 35,000 ton gihayên kêzikan û kêzikan bikar dianî.
 
Bi hilweşîna Yekîtiya Soviyetê, Kuba hevkarê xweya bazirganî ya sereke û hevkariya bazirganiya berbiçav a ku jê werdigirt winda kir, û hem jî gihîştina neft, zibilên kîmyewî, dermanên kêzikan hwd. Ji 1989 heta 1993, aboriya Kubayê 35% peyman kir; bazirganiya derve 75% daket.<ref name="jasonmark">{{Cite web|url=http://www.earthisland.org/journal/index.php/eij/article/growing_it_alone/|title=Growing it Alone|last=Mark|first=Jason|date=Spring 2007|publisher=[[Earth Island Institute]]|access-date=2010-05-18}}</ref> Bêyî alîkariya Soviyetê, hilberîna çandiniya navmalî nîvî ket. Di vê demê de, ku li Kubayê wekî Serdema Taybet tê zanîn, kêmasiyên xwarinê tûj bûn. Bi navencî serê kesekî ketina kaloriyê di sala 1989-an de ji 2,900 rojî di 1995-an de dakete 1,800 kalorî. [[Proteîn|Vexwarina proteîn]] 40% daket.
 
Jibo çareserkirina vê, Kuba dest bi lêgerîna rêyên zêdekirina hilberîna xweya xwarinê kir. Ev bi saya afirandina çandiniyên piçûk ên taybetî û bi hezaran baxçeyên sûka bazara bajarî ya bi kîsî hat kirin. Nebûna gelek kîmyewî û gubreyan, gelek xwarin de facto organîk bû.<ref>{{Cite news|url=https://www.independent.co.uk/news/world/americas/the-good-life-in-havana-cubas-green-revolution-410930.html|title=The good life in Havana: Cuba's green revolution|last=Buncombe|first=Andrew|date=August 8, 2006|website=[[The Independent]]|publisher=Independent Print Limited|location=London|access-date=2010-05-18}}</ref> Bi hezaran cotkarên şexsî yên nû yên bajarî yên bi navê ''parceleros'' (jibo ''parcelas'', an komployên xwe) derketin. Wan kooperatîfên cotkaran û bazarên cotkaran ava kirin û pêş xistin. Van cotkarên bajaran ji hêla Wezareta Çandiniyê ya Kubayê (MINAGRI) ve piştgirî hat kirin, ku pisporên zanîngehê peyda kirin da ku dilxwazan di karanîna biyopesticîd û kêzikên bi feyde perwerde bikin.
Rêz 23:
Zêdeyî 35,000 hektar (zêdeyî 87,000 donim) zevî tenê li Havana di çandiniya bajaran de têne bikar anîn.<ref name="koont">{{Cite journal|last=Knoot|first=Sinan|date=January 2009|title=The Urban Agriculture of Havana|url=http://www.monthlyreview.org/090119koont.php|journal=[[Monthly Review]]|publisher=Monthly Review Foundation|volume=60|issue=8|pages=44–63|doi=10.14452/MR-060-08-2009-01_5|access-date=2010-05-18}}</ref>
 
Havana ji bo her rûniştevanek têr xwarin çêdike da ku rojane 280 gram fêkî û sebze bistîne. Hêza karker a çandiniya bajarî li Havana ji 9,000 di 1999 de gihiştiye 23,000 li 2001 û ji 44,000 bêtir 2006.<ref name="koont">{{Cite journal|last=Knoot|first=Sinan|date=January 2009|title=The Urban Agriculture of Havana|url=http://www.monthlyreview.org/090119koont.php|journal=[[Monthly Review]]|publisher=Monthly Review Foundation|volume=60|issue=8|pages=44–63|doi=10.14452/MR-060-08-2009-01_5|access-date=2010-05-18}}</ref> Lêbelê, Kuba hîn jî ji bo hilberên bingehîn rasyonkirina xwarinê heye. Nêzîkî 69% ji van dezgehên bingehîn ên rasyonel (genim, rûnên nebatî, birinc û hwd.) Ji derve têne derxistin.<ref name="The Paradox of Cuban Agriculture">{{Cite news|url=http://monthlyreview.org/2012/01/01/the-paradox-of-cuban-agriculture|title=The Paradox of Cuban Agriculture|website=[[Monthly Review]]}}</ref> Bi tevahî, lêbelê, bi kêmûzêde 16% xwarin ji derve tê îthal kirin.
 
Avahiyên organoponîkî ji baxçe bi baxçe diguherin. Hinek ji hêla karmendên dewletê ve têne birêve birin, yên din jî bi hevkarî ji hêla baxçevanan ve têne birêve birin. Hikûmet erd û avê dide cotkarên civakê, û malzemeyên sereke yên wekî komposa organîk, tov, perçên avdanê û dermanên organîk ên bi navê "biocontrols" di forma kêzikên bikêrhatî û rûnên nebatî de difroşe. Van kontrolên bîstan û nexweşiyên biyolojîkî li seranserê welêt li 200 navendên hukûmetê têne hilberandin.<ref name="jasonmark">{{Cite web|url=http://www.earthisland.org/journal/index.php/eij/article/growing_it_alone/|title=Growing it Alone|last=Mark|first=Jason|date=Spring 2007|publisher=[[Earth Island Institute]]|access-date=2010-05-18}}</ref> Hemî hilberên baxçe wekî fasûlî, tomatîk, mûz, marût, okra, hêk û taro di nav Havana de bi tenê bi rêbazên organîk, bi tenê rêbazên ku li deverên bajarên Havana destûr têne dayîn, bi dijwarî têne çandin. Di 68% genimê Kubayê, 96% cassava, 72% qehweyê û 40% mûzê de tu kîmyewî nayê bikar anîn. Di navbera 1998 û 2001-an de, kîmyewî di kartolê de 60%, di tomato de 89%, pîvaz 28% û tûtinê 43% kêm bû. <ref name="koont">{{Cite journal|last=Knoot|first=Sinan|date=January 2009|title=The Urban Agriculture of Havana|url=http://www.monthlyreview.org/090119koont.php|journal=[[Monthly Review]]|publisher=Monthly Review Foundation|volume=60|issue=8|pages=44–63|doi=10.14452/MR-060-08-2009-01_5|access-date=2010-05-18}}</ref>
 
== Bikaranîna li derveyî Kubayê ==
Rêz 33:
{{Çavkanî}}
 
== ZencîreyênGirêdanên derveyîderve ==
 
* [https://nacla.org/news/2012/10/18/urban-agriculture-cuba-photo-essay Çandiniya Bajêr a li Kubayê (Eseya Wêne), Nuh Friedman-Rudovsky, 18ê cotmeh 2012, NACLA.org]
Ji "https://ku.wikipedia.org/wiki/Organopónicos" hatiye standin.