|
[[Wêne:Darius I the Great's inscription.jpg|right|thumb|250px| Bêstûn: Wêneyê herî mezin ê Dara ye, li bin lingê wî Gomada li erdê ye]]
[[Wêne:Behistun Inscription Eger.png|right|thumb|250px|Teswîrkirina serhildêrên ku bûbûn bendeyên Daryûs]]
'''Gomada'''<ref>[http://kitap.antoloji.com/med-kartali-ferwertis-kitabi/ Eyloyê Medan Ferwertîş (bi tirkî)]</ref> an jî '''Gaumāta'''<ref name="Wergera kevnenivîsa Bêstûn">[http://www.livius.org/be-bm/behistun/behistun03.html Wergera kevnenivîsa Bêstûn]</ref> (bi tîpên li nivîskên [[Bêstûn]]ê: [[Wêne:OldPersian-GA.svg|15px]][[Wêne:OldPersian-U.svg|15px]][[Wêne:OldPersian-MA.svg|15px]][[Wêne:OldPersian-A.svg|15px]][[Wêne:OldPersian-TA.svg|15px]]) serhildêrekî [[Med|medîmed]]î ye ku bixwe ji êla [[Magî|magiyan]] bû. Di sala 522yên [[berî zayînê]] de piştî serhildana (destpêka serhildanê : [[11'ê11ê adarê]]) xwe demekê dibe desthilatdarê împeratoriya [[Împeratoriya Medopersî|Medopersî]]. Di [[29'ê29ê rezberêîlonê]] de, serhildana wî bi alîkariya generalên ([[Vîdafarna]], [[Gobriyas]], [[Vîdarna]]) [[Daryûs I]] hatehatiye şikandin. Piştî ku Daryûs Gomada dîl girt ew da kuştin û ji bo ku ti kes mîna wî serî nehilde, li [[Bêstûn]]ê li ser zinarekî wêneyê Gomada yê ku li bin lingên Dara mîna êsîrekî ye hatehatiye xêzkirin. Gelek [[magî|magiyên]] ku parêzvanên dînê [[Zerdeşt]] bûn ji aliyê Dara ve hatin kuştin û şikandina serhildana Gomada weke cejnê hat îlankirin. Navê vê cejnê [[Begadayîş]]<ref>[http://www.livius.org/be-bm/behistun/behistun03.html name="Wergera kevnenivîsa Bêstûn]<"/ref> (ev nav ji heyva ku Gomada tê de têkçû ve tê) an jî li gorî [[Heredot]] ''Mogudayis'' (tê wateya ''kuştina magiyan'') bû. Her sal di vê rojê de magî nikarîbûn derkevin derve ji ber ku heke derketibana wê hatibana kuştin.
== Wergera nivîska li Bêstûnê ==
Li jêr wergera nivîsên li Bêstûnê yên derbarê Gomada de hene.<ref>[http://www.livius.org/be-bm/behistun/behistun03.html Nivîsên li ser zinarê Bêstûnê]</ref>
* (Benda 10'an10an) [[Daryûs I|Şah Daryûs]] dibêje: Tişta di dorê de piştî ku ez bûme [[şah]] pêk hat. Kurekî [[Kûruşê II|Kûruş]], yê bi navê [[Kambîz]], yê ji xanedaniya me berî min li vir key bû. Birayekî Kambîz yê bi navê [[Bardiya]] hebû ku dê û bavên wî heman dêbavên Kambîz bûn. Piştre, Kambîz Bardiya kuşt. Hinga Kambîz, Bardiya kuşt ev ji aliyê mirovan ve nedihate zanîn. Piştî vê re Kambîz çû [[Mudraya]]yê. Dema Kambîz di nava Misirê de rêwîtiya xwe berdewam dikir, mirov bûne dijmin û derew belav bûn li welat , li [[Persiya]] û [[Medya (satrapî)|Medya]] û [[Satrap|satrapiyênsatrap]]iyên din jî.
* (Benda 11'an11an) [[Daryûs I|Şah Daryûs]] dibêje: Piştre zilamek hebû bi navê Gomada, ku magî bû, li [[Payşiyavada]] ''(Paišiyâuvâdâ)''<ref>[http://www.livius.org/paa-pam/paishiyauvada/paishiyauvada.htm Agahî di derbarê vî bajarî (Paišiyâuvâdâ) de]</ref>, li çiyayekî bi navê Arakadrîş serhildan pêk anî. Di roja çardehê meha [[Viyaxana]] ''( 11'ê11ê adarê)'' de serî hil da. Wî ji mirovan re derew kirin û got: "Ez Bardiya me , kurê Kurûş û birayê Kambîz im." Piştî vê re hemû mirovan serî hil da û ji Kambîz serkevtin bi dest xistin, li her du satrapiyên Medya û Persiya , herwiha li satrapiyên din jî. Wî keyanî zemt kir; di roja nehem a meha [[Garmapada]] ''([[ 1'ê1ê gelawêjêtebaxê| 1'ê1ê tebaxa]] [[522]] 'ê b.z.)'' de wî keyanî zemt kir. Piştre Kambîz ji sedemên xwezayî jiyana xwe ji dest da. ▼
▲* (Benda 11'an) [[Daryûs I|Şah Daryûs]] dibêje: Piştre zilamek hebû bi navê Gomada, ku magî bû, li [[Payşiyavada]] ''(Paišiyâuvâdâ)''<ref>[http://www.livius.org/paa-pam/paishiyauvada/paishiyauvada.htm Agahî di derbarê vî bajarî (Paišiyâuvâdâ) de]</ref>, li çiyayekî bi navê Arakadrîş serhildan pêk anî. Di roja çardehê meha [[Viyaxana]] ''(11'ê adarê)'' de serî hil da. Wî ji mirovan re derew kirin û got: "Ez Bardiya me , kurê Kurûş û birayê Kambîz im." Piştî vê re hemû mirovan serî hil da û ji Kambîz serkevtin bi dest xistin, li her du satrapiyên Medya û Persiya , herwiha li satrapiyên din jî. Wî keyanî zemt kir; di roja nehem a meha [[Garmapada]] ''([[1'ê gelawêjê|1'ê tebaxa]] [[522]]'ê b.z.)'' de wî keyanî zemt kir. Piştre Kambîz ji sedemên xwezayî jiyana xwe ji dest da.
[[Wêne:Darius.jpg|thumb|150px|Daryûs û li bin piyê wî Gomada li erdê dirêjkirî ye]]
* (Benda 12'an12an) [[Daryûs I|Şah Daryûs]] dibêje: Keyaniya ku Gomada yê magî, ji destê Kambîz stendî hertim ya xanedaniya me bû. Piştî vê re, Gomada yê magî , desthilatdariya [[Kambîz]] ji [[Persiya]] û [[Medya (welat)|Medya]], û [[Satrap|satrapiyênsatrap]]iyên din têk bir û li gorî dilê xwe tevgeriya. Ew bû [[şah]].
* (Benda 13'an13an) [[Daryûs I|Şah Daryûs]] dibêje: Ti kes nîn bû, ne [[ Pers|persiyekpers]] iyek ne [[Medî|mediyek]] ne jî yekî ji xanedaniya me ku keyaniyê ji destê Gomada yê magî bistîne. Mirov ji wî pir ditirsîn, ji bo ku wî gelek mirovên ku Bardiyayê rastî nas dikirin kuştibû. Ji ber vê sedemê wî ew kuştibûn, lewma di got "belkî mirov nizanibin ku ez ne kurê [[Kûruşê II|Kûruş]], [[Bardiya]] me". Heta ez ne hatim, ti kes nîn bû ku li dijî Gomada yê magî wêrek be û derkeve hemberê wî. Min ji [[Ahûra Mazda|Ahûramazda]] re dia kir; Ahûramazda alîkariya min kir. Di roja dehem a meha [[Begadayîş]] ''([[ 29'ê29ê rezberêîlonê]])'' de min , bi hindik zilaman re, Gomada yê magî û serkirde yên bi wî re kuştin. Li keleha [[Sîkayauvatîş]] a [[Nîsiya]] ya li herêma [[Medya (welat)|Medya]] ew kuşt; min desthilatdariya wî têk bir. Bi rûmetiya [[Ahûra Mazda|Ahûramazda]] ez bûme [[şah]]; Ahûramazda keyanî da min. ▼
* (Benda 14'an14an) [[Daryûs I|Şah Daryûs]] dibêje: Min keyaniya ku ji destê me hatibû stendin, dîsa bidest xist û ji nû ve li ser bingeha wê damezrand. Min perestegehên ku Gomada yê magî xera kiribûn û mêrgeh, û cihên ku mirov lê dijîn û malên ku Gomada yê magî desteser kiribûn, ji bo mirovan nû kirin. Min mirov li cihên wan niştecih kirin , mirovên [[Persiya]] û [[Medya (welat)|Medya]] û yên [[ Satrap|satrapiyênsatrap]] iyên din. Min ew restore kirin mîna rewşa berî desteserkirinê. Min ev bi rûmeta [[Ahûra Mazda|Ahûramazda]] kir, ez xebitîm heta min xanedaniya me weke rojên berê damezrand; ez xebitîm , bi rûmeta [[Ahûra Mazda|Ahûramazda]], lewma Gomada yê magî nekarîbû desthilatdariya mala me têk bibe. ▼▲* (Benda 13'an) [[Daryûs I|Şah Daryûs]] dibêje: Ti kes nîn bû, ne [[Pers|persiyek]] ne [[Medî|mediyek]] ne jî yekî ji xanedaniya me ku keyaniyê ji destê Gomada yê magî bistîne. Mirov ji wî pir ditirsîn, ji bo ku wî gelek mirovên ku Bardiyayê rastî nas dikirin kuştibû. Ji ber vê sedemê wî ew kuştibûn, lewma di got "belkî mirov nizanibin ku ez ne kurê [[Kûruşê II|Kûruş]], [[Bardiya]] me". Heta ez ne hatim, ti kes nîn bû ku li dijî Gomada yê magî wêrek be û derkeve hemberê wî. Min ji [[Ahûra Mazda|Ahûramazda]] re dia kir; Ahûramazda alîkariya min kir. Di roja dehem a meha [[Begadayîş]] ''([[29'ê rezberê]])'' de min , bi hindik zilaman re, Gomada yê magî û serkirde yên bi wî re kuştin. Li keleha [[Sîkayauvatîş]] a [[Nîsiya]] ya li herêma [[Medya (welat)|Medya]] ew kuşt; min desthilatdariya wî têk bir. Bi rûmetiya [[Ahûra Mazda|Ahûramazda]] ez bûme [[şah]]; Ahûramazda keyanî da min.
* (Benda 15'an15an) [[Daryûs I|Şah Daryûs]] dibêje: Piştî ku ez bûme [[şah]] min ev tişt kir. ▼
▲* (Benda 14'an) [[Daryûs I|Şah Daryûs]] dibêje: Min keyaniya ku ji destê me hatibû stendin, dîsa bidest xist û ji nû ve li ser bingeha wê damezrand. Min perestegehên ku Gomada yê magî xera kiribûn û mêrgeh, û cihên ku mirov lê dijîn û malên ku Gomada yê magî desteser kiribûn, ji bo mirovan nû kirin. Min mirov li cihên wan niştecih kirin , mirovên [[Persiya]] û [[Medya (welat)|Medya]] û yên [[Satrap|satrapiyên]] din. Min ew restore kirin mîna rewşa berî desteserkirinê. Min ev bi rûmeta [[Ahûra Mazda|Ahûramazda]] kir, ez xebitîm heta min xanedaniya me weke rojên berê damezrand; ez xebitîm , bi rûmeta [[Ahûra Mazda|Ahûramazda]], lewma Gomada yê magî nekarîbû desthilatdariya mala me têk bibe.
▲* (Benda 15'an) [[Daryûs I|Şah Daryûs]] dibêje: Piştî ku ez bûme [[şah]] min ev tişt kir.
== Nêrîna dîroknasên hemdem ==
| 