Dadgehên serxwebûnê: Cudahiya di navbera guhartoyan de

{{Gotara bê çavkanî‎|dîrok=29'ê29ê tîrmeha 2012}}

'''Dadgehên serxwebûnê''' (bi romî: ''İstiklal Mahkemeleri''), dadgehên awarte yên dewleta Romê ([[Tirkiye]]) in ku di sala [[11'ê11ê rezberêîlonê|11'ê11ê rezberaîlona]] [[1920]]'an de hatine avakirin. Li dijî kurdan û mihalefetê hatine xebitandin. Gelek aliyên tarî yên van dadgehan hene, lewra herçendî nav dadgeh bin jî ev dadgehan bi fermanan dixebitîn.

Mustafa Kemal [[Atatürk]] û komara nû, kê bixwastan didan van dadgehan, darde dikirin. Gorî [[Uğur Mumcu]]{{Çavk}} evana ne dadgeh bûn, saziyên li dijî mihalefetê dixebitîn bûn. Meclîsa tirkan di [[29'ê29ê avrêlênîsanê|29'ê29ê avrêlanîsana]] [[1920]]'an de bi navê ''Hıyanet-i Vataniye Kanunu'' ([[Zagona Îxaneta Welat]]) dertîne. Kê li dijî Atatürk û kirinên sazûmaniyê derbikeve, bi vê qentûrê dihat girtin û darizandina wan jî Dadgehên serxwebûnê dikir.

Ji xebatên van dadgehan ên di navbera 18'ê18ê rezberaîlona 1920'an1920an heya 17'ê17ê reşemiyasibata 1921'ê1921ê re pêvajoya yekem dibêjin. [[İsmet İnönü]] fermana 14 dadgehan dide lê heft tên damezirandin. Bi damezirandina ya Amedê re hejmar dibe heşt. Cihên dadgeh ku lê tên danîn: [[Enqere]], [[Eskişehir]], [[Qonye]], [[Isparta]], [[Sêwas]], [[Kastamonu]], [[Pozantı]] û [[Amed]].

Ji xebatên dadgehan ên di navbera 30'ê30ê tîrmeha 1921'ê1921ê heya kewçêraçiriya pêşîn a 1923'yan re pêvajoya duyem dibêjin. Di vê pêvajoyê de gelek zanayên kurdan jî hatine darizandin. Bi taybetî zanayên kurd ên li bajarên tirkan dijîn.

Ji xebatên 1923 heya 1927'an1927an re dibêjin. Di [[6'ê6ê avrêlênîsanê|6'ê6ê avrêlanîsana]] [[1925]]'an de ji bo darizandina serhildêrên [[kurd]], bi lez li [[Amed]]ê [[Dadgeha Serxwebûnê ya Rojhilatê]] (''Şark İstiklal Mahkemesi'') tê damezirandin. Biryara îdama [[Şêx Seîd]] û pêşawayên din ên kurd, ev dadgeh dide.