Omer: Cudahiya di navbera guhartoyan de

Content deleted Content added
Balyozbot (gotûbêj | beşdarî)
B →‎top: Infobox >> agahîdank AWB
Balyozxane (gotûbêj | beşdarî)
B jînenîgarî >> mirov parametreyên nû û paqijî, typos fixed: 'ê → ê AWB
Rêz 1:
{{Agahîdank jînenîgarîmirov
| nav = Omer -bin عُمرXetab
| navê rastînavê_rastî = Omer bin Xetab<br/>أبو حفص عمر بن الخطاب العدوي القرشي
| zimanê_navê_rastî = ar
| bernavk = ▪ Omer el-Farûq<br/>(''Başî û nebaşiyê ji navhev dertîne'')<br/>▪ Dadmend
| malper bernav = {{flatlist|
| wêne = [[File:Rashidun Caliphs Umar ibn Al-Khattāb - عُمر بن الخطّاب ثاني الخلفاء الراشدين.svg|230px|frameless|center|7878|Navê Omer]]
| bernavk = ▪* Omer el-Farûq<br/>(''Başî û nebaşiyê ji navhev dertîne'')<br/>▪ Dadmend
| wêne sernav = Navê Omer bi erebi
* Dadmend
| şanenav =
| wêne = [[File:Rashidun Caliphs Umar ibn Al-Khattāb - عُمر بن الخطّاب ثاني الخلفاء الراشدين.svg|230px|frameless|center|7878|Navê Omer]]
| roja jidayikbûnê = 591
| wêne sernavsernavê_wêne = Navê Omer bi erebi
| cihê jidayikbûnê = [[Mekke]]
| roja_jidayikbûnê = 591
| cihê_jidayikbûnê = [[Mekke]] {{al2|Erebistana Siyûdî}}
| roja mirinê = 644 (53 Salî)
| cihê mirinêroja_mirinê = [[Medîne]],644 Erebistana(53 SiyûdîSalî)
| ol cihê_mirinê = [[ÎslamMedîne]], Erebistana Siyûdî
| hemwelatîdîn = [[Dewleta îslamÎslam]]
| hevwelatî = [[Dewleta îslam]]
| hevjîn =Zeynep bint Maz'ûn
| zarok = 8 Law 4 keç
| eslê xwenetewe = [[Ereb]]
| bav = Xetab bin Nufeyl
| dayik = Hanteme bint Hîşam
| meqam = Xelîfeyê Îslamê yê 2'emîn Serdem 634-644
| destûrname =
| pîşedewr = XelîfeyêSerdem Îslamê yê 2'emîn634-644
(Serdem 634-644)
| xelat =
| malper =
}}
 
([[erebî]]:'''Omer''', '''عمرEmer''', ابن'''Omerê الخطابbin Xetab'''; ({{bi-ar|عمر ابن الخطاب|''Umar ibn Khattab''}}) di navbera salên 634-644'an de duyem xelîfeyê ayîna [[Îslam]]ê ye. Di 591'ê591ê de li [[Meke]]yê hatiye dinê û di 644'an de hatiye kuştin.<ref>http://www.unitedamericanmuslim.org/hzomer.php</ref>
'''Omer''', '''Emer''', '''Omerê bin Xetab'''
([[erebî]]: '''عمر ابن الخطاب'''; ''Umar ibn Khattab'') di navbera salên 634-644'an de duyem xelîfeyê ayîna [[Îslam]]ê ye. Di 591'ê de li [[Meke]]yê hatiye dinê û di 644'an de hatiye kuştin.<ref>http://www.unitedamericanmuslim.org/hzomer.php</ref>
 
== Kurtnasî ==
Line 40 ⟶ 37:
== Bûyîna Omer ibn Xetab ==
 
Omer 13 sal di pey cenga Fîl, li [[Meke|Mekeyê]] hatiye dinyayê. Bi angorî gotina wî, ew çar sal di pey cenga Fîcar a mezin ji dayîka xwe bûye. (1)
 
Bavê wî Xetabê kurê Nufeyl e, neseba wî di Ke'b de digihîje Pêxember, ji qebîla [[Qureyş]], ji mala Edî ye. Diya wî keça birayê Ebû Cehl (an jî keça apê wî) [[Henteme]] ye. (2)
 
Dîrok ji dema beriya mislimantiya wî pirr behsê nakin. Lê di piçûktiya xwe de ji keriyê bavê xwe re şivanî kiriye, dû re jî dest bi tîcaretê kiriye. Bi piranî bi tev karwanên ku diçûn [[Sûrî|Suriyê]] re hevaltî dikir. (3)
 
Di [[Nezantî|dewra cahiliyeyê]] de yek ji eşrefên Mekeyê bû û sefareta dewleta Mekeyê jî di dest wî de bû. Dema cengekî di navbera wan û hinekên din de çêba, Omer balyozê di navbera her du terefa bû; Omer çi raporê bida mekiyan bi angorî wê raporê hereket dikirin. Ger pirsgirêkekî di navbera du heb qebîleyên Mekeyê de derketa, Omer di vê pirsgirêkê de rolekî mezin dilîst û gotin û biryara wî, di vê pirsgirêkê de dihat pejirandin. (4)
Line 52 ⟶ 49:
== Mislimantiya wî==
 
Omer di şeş saliya rîsaletê de bûbû [[misilman]], dema ku ew bû misilman hejmara misilmanan bi qasî heftê-heyştê kesî hebû. (5)
 
Bi angorî ku [[Teberî]] ji [[Ebdullah bin Ebas]] riwayet dike, yê yekem ku misilmantîya xwe bi eşkerayî ji her kesî re îlan kiriye, Omer e. (6)
 
Omer beşdarî hemî cenga (wekî [[Bedir]], [[Uhûd]], [[Xendek]], [[Xeyber]]) bû. Di hinekan de jî serleşkerî kiriye.
Line 64 ⟶ 61:
== Hinek nûzayiyên di dewra Omer de ==
 
* Dezgeha dîwanî hate saz kirin û qeydê leşkeran û meaş û hatiniyên wan ên cengê hatin nivîsandin.
* Heya Omer erk qazîtiyê di dest parêzgar de bû. Lê Omer dezgehek dadwerxane serbixwe saz kir û ji serê dezgehê rê qazî ve guhêztin kir. Omer rêwerz dida qaziyan da ku di bîryarên xwe de ji zagona Îslamê dernekevin. Dadwerxane raste rast girêdayê bi Xîlafetê ve bû. Bi vê dezgehayê, wekheviya hemî hemwelatiyan zêdetir kete rewacê.
 
* Di alîkariya bêçaran da ferqa navbera Misilman û ne Misilmanan rakir, hemwelatiyên bêçar ji kîjan dînî ba jî, ji dewleta Îslamê alîkariyê distendin.
* Heya Omer erk qazîtiyê di dest parêzgar de bû. Lê Omer dezgehek dadwerxane serbixwe saz kir û ji serê dezgehê rê qazî ve guhêztin kir. Omer rêwerz dida qaziyan da ku di bîryarên xwe de ji zagona Îslamê dernekevin. Dadwerxane raste rast girêdayê bi Xîlafetê ve bû. Bi vê dezgehayê, wekheviya hemî hemwelatiyan zêdetir kete rewacê.
 
* Di alîkariya bêçaran da ferqa navbera Misilman û ne Misilmanan rakir, hemwelatiyên bêçar ji kîjan dînî ba jî, ji dewleta Îslamê alîkariyê distendin.
 
* Girîngiyek pir mezin da ser perwerdêhi. Di hemî herêmên ve girtin kir de mizgeft û pê ve girêdayî xwendegeh avakir. Ji bo xwendegehan ferzende ve guhêztin kir û meaşek zêde da wan, da ku gelê perwerdehiya bikin, kesek nezan nemîne. Wek tê gotin ku di dema Hz. Omer de çar hezar [[mizgeft]] hatine avakirin (7)
* Rojmêr di dema Omer de hate pêk anîn. Omer hicreta Pêxember bingeh girt û di karên dewletê de rojmêr bikar anîn.
 
* Ta heyama Omer de, perên biyaniyan di rayîcê da bûn, li alî Îraq û Îranê [[dîrhem]]ên Farisan, li alî Sûriyê û Misirê jî [[dînar]]ên [[Bîzans]]a dihat bikar anîn. Her çiqas [[Xalid bin Welîd]] di sala 15 hicrî de, li herêma Taberiyeyê dînarê Îslamî çê kirî bûn jî ewqas di rewacê de nebû. Omer di sala 17 hicrî de perê Îslamê kir rayîcê{{Çavk}}.
* Rojmêr di dema Omer de hate pêk anîn. Omer hicreta Pêxember bingeh girt û di karên dewletê de rojmêr bikar anîn.
* Hinek bajerên nû hatin avakirin wek [[Fûstat]], [[Kufe]] û [[Besra]].
 
* Omer guhartina kizwet dikir û di nava gel de digeriya. Her wiha halên gel baştir fêhm dikir û pirsgirêkên wan çareser dikir.
* Ta heyama Omer de, perên biyaniyan di rayîcê da bûn, li alî Îraq û Îranê [[dîrhem]]ên Farisan, li alî Sûriyê û Misirê jî [[dînar]]ên [[Bîzans]]a dihat bikar anîn. Her çiqas [[Xalid bin Welîd]] di sala 15 hicrî de, li herêma Taberiyeyê dînarê Îslamî çê kirî bûn jî ewqas di rewacê de nebû. Omer di sala 17 hicrî de perê Îslamê kir rayîcê{{Çavk}}.
 
* Hinek bajerên nû hatin avakirin wek [[Fûstat]], [[Kufe]] û [[Besra]].
 
* Omer guhartina kizwet dikir û di nava gel de digeriya. Her wiha halên gel baştir fêhm dikir û pirsgirêkên wan çareser dikir.
 
* Ji fermanberên xwe re gelek bi rêzkarî bû.
 
Line 98 ⟶ 87:
5) Îbn Sa'd / Tebeqetu'l Kubra / II/ 268-269
 
6) Suyûtî: Tarîxul-Xulefa / Beyrût 1986 /129
 
7) Ehmed en-Nedwî, Esrî-s-Seadet